Çörəyi ver çörəkçiyə, xəstəliyi də üstəlik… - ARAŞDIRMA

Ağ çörəyi öz rasionundan çıxaran adam yalnız bir şey itirə bilər – xəstəlik!

Son illərdə ən çox müzakirə olunan mövzu çörəkdir. Tez-tez efirdə müzakirə edilir, mətbuatda haqqında yazılır, zərərləri, giogoyenik qaydalar çərçivəsində istehsalı, tərkibi barədə araşdırmalar hazırlanır. Həkimlər də bu məsələdə fərqli düşüncədədir, bəziləri çörəyin bağırsaq florasına zərər verdiyini, siqaret kimi zərərli vərdiş olduğunu düşünür, bəzi həkimlər isə çörəyin faydalı karbohidrat mənbəyi olduğunu və çörəksiz qidalanmanın orqanizmdə başqa problemlər yarada biləcəyini iddia edirlər.

Bir qisim həkim də ağ çörəyin yerinə kobud üyüdülmüş undan hazırlanan qara çörəyə üstünlük verilməsini müdafiə edir. Sirr deyil ki, karbohidratların yüksək miqdarda istehlakı çəki artımına səbəb ola bilər. Çörək diabet, ürək xəstəliyi və bir çox xroniki xəstəliklər riskini artıra bilər. Bununla belə, çörəyin qida profili onun növündən asılıdır. Kobud üyüdülmüş, kəpəkli, qara unun çörəyi kimi lifli çörəklər daha yüksək qida dəyərinə malikdir və artıq çəkiyə səbəb olmur.

Çörək zəruridir, yoxsa gərəksiz?

Süfrəmizi onsuz təsəvvür etmirik, alanda cüt-cüt, növbənöv alırıq, azalmasını az qala faciəyə çeviririk. Daha çox müsəlman ölkələrində insanların əsas qidası olan çörək süfrələrimizin “olmazsa olmaz”ıdır. İstənilən yeməyin yanında çörək yeməsək, özümüzü doymuş hesab etmirik. Bir çox Avropa ölkəsində isə buğdadan hazırlanan ağ çörək zəruri qida növləri sırasından artıq çoxdan uzaqlaşdırılıb. İndi onun yerini süfrədə ya kobud üyüdülmüş undan hazırlanan kəpəkli çörək, ya qarğıdalı unundan hazırlanan və “cad” adlandırılan körək, ya da çovdar çörəyi alır.

İndi dünyanın ən məşhur alimləri, qidalanma ekspertləri ümumi bir nəticəyə varıblar- bu qədər işçi qüvvəsi, elektrik enerjisi sərf edib, zəhmət çəkib istehsal olunan çörəyi yeməklə insan öz orqanizminə ciddi zərər verir. Ekspertlər deyir ki, çörəyi qida rasionundan çıxaran insan onunla birlikdə bir çox xəstəliyi də həyatından qovmuş olur.

Ümumiyyətlə, sağlam həyatın sirri 3 ağ qidadan uzaq durmaqla başlayır- un, şəkər və duz. Əksəriyyətimiz adətən ağ çörək istehlak edirik. Sadə bir karbohidrat olaraq xarakterizə edilən ağ unun insan orqanizminə, xüsusən də beyin sağlamlığına bir çox zərərləri olduğu elmə çoxdan məlumdur. Ağ un daha da ağ görünməsi üçün müxtəlif proseslərə məruz qalır. Dəyirmanda üyüdülərkən buğdanın ən qiymətlisi olan rüşeym və buğda kəpəyi ələnərək tullantı kimi xaric edilir. Bununla da buğdanın tərkibindəki vitaminlər, minerallar, omeqa 3 və omeqa 6, doymamış yağ turşuları, zülal və karbohidrat dəyərləri də atılmış olur. Bütün qida xüsusiyyətlərindən məhrum olan ağ unun başqa bir qüsuru da sizi doyumluluq hissindən uzaqlaşdırması, tez-tez qida ehtiyacı duymanıza və nəticədə kökəlmənizə səbəb olmasıdır.

Çörəyin içində nələr var?

Çörəksiz həyat təsəvvür edə bilməyənlər sayı heç də az deyil. Bunun ən mühüm səbəbi çörəyin tərkibindəki şəkərdir ki bu da asılılıq yaradır. Hazır çörəklərdə müxtəlif qatılaşdırıcı maddələr və fruktoza var. Bu kimyəvi maddələr asılılığa səbəb olur. Taxıl məhsulunun ən böyük qüsuru odur ki, onun tərkibindəki amin turşularının tarazlığı qeyri-mütənasibdir. Dənli bitkilərdən hazırlanmış qida, zülal tarazlığını pozduğundan orqanizm daha çox zülal tələb edir. Onu həzm etmək və qana sormaq ücün isə, çoxlu vitamin tələb olunur. Həzmetmə orqanları xəstə olanlar öz menyusundan buğdanı və arpanı çıxartmalıdır. Mütəxəssislər məsləhət görür ki, çörəkdən imtina edə bilməyənlər heç olmasa kobud üyüdülmüş undan hazırlanmış çörək yeməlidirlər. Dietoloq-həkimlər hesab edir ki qida dəyərinə görə ən yaxşısı çovdar çörəyidir.

Mütəxəssislər deyir ki, çörəyin tərkibi yalnız 4 predmetdən ibarət olmalıdır – un, duz, su və maya. Amma indi çörəyin daha uzunömürlü olmasını təmin etmək üçün çörəyin tərkibinə maya əvəzinə xüsusi köpürdücülər vurulur. Çünki maya vurulan çörəyin köhnəlmə və kiflənmə ehtimalı çoxdur. Eyni zamanda, qara çörək istehsalı ilə məşğul olan müəssisələrin bəzilərinin çörəyin rəngini qaraltmaq üçün təhlükəlki kimyəvi maddələrdən istifadə etdikləri barədə bəzi məlumatlar da var.

Maya o maya deyil

Ötən əsrin 40-cı illərinə kimi çörəkdə tərkibcə başqa maya istifadə olunurdu. Ona görə müharibə və aclıq dövrünün insanları çətin şəraitə baxmayaraq daha sağlam və uzun ömürlü idilər. Həkim nədir biıməzdilər. O mayanı “xmelevim” adlandırırdılar. O, insanın simbiotik mikrflorasını dağıtmırdı, faydalı bakteriyaları öldürmürdü, xəmir bu mayada 1 sutkaya gəlirdi. Sonrakı illərdə çörək istehsalı artdığından istehsal prosesini asanlaşdırmaq üçün hazırkı termofil maya icad olundu ki, bu maya ilə yoğrulan xəmir 1 saata gəlir.

Ekspertlər hesab edir ki, hazırkı maya insanın simbiotik mikroflorasını dağıdır, yoğun bağırsaqda faydalı bakteriyaları öldürür, bununla da vitamin, amin turşuları, bioloji aktiv maddələrin sintezi zəifləyir. Mayadan 500 növ göbələk yaranır ki, onun 30-u insan üçün ölümcüldür. QOST təlimatına görə çörəkbişirmə müəssisələrində istifadə olunan presslənmiş mayanın hazırlanmasında solod, kartof nişastası, duz, ammiak, ammoniy, fosfomin, kaliy, karbamid, maqniy, süd turşusu, tiamin bromid, biotin, köpükləndirici, plastifikator, formalin, emulqator, poliqliserin efiri, soda, bor turşusu, hidrogen peroksid kimi maddələrdən istifadə olunur.

Ümumiyyətlə, qeyd etmək vacibdir ki, ən faydalı un qardalıdan əldə edilən undur. Qarğıdalının tərkibində zülal çoxdur. Əvvəllər qarğıdalı unundan “cad” adlandırılan çörək hazırlanırdı, amma bu ənənə ucqar kəndlərdə itib-batdı. Qarğıdalının yapışqanlığı azdır, dolayısı ilə qarğıdalı unundan hazırlanan çörək qırılır, forma vermək çətinləşir. Bu undan insan orqanizminə çox xeyirli çörək alınır. Amma təəssüf ki, son illər bütün dünyada GMO qarğıdalı geniş yayıldığından bu xeyirli qida zərərli qidalar siyahısına düşüb.

Buğdanın cavanlaşdırma xassəsi var

Məsələyə ədalətlə yanaşsaq taxıl birkilərini tamamilə inkar etmək ədalətsizlik olardı. Məhşur alimlər buğdanın istifadəsinin çiy şəkildə olmasının daha faydalı olduğunu deyirlər. Buğda adi qaydada cücərdildikdə effektivliyi birə beş artır. Məsələn, bu sahə ilə 20 ildən artıq məşğul olan İsvecrə həkimi K.Şmidtin öz üzərində apardığı təcrübədən bir parça: “Mənim 54 yaşım olanda səhər yeməyində buğda dəni yeməyə başladım. Bir neçə aydan sonra özümü əvvəllərdə olduğundan daha yaxşı hiss etməyə başladım. Çal və seyrək saçlarım sıxlaşdı, elastikləşdi, görmə qabiliyyətim yaxşılaşdı. İndi 75 yaşında mən özümü əla hiss edərək, heç də gənclik illərindəkindən az məhsuldarlıqla çalışmıram”.

100 qr. buğda dəni cücərtisində 25 milliqram E vitamini var. E vitamini tərəvəzlərdə 1,5-2 milliqram, paxlalılar fəsiləsindən olan bitkilərin dənində isə 5 milliqramdır. Muəyyən edilib ki, yaşlı adamın E vitamininə 1 sutkalıq tələbatı 20-30 milliqramdır. Xalq təbabəti ilə məşğul olan həkimlərin bir çoxu buğda dəni cücərtisində bədənin möhkəmləndirilməsi üçün istifadə edirlər. Buğda dəni cücərtisi ilə müntəzəm olaraq qidalandıqda orqanizm cavanlaşır, əsaslı sürətdə yaxşılaşır.

Xroniki xarakterik vərəm, bronx qovşaqları xəstəlikləri, ekzema, mədə xorası, daş yaranması və s. digər dava-dərmanın köməyi olmadan buğda dəni cücərtisi ilə mualicə olunur. İsveçrəli həkim K.Şmidt uzun illərin tədqiqatından sonra belə nəticəyə gəlib ki, buğda dəni cücərtiləri ilə qidalanma orqanizmin bütün növundən olan hüceyrələrinin müntəzəm olaraq bərpasına, həmçinin əsəb sistemi hüceyrələrinin möhkəmlənməsinə olduqca müsbət tə'sir göstərir.

Lalə Mehralı

Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə “İctimai və dövlət maraqlarının müdafiəsi” istiqaməti çərçivəsində hazırlanıb