İxrac və idxal yolunda yeni problemlər - ANALİZ

Türkiyə və Hindistan Rusiyaya qarşı sanksiyalara qismən qoşula bilər

Qərb agentlikləri iddia edir ki, Hindistan nəhayət ki, anti-Rusiya sanksiyalarına qoşulmağa razılaşıb və bundan sonra Rusiya neftini Qərbin müəyyən etdiyi tavandan yuxarı almayacaq. Moskva hələlik bu mesajlara münasibət bildirməyib. Rusiya Federasiyasının da Türkiyə vasitəsilə idxal olunan malların tədarükü ilə bağlı problemlər yaranıb. Ekspertlər əmin edirlər ki, Qərb mənbələri bu halın baş verməsində bir o qədər də həvəsli görünmürlər. Və bir neçə gün əvvəl Avropadan Türkiyə üzərindən yüklərin tranziti ilə bağlı yaranmış problem artıq qismən həll olunub. Logistika bazarının iştirakçıları Türkiyəyə alternativ nəqliyyat marşrutları hazırladıqlarını izah ediblər.

“Rusiya Hindistana neft ixrac edərkən dövlət başçısının qərarlarından çıxış edəcək”, bunu Rusiya prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskov bildirib və əlavə edib ki, bununla bağlı müəyyən qərarlarımız var: “Rusiya Federasiyasının Prezidenti tərəfindən qəbul edilən və müvafiq sənədlərlə rəsmiləşdirilən qərarlar. Biz onlardan başlayacağıq. Bundan əlavə, bu halda biz xəbər agentliklərinin xəbərlərini deyil, ilk növbədə Hindistandakı həmkarlarımızla təmaslarımızı rəhbər tuturuq”.

Çin və ABŞ-dan sonra dünyanın üçüncü ən böyük xam neft idxalçısı olan Hindistan Rusiyanın enerji resurslarını aktiv şəkildə almağa başlayıb. Əgər 2022-ci ilin əvvəlində Rusiyanın Hindistanın neft idxal səbətində payı 0,2%-ə çatırdısa, ilin sonuna 20%-dən çox artmışdı (gündə təxminən 1 milyon barelə qədər). Rəsmi olaraq Yeni Dehli Qərbin 2022-ci ilin dekabrında tətbiq etdiyi Rusiya neftinin barel qiymətinin 60 dollar tavanını dəstəkləməyib. Respublikanın neft və qaz naziri Hardeep Singh Puri bildirib ki, Hindistan öz enerji təhlükəsizliyini təmin etmək üçün müstəqil siyasət yürütməyə davam edəcək.

Bloomberg mənbələrə istinadən xəbər verir ki, Hindistan Qərbin Rusiyaya qarşı sanksiyalarını, xüsusən də Rusiya neftinin qiymətlərinin yuxarı həddini pozmayacaq. İddialara görə, Hindistan səlahiyyətliləri məhdudiyyətlərə riayət etmək tələbi ilə bankların rəhbərliyinə və treyderlərə müraciət edib. Agentlik yazır ki, Hindistan G20 sammiti çərçivəsində ABŞ və digər G7 ölkələri ilə Rusiya neftinin qiymətlərinin məhdudlaşdırılması məsələsini müzakirə edib. “Teleqraf Hindistan” da ölkənin Sənaye Nazirliyindəki qapalı mənbələrinə istinadən eyni barədə yazıb. Problem ondadır ki, prezident Vladimir Putin dekabrın sonlarında Qərbin Rusiya neftinə qiymət tavanı tətbiq etməsinə cavab olaraq fevral ayında neftin bu həddə qoşulmuş alıcılara tədarükünü qadağan edən fərman imzalayıb.

"Rusiya Federasiyası və onun tərəfdaşlarının ticarətində problemlərin yarandığı barədə nəşrlər mütəmadi olaraq Qərb mətbuatında dərc olunur", deyən Maliyyə Universitetinin və Milli Enerji Təhlükəsizliyi Fondunun (METF) aparıcı eksperti Stanislav Mitraxoviç bildirib ki, indi Bloomberg anonim mənbələrə istinadən, əslində, şayiələr yayır. Məsələ ondadır ki, bəzi maliyyə şirkətləri (məsələn, sığorta və ya nəqliyyat, ticarət biznesi ilə əlaqəli) bəzi amerikalı tərəfdaşlarına Rusiya neftinin son istifadəçilərinin onu daha yüksək qiymətə aldıqları əməliyyatlarda iştirak etməyəcəyinə söz veriblər. Yəni söhbət neft emalı zavodlarından getmir ki, onlar çox güman ki, onu bir barelini 60 dollardan baha alırlar. Hindistan limanında Rusiya neftinin qiymətinin müəyyən edilməsi üçün Argus agentliyinin təklif etdiyi yeni metodologiya əsasında aparılmış hesablamalardan belə çıxır ki, Brent-ə münasibətdə Rusiya qarışığına endirim 17 dollardır və bu gün bu, 60 dollardan yuxarı qiymət verir.

Ekspert qeyd edir ki, Hindistan neft emalı zavodları Rusiya neftinin Qərb qiymət tavanına qoşulduqlarını açıq şəkildə bəyan etmirlər. "Hindlilər çox diqqətlə işləməyə davam edəcəklər, çox şey dəqiq məlumat olmayan boz ərazidə saxlanılacaq" deyə Mitrahoviç bildirib. Ekspert hesab edir ki, Rusiyanı Çindən daha çox asılı vəziyyətə salmaq Hindistanın maraqlarına uyğun deyil.

Rusiyanın mühüm ticarət tərəfdaşı olan Türkiyə mövqeyində də qeyri-müəyyənlik qalmaqdadır. Bloomberg-in məlumatına görə, Türkiyə martın 1-dən sanksiyaya məruz qalan malların Rusiyaya tranzitinə qadağa qoyub. Məlumatı Rusiyanın logistika şirkətləri də təsdiqləyib. Onların sözlərinə görə, Türkiyə gömrüyü Rusiyaya göndərilən malların Rusiya Federasiyasına qarşı sanksiyalar tətbiq edən ölkələrdən gəldiyi təqdirdə onları xüsusi anbarlarda bloklayıb. Beynəlxalq daşıma operatorları öz Telegram kanallarında bildiriblər ki, Türkiyə bu səbəbdən Aİ-dən 10 min malın tranzitini, yəni 10 paket Avropa sanksiyalarının bütün çeşidini bağlayıb.

Rusiya Federasiyası üçün mallar Türkiyə ərazisini tədricən tərk etməyə başlayıb. Lakin onların bir qismi Qazaxıstana gedib. “Qruzavtotrans” assosiasiyasının rəhbəri Vladimir Matyaqinin sözlərinə görə, hazırda daşıyıcılar Rusiyanı deyil, Qazaxıstanı təyinat yeri kimi göstərirlər. “Qərb tərəfdaşlarına sanksiyalar siyasətinə məhəl qoymadıqlarını göstərmək istəyən Türkiyə hakimiyyətinin bunun siyasi motivli yanaşma olub-olmadığını söyləmək hələ də çətindir. Yaxud bu, Ankaranın gömrük sənədlərini Aİ ilə işləmək üçün yeni qaydalara uyğunlaşdırması səbəbindən texniki nasazlıq olub.

ACEX Beynəlxalq Logistika Alyansının rəhbəri Miroslav Zolotarev bildirib ki, fəaliyyət başlamazdan əvvəl Türkiyəyə gətirilən mallar çox güman ki, onun ərazisindən buraxılacaq, lakin bu sahədə gələcək əməkdaşlığın nə olacağı hələ də bəlli deyil. Hər şeyin bərpa olunacağına və əvvəlki kimi işləyəcəyinə ümid var, ekspert deyib: “İki ölkə arasında əmtəə dövriyyəsi il ərzində iki dəfə artıb. Artım təxminən 30 milyard dollar təşkil edib və bu pulun əhəmiyyətli hissəsi məhz tranzit hesabına formalaşıb. Türklərin bu puldan imtina etməsinə heç bir əsas yoxdur. Eyni zamanda, yaranan çətinliklər “cənub dəhlizi” üzrə alternativ tranzit marşrutlarının işlənməsini zəruri edir”.

Rusiya Federal Gömrük Xidməti (FGX) 2022-ci ilin aprelində dayandırılmış xarici ticarət gömrük statistikasının dərcini qismən bərpa edib. Ümumi statistik məlumatlar 2022-ci il üçün ümumi ixrac-idxal üzrə böyük əmtəə qrupları üzrə, lakin konkret əmtəə maddələri üzrə bölgülər və ölkələr üzrə bölgülər olmadan verilmişdir. Məlum olub ki, 2022-ci ildə Rusiya Federasiyasından ixrac 19,9% artaraq 591,5 milyard dollara, idxal isə 11,7% azalaraq 259,1 milyard dollara çatıb. Rusiya Federasiyasının 2022-ci ildə müsbət xarici ticarət saldosu 197,3-dən 332,4 milyard dollara yüksəlib. FGX bazar ertəsi bildirib ki, 2022-ci ildə xarici ticarət dövriyyəsi 8,1% artaraq 850,5 milyard rubla çatıb.

Neft və qaz ixracı hələ də ölkənin ümumi ixracında əsas payını təşkil edir. 2022-ci ildə Rusiya neft, yanacaq və onların distillə edilməsi məhsullarının ixracını 42,8% artıraraq 383,7 milyard dollara çatdırıb. Neft ixracı 7,6% artaraq 242 milyon ton təşkil edib.

Yazıda xarici mənbələrdən istifadə edilib.

V.VƏLİYEV