Ümumbəşəri dəyərləri tərənnüm edən bayram

Novruz bayramı, dünyanın bir çox ölkələrində qeyd edilən, kökləri minilliklərə dayanan və hər il martın 20-21-də qeyd olunan ən qədim bayramlardan biridir. Bu bayram yalnız təbiətin canlanmasını deyil, həm də insanların həyatında yeni bir başlanğıcı, birlik və həmrəylik əhəmiyyətini simvollaşdırır.

Novruz, ümumbəşəri dəyərlərin, sülhün və tolerantlığın təcəssümü olaraq qəbul edilir və bu gün dünya miqyasında geniş şəkildə qeyd edilir. Novruz, müxtəlif xalqların mədəniyyətlərində təbiətin oyanışını və həyatın təzələnməsini simvolizə edir. Bu bayramın kökləri qədim mədəniyyətlərdən gəlir və bu gün də insanları bir araya gətirən bir halqa rolunu oynayır. Həm Şərq, həm də Qərb dünyasında müxtəlif adət-ənənələri ilə qeyd edilən bu bayram, sülh və qarşılıqlı hörmətin simvolu olaraq qəbul edilir. Novruz, xüsusilə fərqli etnik qruplar arasında ortaq bir dəyər olaraq qəbul edilir və bu dəyər xalqlar arasında əlaqələri gücləndirir. Azərbaycandan Hindistana, Türkmənistandan Albaniyaya qədər çoxsaylı ölkələrdə Novruz müxtəlif formalarda qeyd olunur, amma hər birində əsas ideya eynidir: həyatın yenilənməsi, təbiətlə harmoniya və insanlar arasında dostluq və sülhün tərənnümü. Novruz bayramı sülhün, dostluğun və tolerantlığın təcəssümüdür. Bayramın ən mühüm xüsusiyyətlərindən biri, fərqli dini və milli qrupların bir araya gəlməsini təşviq etməsidir.Novruz, türkün təbiətə bağlılığından və ona duyulan sevgidən təşəkkül tapan bir bayramdır. Türk düşüncəsində təbiətdəki dəyişiklik etnosun həyatında dönüş və təzələnmə nöqtəsi kimi düşünülüb. Əski türk imperatorluqları dövründə ilk bahar və son baharın rəsmi dövlət bayramları olması haqqında Çin qaynaqlarında məlumat verilir. Türkün düşüncəsində yeni il təbiətin yaşıllığa bürünməsi ilə başlayır. Mahmud Kaşğari “Divani lüğəti-türkdə” baharın gəlişini sellərin, suların çağlaması, dünyanın nəfəsinin isinməsi, çiçəklərin açılması və s. şəklində təsvir edir.

Qədim türklərdə Novruza “yeni gün” deyilirdi. Bu əski bayram ayrı-ayrı günlərdə “ulu kün”, “Ergənəkon”, “Bozqurd çağan”, “Sultan mevriz” və s. şəkillərində işlənib. Novruz, türk düşüncəsində xaosdan kosmosa keçidi simvolizə edir.
Novruz Azərbaycan xalqının milli-mənəvi varlığını bütün dolğunluğu ilə əks etdirən, ümumxalq səviyyəsində qeyd olunan, etnik təfəkkürün ayrılmaz funksional səviyyəsinə çevrilən bayramdır. Azərbaycanın müxtəlif etnik və dini qrupları arasında Novruz, sosial əlaqələri gücləndirən və fərqli mədəniyyətlər arasında körpü rolunu oynayan bir vasitədir. Bayramın qeyd olunması, həm də bu müxtəlifliklərin zənginliyini və qarşılıqlı hörməti əks etdirir. Novruz, cəmiyyətlərdə tolerantlığın inkişafına kömək edir və insanlara həyatın hər sahəsində bir-birinə hörmət etməyi öyrədir. Bu bayramda insanlar bir-birinə bağışlamaq, köhnə inciklikləri unutmaq və yeni ili sülh, qayğı və anlayışla qarşılamaq niyyəti ilə bir araya gəlirlər. Bu, həm cəmiyyət daxilində, həm də beynəlxalq səviyyədə harmoniyanın təmini baxımından önəmlidir. Novruz bayramı, bir çox ənənə və adətləri özündə cəmləşdirir ki, bunlar da həm mənəvi, həm də fiziki olaraq insanların həyatına müsbət təsir edir. Bayramın əsas xüsusiyyətlərindən biri, ailələrin və dostların bir araya gəlib, bir-birinə gözəl niyyətlər göndərməsi, zəngin süfrələrin hazırlanması və xüsusilə də təbiətin yenilənməsi ilə əlaqəli rituaların yerinə yetirilməsidir.
Təbiətin, həyatın oyanması Novruzdan başlanır. Azərbaycan xalqı bunu çox təntənəli və həm də Yeni ilin, yeni günün – Novruzun gəlişinə ən azı dörd həftə əvvəldən qeyd etməyə başlayır. Belə ki, hər həftənin ikinci günləri Su çərşənbəsi, Od çərşənbəsi, Yel çərşənbəsi və Torpaq çərşənbəsi qeyd olunur. Xalq mövhumatına əsasən birinci çərşənbə günü su və su mənbələri təzələnir və hərəkətə gəlir, ikinci çərşənbədə od, üçüncü çərşənbədə yel və nəhayət dördüncü Torpaq çərşənbəsində təbiət oyanır və bu baharın gəlməsindən xəbər verir. Bu gün Novruz bayramı ilə bağlı həyata keçirilən müxtəlif mədəni tədbirlər, rəqs, musiqi və poeziya nümayişləri də xalqın birliyini və bəşəri dəyərləri tərənnüm edir. Beynəlxalq aləmdə Novruz bayramı, yalnız Azərbaycanın deyil, çoxsaylı ölkələrin birgə qeyd etdiyi bir bayramdır. 2010-cu ildə BMT tərəfindən Novruzun Beynəlxalq Novruz Günü olaraq qəbul edilməsi, bu bayramın təkcə yerli deyil, həm də qlobal əhəmiyyət kəsb etməsinin təsdiqi oldu. Bu, həmçinin Novruzun bütün dünya xalqları üçün birləşdirici və sülhə töhfə verən bir bayram olduğunu nümayiş etdirir. Azərbaycan da bu bayramı, milli kimliyi və mədəni irsi qoruyub saxlamaqla yanaşı, beynəlxalq miqyasda bu dəyərləri paylaşmağı və daha geniş kütlələrə tanıtmağı özünün əsas missiyalarından biri hesab edir.
Hər il Novruz bayramı Azərbaycanda və dünyada bir çox beynəlxalq tədbirlər və festivallarla qeyd olunur. Novruz həm də təbiətin yenilənməsini, baharın gəlişini və yer üzündəki həyatın təzələnməsini simvolizə edir. Bu bayram, təbiətin gözəlliyini, onun insanlara verdiyi nemətləri və həyatın hər bir anını qiymətləndirməyi təşviq edir. Novruz zamanı insanlar ətraf mühiti qorumağa, təbiətə olan münasibətlərini yaxşılaşdırmağa daha çox diqqət yetirirlər. Bayramın bu tərəfi, ekoloji şüurun inkişaf etdirilməsinə və təbiətlə harmoniya içində yaşamağa böyük təsir göstərir.
Həmçinin qeyd etməliyik ki, Novruz bayramının tarixi Azərbaycanın milli dövlətçilik ənənələri ilə həmişə sıx bağlı olub. Ən qədim dövrlərdən xalqımızın həyatında, adət-ənənələr dünyasında özünə möhkəm yer tutmuş bu bayram təkcə xalq kütlələrinə məxsus məişət bayramı olaraq qalmayıb, dövlət səviyyəsində qeyd olunub, xalqımızın həyatını bütöv şəkildə əhatə edib. Bu da öz növbəsində xalqımızı birləşdirib, bütövləşdirib, dövlətçilik tariximizin milli əsaslarını möhkəmləndirib.

İlqar İlyasov
YAP Laçın rayon təşkilatının sədri