Dmitri Solonnikov: “Qarabağda müharibə başlasa, Rusiya müdaxilə etməyəcək” – MÜSAHİBƏ

Rusiyalı politoloq: Qarabağ Azərbaycandır, ona görə də Rusiya bu vəziyyətdə hərbi əməliyyatlarda iştirak etməyəcək, ancaq öz sülhməramlı imkanlarını- məsələn, danışıqlar aparmaq və saziş bağlamaq üçün- təklif edə bilər”

Rusiya Müasir Dövlət İnkişafı İnstitutunun direktoru Dmitri Solonnikov “Caliber” analitik mərkəzinə müsahibəsində Ermənistan-Azərbaycan gərginliyinin artmasının səbəbləri və bunun hansı nəticələr verə biləcəyi haqda fikirlərini bildirib. Müsahibəni oxucularımıza təqdim edirik.

- Ermənistanın şərti sərhəddəki son silahlı təxribatlarını nəzərə alsaq, Cənubi Qafqazda yeni müharibə ehtimalının nə dərəcədə artdığını düşünürsünüz?

- Təəssüf ki, müharibə ehtimalı həmişə var və əgər söhbət Cənubi Qafqazdan gedirsə, bəli, gərginlik qalır və buna görə də tərəflər “əgər siz sülh istəyirsənsə, müharibəyə hazırlaş” prinsipini rəhbər tuturlar. Ümumiyyətlə, müharibəyə hazırlıq bir çox cəhətdən onu cilovlayan, hətta dünyanı sabitləşdirən amildir. Hesab edirəm ki, indi Cənubi Qafqazda vəziyyət bu həddə tarazlaşır. Ancaq hazırkı vəziyyəti ayıq şəkildə qiymətləndirərkən, yəqin ki, heç bir tərəf gərginliyin pik nöqtəsində uğursuzluğa düçar olmayacaq. Belə bir anlayış var ki, bu, bütün digər üsulların sınaqdan keçirildiyi və effekt vermədiyi halda vəziyyəti hərbi yolla dəyişməyə cəhd edilməsi son şansdır. Lakin heç bir tərəf hələ belə bir mərhələyə yaxınlaşmayıb. Biz görürük ki, Ermənistanın baş naziri kadr qərarları verir, lakin onlar açıq-aydın yeni müharibəyə düşmək istəmirlər, buna hazır deyillər.

Nə vaxtsa yenə təxribatlar üzündən vəziyyət nəzarətdən çıxsa, bu başqa məsələdir. Fakt budur ki, indiki məqamda Ermənistanın öz üzərində təhlükəsizliyini təmin edən hansısa xarici çətir saxlaması vacibdir. Və onun təhlükəsizliyinin təminatı hələlik KTMT-dir, ona görə də Ermənistan NATO zəmanətinə 100 faiz əmin olana qədər bu təşkilatı tərk etməyəcək. Hesab edirəm ki, bu halda ssenari belə ola bilər: birincisi, Ermənistan NATO standartlarına uyğun olaraq tam yenidən silahlanmanı həyata keçirir, bu hərbi alyansla əməkdaşlıq haqqında bütün sazişləri bağlayır və oraya ərizə verir. Və yalnız NATO-ya qəbul olunduqdan sonra KTMT-dən çıxacaq. Ona görə də Paşinyan çox çalışacaq ki, KTMT çətiri ilə NATO çətiri arasında vaxt fərqi olmasın.

- Ermənistanın nə vaxtsa NATO-ya daxil olması faktını ancaq hipotetik şəkildə müzakirə etmək olar. Buna baxmayaraq, siz inanırsınızmı ki, məhz bu səbəbdən İrəvan Rusiya ilə açıq qarşıdurmaya risk edir, Qərbə üz tutmaqla onu şantaj edir?

- Söhbət heç də ondan getmir ki, Ermənistan Qərbə doğru addımlayır, Rusiyanı şantaj edir. Əslində, onlara Ermənistan yox, onun indiki rəhbərliyi lazımdır, çünki Paşinyan bu səbəbdən lider təyin edilib. Onun siyasi çevriliş nəticəsində hakimiyyətə gəlişi Ermənistandakı ABŞ tərəfindən maliyyələşdirdilən media və QHT-lər, Soros Fondu və digər Amerika mənbələri vasitəsilə təşkil edilib. Prinsipcə, Paşinyan indi özünün siyasi gələcəyi və maliyyə rifahı müqabilində müqaviləni, proqramı, ssenarini, nə deyirsən, onu həyata keçirir. Yəni ölkəni Avrasiya konturundan çıxarıb amerikapərəst kontura çıxarmağı hədəfləyir. Onun başqa variantı yoxdur. Paralel olaraq, Ermənistan bu gün özünü Aİİ və KTMT çərçivəsində inteqrasiya imkanlarından istifadə edir ki, qərb cinahına keçidin xərclərini bu strukturlardan maliyyə və dəstək hesabına ödəsin.

- İndi Ermənistanda revanşistlərin və Qarabağ klanının aktivləşməsini nəzərə alsaq, hakimiyyət dəyişikliyi ehtimalı varmı?

- Ermənistanda hakimiyyətin zorakılıqla dəyişməsi təhlükəsi həmişə var. Paşinyan özü də məhz bu yolla hakimiyyətə gəlib. Odur ki, Paşinyan daxili siyasi vəziyyəti diqqətlə izləyir, vaxtaşırı Müdafiə Nazirliyində və Milli Təhlükəsizlik Xidmətində kadr dəyişikliyi edir, vəzifədən atılmamaq üçün çox ehtiyatla manevrlər edir.

- Bölgədə yeni müharibə başlayacağı təqdirdə, Rusiya özünü necə aparacaq? Ermənistana hərbi dəstək verəcəkmi?

- Bu, çox hipotetik sualdır, çünki biz bilmirik ki, bu müharibə nə vaxt baş verəcək və ümumiyyətlə, baş verəcəkmi, o zaman hansı xarici şərtlər olacaq, Rusiya ilə Ermənistan arasında münasibətlər necə olacaq. Əgər deyək ki, Ermənistan müharibənin əvvəlində artıq KTMT-ni tərk edərsə, onda Rusiya niyə onun üçün mübarizə aparsın? Əks halda, Ermənistan KTMT-nin tərkibində qalarsa, o zaman Rusiya Federasiyası tərəfindən bu təşkilat çərçivəsində bütün öhdəliklər yerinə yetiriləcək. Tutaq ki, Ermənistan ərazisində hərbi əməliyyatlar aparılacaq və ona qarşı hansısa dövlət tərəfindən təcavüz ediləcək. O zaman Rusiya KTMT çərçivəsində müttəfiqinin təhlükəsizliyini və suverenliyini qorumaq üçün tədbirlər görməyə başlayacaq. Bu müqavilə bu gün də qüvvədədir. Ermənistanın artıq 2 ildir ki, KTMT tədbirlərində iştirak etməməsinə və bu təşkilatdakı nümayəndəsini geri çağırmasına baxmayaraq, formal olaraq bu hərbi blokdakı statusu qalır. Hələlik Rusiya bundan çıxış edir və müvafiq olaraq Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi də bu faktı əsas götürərək öz mövqeyini bildirir. De-yure, Ermənistan və Rusiya Federasiyası bir müdafiə blokunda müttəfiqdirlər. Əgər söhbət Ermənistanın hüdudlarından kənarda, məsələn, Qarabağda hansısa növ hərbi toqquşmalardan gedirsə, deməli, indiki halda bunun KTMT ilə heç bir əlaqəsi yoxdur. Qarabağ Azərbaycandır, ona görə də Rusiya bu vəziyyətdə hərbi əməliyyatlarda iştirak etməyəcək, ancaq öz sülhməramlı imkanlarını, məsələn, danışıqlar aparmaq və saziş bağlamaq üçün təklif edə bilər.

Biz başa düşməliyik ki, Rusiya Federasiyasının ümumiyyətlə ikinci cəbhəyə ehtiyacı yoxdur, Cənubi Qafqazda müharibədə iştiraka ehtiyac yoxdur. Buna görə də Moskva Zəngəzur dəhlizinin açılmasını və regionda mühüm nəqliyyat kommunikasiyalarının açılmasını da özündə ehtiva edən 2020-ci ilin noyabrında qəbul edilən Üçtərəfli Bəyanata əsasən, Azərbaycan və Ermənistan arasında münasibətlərin sülh yolu ilə həlli üçün bütün səylərini göstərəcək. Deməli, Rusiya Federasiyası Cənubi Qafqazın gələcəyini heç bir hərbi müdaxilə olmadan məhz belə görür.

- Və nəhayət, İranın müdafiə nazirinin Azərbaycanla Ermənistan arasında müharibə olmayacağı, həmçinin, Tehranın dövlətlər arasında sərhədlərin dəyişdirilməsini qəbul etməməsi ilə bağlı son bəyanatlarını necə şərh edərdiniz?

- Bəyanatın birinci hissəsi çox nikbindir. Gəlin hamımız inanaq ki, müharibə olmayacaq. Təbii ki, bunu heç kim istəməz. Yəqin ki, İran da daxil olmaqla. Bəyanatın ikinci hissəsinə gəlincə, sərhədlərlə bağlı, əslində heç kim sərhədlərin dəyişdirilməsini təklif etmir. Məsələ sərhədin demarkasiyası haqqında saziş imzalamaqdır, başqa heç nə yoxdur. Cənubi Qafqazda mövcud sərhədlər ümumiyyətlə, hətta Ermənistan rəhbərliyi tərəfindən də tanınır. Sadəcə olaraq tam hüquqlu müqavilə imzalamaq lazımdır, İrəvandan səs-küylü bəyanatlar verməmək lazımdır. Deməli, iranlı nazir təxminən beynəlxalq proseslərin digər iştirakçılarının dediklərini deyir. Heç bir hərbi əməliyyat olmadan sərhədlərin qarşılıqlı tanınması və müqavilənin imzalanması tələb olunur. Ümid edək ki, bu, baş verəcək.

Tərcümə - Elçin Bayramlı