PDF Oxu

Siyasət

  • 1 078

Xankəndi 2025 - Geosiyasi qələbələrin iqtisadi tərəqqiyə çevrilmə mərhələsi - ŞƏRH

image

2025-ci il iyulun 4-də Xankəndi şəhərində İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının (ECO) 17-ci Zirvə görüşünün keçirilməsi regional siyasətdə keyfiyyətcə yeni mərhələnin əsasını qoydu, o cümlədən Cənubi Qafqazın 2020-ci ildən sonra transformasiyasının başa çatdığını nümayiş etdirdi. Bu forum sadəcə diplomatik hadisə deyil, Azərbaycanın özünü regional lider kimi təsdiqlədiyi yeni reallığın legitimləşdirilməsi üzrə strateji akt idi. Vaxtı ilə ermənilər tərəfindən viran edilmiş ərazidə inşa olunmuş müasir Konqres Mərkəzində keçirilən bu forum, hərbi-siyasi qələbəni iqtisadi diplomatiya ilə birləşdirərək, münaqişədən sonrakı inkişafın Azərbaycan modelinin əyani təcəssümü oldu.

Tədbirin tarixi kontekstini, mürəkkəb postsovet dövründə Ümummilli Lider Heydər Əliyevin siyasətinin strateji irsinə istinad etmədən, layiqincə qiymətləndirmək mümkün deyil. O, dövlət suverenliyi üçün möhkəm zəmin yaratdı, iqtisadi artım və enerji diplomatiyası üçün şərait yaratdı. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev bu irsi inkişaf etdirərək, hərbi modernləşməni, iqtisadiyyatın şaxələndirilməsini və səmərəli çoxtərəfli diplomatiyanı birləşdirən hərtərəfli strategiyanı həyata keçirdi ki, bu da son nəticədə 44 günlük müharibədə tarixi qələbəyə və sonradan ölkənin regionda mövqelərinin möhkəmlənməsinə səbəb oldu.

İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının sammitinin Xankəndində keçirilməsi Azərbaycan vətəndaşlarının rifah halının yaxşılaşdırılması üçün yeni imkanlar açır. İşğaldan azad edilmiş ərazilərdə iri infrastruktur layihələrinin həyata keçirilməsi minlərlə iş yerinin açılmasına, nəqliyyat dəhlizlərinin inkişafı isə sahibkarlıq fəallığının artmasına şərait yaradır. “Böyük Qayıdış” proqramı soydaşlarımızı müasir mənzil və sosial infrastrukturla təmin etməklə yanaşı, həm də ona bitişik rayonların iqtisadiyyatını stimullaşdırır. İşğaldan azad edilmiş ərazilərin xarici investisiyalar və enerji gəlirləri hesabına milli təsərrüfat sisteminə uğurla inteqrasiyası Azərbaycanın bütün əhalisinin həyat səviyyəsinin uzunmüddətli yaxşılaşması üçün möhkəm zəmin yaradır.

Geosiyasi kontekstin təhlili bu hadisənin bir neçə əsas aspektini vurğulamağa imkan verir. Birincisi, sammit nəhayət, “dondurulmuş münaqişə” məntiqindən Azərbaycanın rəhbərliyi altında fəal sülh quruculuğuna keçid paradiqmasını möhkəmləndirdi. Türkiyə və Pakistan tərəflərinin forumda iştirakı regionun gələcəyini müəyyən etməyə qadir olan sabit strateji üçbucağın formalaşmasından xəbər verir. Eyni zamanda, Azərbaycan ərazi məsələsində sərt mövqe ilə iqtisadi əməkdaşlıqda çevikliyi birləşdirmək üçün unikal mövqe nümayiş etdirir.

Sammitin iqtisadi komponenti xüsusi diqqətə layiqdir, çünki Bakı məhz iqtisadiyyat vasitəsilə “yumşaq güc” strategiyasını həyata keçirir. Enerji layihələri, o cümlədən Cənub Qaz Dəhlizi və nəqliyyat təşəbbüsləri ölkənin mövqelərini əhəmiyyətli dərəcədə gücləndirən qarşılıqlı əməkdaşlıq sistemi yaradır. Qarabağın bərpası proqramı Azərbaycanın təkcə işğaldan azad etmək deyil, həm də əraziləri səmərəli şəkildə inkişaf etdirmək qabiliyyətini nümayiş etdirən nümunəvi layihəyə çevrilir. Bu kontekstdə Bakı ənənəvi enerji ilə “yaşıl” keçid arasında körpü rolunu oynayır.

Tədbirin beynəlxalq hüquqi aspektləri də strateji əhəmiyyət kəsb edir. Sammit Azərbaycana təkcə beynəlxalq gündəmdə olan təzminat məsələsini (zərərin rəsmi hesablamaları 150 milyard dollardır) təmin etmək deyil, həm də Qərbi azərbaycanlıların hüquqları məsələsində irəliləyişə nail olmaq imkanı verdi. Bu, münaqişədən sonrakı nizamlanmanın hüquqi əsaslarının gələcək formalaşdırılması üçün mühüm presedent yaradır.

Daxili siyasi səviyyədə sammit bir neçə mühüm funksiyaya xidmət edir. Qaçqınların qaytarılması proqramı çərçivəsində real nailiyyətləri əhaliyə nümayiş etdirməklə dövlətimizin qüdrətinin gücləndirir, işğaldan azad edilmiş ərazilərin inkişafı üçün iqtisadi perspektivlər yaradır. Maraqlıdır ki, bütün bunlar son 20 ildə 350 milyard dollara yaxın sərmayənin cəlb olunduğu iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi üzrə fəal işlərin fonunda baş verir.

Sammitdən sonra açılan perspektivlər Azərbaycanın yeni iqtisadi nizamın mərkəzi kimi rolunun gücləndiyini göstərir. Nəqliyyat dəhlizlərinin yenidənqurma proqramları ilə birləşdirilməsi geoiqtisadiyyatın davamlı sülhün təmin edilməsi alətinə çevrildiyi unikal model yaradır. Müasir şəraitdə Azərbaycanın mövqeyinin unikallığı effektiv çoxsəviyyəli strategiyanın nümunəsidir. Milli maraqları regional sabitliklə birləşdirən bu yanaşma dünyanın digər post-münaqişə zonaları üçün nümunə ola bilər. Xankəndi-2025-in nümayiş etdirdiyi kimi, Azərbaycan cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə nəinki öz ərazi bütövlüyünü bərpa etdi, həm də dünyaya geosiyasi qələbələrin iqtisadi tərəqqiyə çevrilməsinin yeni formulunu təklif etdi.

Masil Dəmirov

YAP Yasamal rayon təşkilatının fəal üzvü

Digər xəbərlər