2023-cü ilin Sentyabr antiterror tədbirlərinin geosiyasi və hüquqi əhəmiyyəti

2020-ci il Vətən müharibəsində əldə edilən qələbə Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyünün hərbi-siyasi bərpasının əsasını qoydu. Lakin bu tarixi zəfərdən sonra belə, Qarabağ bölgəsində qalan Ermənistanın silahlı birləşmələrinin və onların dəstəklədiyi separatçı ünsürlərin fəaliyyəti Azərbaycanın dövlət suverenliyi üçün ciddi təhlükə olaraq qalırdı. Bu vəziyyətin hüquqi və təhlükəsizlik baxımından aradan qaldırılması üçün həlledici addım 2023-cü ilin sentyabrında atıldı.

Vətən müharibəsindən sonra Ermənistan silahlı qüvvələrinin qalıqları Qarabağ bölgəsində qeyri-qanuni mövcudluğunu saxlayaraq, mütəmadi olaraq mina təxribatları, silahlı hücumlar və separatizmi təşviq edən fəaliyyətlərlə məşğul idilər. 2023-cü ilin sentyabrına qədər baş verən aşağıdakı hadisələr vəziyyətin nə qədər təhlükəli olduğunu göstərirdi:

Azərbaycan hərbçilərinə və mülki şəxslərə qarşı təşkil edilən ölümcül hücumlar;

2021–2023-cü illərdə bölgədə aşkarlanmış, Ermənistanda istehsal edilən müasir minalar;

Ermənistan tərəfindən dəstəklənən separatçı rejimin davamlı şəkildə silahlanması və qanunsuz idarəetmə fəaliyyətləri;

Azərbaycanın iqtisadi resurslarının qeyri-qanuni istismarı.

Bu hallar yalnız ölkə daxilində deyil, həm də beynəlxalq hüquq müstəvisində Azərbaycanın suveren hüquqlarının pozulması kimi qiymətləndirilirdi.

Azərbaycan Respublikası 2023-cü ilin 19 sentyabr tarixində lokal antiterror tədbirlərinə başlayaraq yalnız silahlı birləşmələri hədəf alan, selektiv və peşəkar hərbi əməliyyat həyata keçirdi. Əməliyyatın əsas hüquqi dayaqları bunlardı:

Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası – dövlətin ərazi bütövlüyünü və daxili təhlükəsizliyini təmin etmək səlahiyyəti;

BMT Nizamnaməsi – dövlətin öz ərazisində qanunsuz silahlı qruplaşmalara qarşı tədbir görmək hüququ;

Silahlı toqquşmalarda mülki əhalinin qorunması prinsipi – əməliyyat zamanı mülki şəxslərə zərər dəyməməsi üçün yüksək dəqiqlikli texnika və taktika tətbiq edildi.

Əməliyyatın məqsədi yalnız separatçı silahlı birləşmələrin zərərsizləşdirilməsi və dövlət suverenliyinin tam bərpası idi.

19 sentyabrda başlanan və cəmi 23 saat davam edən əməliyyat Azərbaycanın hərbi çevikliyini, diplomatik ayıqlığını və milli birliyini nümayiş etdirdi. Əməliyyatın nəticələri aşağıdakılarla yadda qaldı:

Separatçı silahlı qrupların tam tərksilahı və təslimi;

Azərbaycanın bütün Qarabağ ərazisində konstitusion nəzarətinin bərpası;

Mülki əhalinin zərər görməməsi və humanitar dəhlizlərin yaradılması.

20 sentyabrda əməliyyatın dayandırılması ilə Azərbaycan öz suveren ərazisində qanunverici, icraedici və inzibati səlahiyyətlərini tam şəkildə bərpa etmiş oldu.

Əməliyyatdan sonra ilk olaraq Xankəndi, Xocalı, Xocavənd və Ağdərədə Azərbaycan Respublikasının Dövlət Bayrağı ucaldıldı. Bu, yalnız bir siyasi akt deyil, həm də Azərbaycan dövlətçiliyinin moral və hüquqi qələbəsinin simvolu kimi tarixə düşdü.

Eyni zamanda, bölgədə bərpa və reinteqrasiya işlərinə start verildi. Xankəndidə Qarabağ Universiteti, müxtəlif sosial obyektlər, infrastruktur layihələri və beynəlxalq tədbirlər vasitəsilə Azərbaycan bu əraziləri regional inkişaf mərkəzinə çevirməyə başladı.

2023-cü ilin 19–20 sentyabrında keçirilən antiterror əməliyyatı yalnız bir hərbi tədbir deyildi. Bu, Azərbaycanın post-müharibə strategiyasının hüquqi, hərbi və siyasi baxımdan kulminasiya nöqtəsi oldu. Əməliyyat sayəsində ölkə:

Öz sərhədləri üzərində faktiki və hüquqi nəzarəti tam bərpa etdi;

Qarabağda beynəlxalq hüquqa əsaslanan sabit idarəetmə modelini tətbiq etməyə başladı;

Regional təhlükəsizlik və dayanıqlı sülh modelinə keçidi sürətləndirdi.

Bu əməliyyat Azərbaycanın milli suverenliyinin gücünü və dövlət iradəsinin möhkəmliyini bir daha sübut etdi. Bu gün Qarabağda Azərbaycanın bayrağı yalnız fiziki olaraq deyil, həm də hüquqi, mənəvi və strateji müstəvidə dalğalanır.

Səadət Məmmədova

Yeni Azərbaycan Partiyası Laçın rayon təşkilatının fəal üzvü