Siyasi məsuliyyət - beynəlxalq sabitliyin əsasıdır ŞƏRH

2024-cü il dekabrın 25-də Qazaxıstanın Aktau şəhəri yaxınlığında baş vermiş AZAL aviaşirkətinə məxsus təyyarənin qəzaya uğraması ictimai şüurda dərin iz buraxıb və beynəlxalq aləmdə güclü siyasi rezonansa səbəb olub. Cənab Prezident İlham Əliyev dekabrın 29-da Azərbaycan televiziyasına müsahibəsində baş vermiş hadisəni ətraflı dəyərləndirərək, rəsmi Bakının mövqeyi baxımından təcili və ciddi diqqət tələb edən bir neçə əsas məqamları qeyd edib. Bu aspektlərin hər biri dərin analitik təhlil ilə, həmçinin siyasi və diplomatik nəticələrlə səciyyələnir.

İlkin olaraq, Azərbaycan tərəfindən görülən təxirəsalınmaz tədbirlərə dair addımlara, cənab İlham Əliyev təyyarə qəzasından dərhal sonra Azərbaycanın həyata keçirdiyi tədbirlərin sürətinə və miqyasına diqqət çəkib. O, dövlət Başçısı kimi operativ işlərin təşkili, Dövlət Komissiyasının yaradılması təşəbbüsü və sübutların toplanması və faciənin nəticələrinin qiymətləndirilməsi üçün Qazaxıstana nümayəndə heyətinin göndərilməsi üçün şəxsi məsuliyyəti öz üzərinə götürüb. Bu cür tədbirlər həm daxili siyasət, həm də beynəlxalq münasibətlər baxımından müsbət qiymətə layiqdir. Azərbaycan fövqəladə hallar kimi çağırışlara cavab vermək üçün yüksək təşkilatçılıq və hazırlıq nümayiş etdirir. Əlavə olaraq, dövlət Başçısı hadisənin araşdırılmasına Rusiya strukturları tərəfindən “qərəzli” yanaşmanın mümkünlüyünü istisna edərək, beynəlxalq ekspertlərin cəlb edilməsinin zəruriliyini birbaşa qeyd edib. Bu qərarı istintaqın obyektivliyini təmin etməyə yönəlmiş strateji addım kimi qiymətləndirmək olar. Qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan tərəfinin reaksiyası təkcə zərər çəkmişlərin həyatını xilas etmək deyil, həm də hadisəni susdurmaq üçün mümkün siyasi cəhdlərin qarşısının alınmasına yönəlib. Azərbaycan öz təhlükəsizliyi və beynəlxalq nüfuzu ilə bağlı məsələlərdə davamlı olaraq qətiyyətli mövqe tutur.

Cənab Prezident İlham Əliyev Rusiyanın baş verənlərə görə məsuliyyətini dərk etməsinin Azərbaycan üçün son dərəcə vacib olduğuna diqqət çəkib. dövlət Başçısı, Rusiyanın quşlarla toqquşma və ya qaz balonunun partlaması ilə bağlı irəli sürdüyü versiyaları rədd edərək, fəlakətin əsl səbəbinin xarici təsirlərə bağlı olduğunu vurğulayıb. Rusiya aşkar faktlara baxmayaraq, öz günahını dərhal etiraf etməyib və bu, siyasi gərginliyə səbəb olub.

Siyasi baxımdan bu məqam Azərbaycan üçün çox həssasdır. Bir tərəfdən, günahı etiraf etmək və üzr istəmək dövlətlər arasında etimadın bərpasında ən mühüm addımlardır. Lakin digər tərəfdən belə görünür ki, bəzi dairələr üçün öz məsuliyyətini etiraf etmək, beynəlxalq münasibətlər və daxili siyasət kontekstində əhəmiyyətli siyasi məğlubiyyət ola bilər. Azərbaycan öz nöqteyi-nəzərindən təqsiri etiraf etməkdə israrlıdır və bu, beynəlxalq hüquq normalarına uyğun olmaqla yanaşı, həm də ölkənin diplomatik mövqelərinin möhkəmlənməsinə xidmət edir. Bu məsələ həm də Azərbaycan və Rusiya arasında ikitərəfli münasibətlərin daha geniş kontekstinə toxunur. Fəlakətdən sonrakı ilk günlərdə günahı etiraf etməkdən imtina Rusiyanın strateji tərəfdaşı olan dövlətə kifayət qədər hörmətin olmaması kimi qəbul edilə bilər. Kənardan müdaxilənin açıq sübutları fonunda üzr istəməyi gecikdirmək diplomatik vəziyyəti daha da çətinləşdirəcək.

Azərbaycan Prezidenti istintaq zamanı aydınlaşdırılmalı olan bir çox anlaşılmaz məqamlardan narahatdır. O, təyyarənin Qroznıya enə bilməyərək Aktauya göndərilməsinin səbəbi, elektron döyüş texnikasının təyyarənin idarə olunmasına nə dərəcədə təsir etməsi kimi məsələləri qeyd edir. Cənab İlham Əliyev Aktauya təcili enişin həqiqətən də ekipajın obyektiv seçiminin nəticəsidir, yoxsa hadisənin nəticələrini minimuma endirmək məqsədi daşıyan gizli əməliyyatın bir hissəsi olduğu sualını da qaldırıb.

Bu məsələdə Azərbaycanın mövqeyi tamamilə haqlıdır. Obyektiv məlumat əldə etmək və hadisənin bütün hallarını aydınlaşdırmaq istəyi ədaləti təmin etmək və hər hansı maraqlı tərəflər tərəfindən manipulyasiyanın qarşısını almaq üçün lazımdır. Gizlətmənin mümkün faktları və ya faciəni susdurmaq üçün düşünülmüş hərəkətlər ciddi siyasi nəticələrə səbəb ola bilər və Azərbaycan belə halların qarşısının alınmasının vacibliyini anlayır.

Cənab İlham Əliyev müsahibəsində faciə zamanı yardım göstərməkdə Qazaxıstanın həmrəyliyinin vacibliyini dəfələrlə vurğulayıb. O, həlak olanlara kömək etmək üçün həyatlarını riskə atmış qazax xilasedicilərinə və həkimlərə minnətdarlığını bildirib. Bu məqam Mərkəzi Asiyada siyasi sabitlik və dövlətlərarası münasibətlər kontekstində xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Qazaxıstanın istintaqda üçüncü tərəfin (Rusiya) iştirakına baxmayaraq, Azərbaycanla sıx əməkdaşlığa hazır olduğunu nümayiş etdirməsi vacibdir.

Qazaxıstanın cavabı diplomatiya və humanizm baxımından yüksək qiymətə layiqdir. Faciə şəraitində, hər anın önəmli olduğu bir şəraitdə siyasi və iqtisadi maraqlarından asılı olmayaraq kömək və dəstəyə hazır olmanın təzahürü əsl qardaşlıq nümunəsinə çevrildi. Bu əməkdaşlıq fonunda demək olar ki, belə hadisələr ikitərəfli əlaqələri gücləndirməklə yanaşı, həm də regionda əməkdaşlığın dərinləşməsinə töhfə verə bilər.

AZAL-ın təyyarəsinin qəzaya uğraması təkcə texniki və insani aspektlərə deyil, həm də beynəlxalq diplomatiyanın, məsuliyyətin və ədalətin ən mühüm məsələlərini gündəmə gətirib. Azərbaycan cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə öz vətəndaşlarının təhlükəsizliyinin təmin edilməsində, eləcə də beynəlxalq aləmdə milli maraqların qorunmasında yüksək təşkilatçılıq və qətiyyət nümayiş etdirir. Qazaxıstan və Rusiya ilə qarşılıqlı fəaliyyət, bütün çətinliklərə baxmayaraq, həm də konstruktiv dialoqa hazır olduğunu göstərdi.

Müsahibədə qaldırılan məsələlər beynəlxalq normalara hörmət etmək, məsuliyyəti qəbul etmək və ədaləti təmin etmək zərurəti ilə bağlıdır. Hadisənin araşdırılmasının obyektivlik və ədalətlilik nümunəsinə çevrilməsi vacibdir ki, bu da etimadın bərpasına və beynəlxalq münasibətlərin möhkəmlənməsinə kömək edəcək, eyni zamanda gələcəkdə oxşar faciələrin təkrarlanmasının qarşısını alacaq. Bu ağır faciə nəticəsində həlak olanlara Allah rəhmət eləsin, doğmalarına və ümumilikdə azərbaycan xalqına səbr versin!

Masil Dəmirov

YAP Yasamal rayon təşkilatının fəal üzvü