Dmitri Verxoturov: Ermənistan ya bölünə, ya da ləğv oluna bilər - MÜSAHİBƏ

Rusiyalı politoloq, tanınmış publisist və ictimai xadim Dmitri Verxoturov “Caliber” analitik mərkəzinə müsahibəsində regionda gedən prosesləri analiz edib. Müsahibəni oxucularımıza təqdim edirik.

— Rusiya sərhədçilərinin İrəvanın Zvartnots aeroportundan çıxarılmasını necə qiymətləndirirsiniz?

— Görünür, Zvartnots aeroportu ilə bağlı məsələ məncə, bununla bağlıdır. Bu hava limanında Rusiya sərhədçilərinin işini dayandırmazdan bir müddət əvvəl erməni tərəfi Rusiya sərhədçilərinin guya öz səlahiyyətlərini aşması və müəyyən şəxsləri Ermənistana buraxmaması ilə bağlı hiddətlənib. Əslində, Ermənistan rəhbərliyi narahat idi ki, Rusiya sərhədçiləri hər dəfə pasportları yoxlayanda Qərb nümayəndələrinin Ermənistana gəlişini qeydə alırlar ki, bu gəlişlər də xüsusilə son vaxtlar nəzərəçarpacaq dərəcədə artıb. Yəni, Rusiya erməni tərəfi ilə Qərb nümayəndələri arasında bütün təmaslardan xəbərdar idi və bu, görünür, yerli hakimiyyəti gərginləşdirib. İndi isə Rusiya sərhədçiləri getdikdən sonra İrəvan çox güman ki, bu əlaqələri genişləndirəcək, lakin Moskvanın bu məlumatlara malik olmasından qorxmur.

— Sizcə, Ermənistan bu ilin sonuna kimi KTMT-dən çıxacaqmı?

— Paşinyanın məntiqini başa düşdüyümə görə, əgər məntiqi varsa, o, KTMT-dən çıxmaq istəyir, amma yenə də qorxur. O, yenə də ardıcıl olmasa da, bu istiqamətdə müəyyən addımlar atacaq. Görək, hansı formada olacaq. Hər halda, hesab edirəm ki, o, dərhal razılaşmanı pozub blokdan çıxacaq şəkildə deyil, tədricən, addım-addım vəziyyəti dəyişməyə çalışacaq.

— Rusiya hərbi bazasının Gümrüdən çıxarılması aktual olacaqmı?

— Düşünürəm ki, Gümrüdəki baza son fürsətə qədər qalacaq, çünki rus qoşunlarının mövcudluğu Ermənistandakı siyasi vəziyyəti həmişə bu və ya digər istiqamətdə, məsələn, rəngli inqilablar zamanı dəyişə bilər. Ona görə də Gümrü bazası öz yerində qalacaq və mümkün qədər saxlanılacaq.

— Nikol Paşinyan Azərbaycana qarşı ərazi iddialarını özündə saxlayan Ermənistan Konstitusiyasına yenidən baxmaqdan imtina edib. Bu vəziyyətdə bu ilin sonuna qədər sülh sazişinin bağlanma ehtimalından danışmağa dəyərmi?

- Mən Ermənistanla sülh sazişi mövzusunda dəfələrlə danışmışam və bunu ilk növbədə indi sarsılan Ermənistan dövlətçiliyinin özünü gücləndirmək üçün zəruri olan müsbət addım hesab edirəm. Amma gördüyümüz kimi, ermənilər bunu istəmirlər. Ona görə də onların indiki davranışlarını nəzərə alsaq, kağız üzərində imzalanmış müqavilənin, təəssüf ki, dəyəri azdır. Ermənistanın destruktiv mövqeyinə görə başqa variant qalmayıb. Buna baxmayaraq, hesab edirəm ki, hətta yalnız kağız üzərində bağlanmış sülh müqaviləsi belə müsbət addımdır və alqışlanmalıdır. Amma çətin ki, ilin sonuna qədər belə bir saziş imzalansın, bu fikir də Ermənistanın bununla bağlı açıq-aydın ifadə olunmuş istəyinin olmamasına əsaslanır.

—Ortamüddətli perspektivdə Ermənistanın Qərbə son dönüşünə icazə verirsinizmi?

- Maraqlı sualdır. Məsələ burasındadır ki, Moskvada Ukrayna hadisələri ilə bağlı əvvəllər sarsılmaz görünən bir çox anlayışların yenidən qiymətləndirilməsi aparılır. Məsələn, “təsir dairəsində olmaq” anlayışı. Bəli, Rusiya iki-üç onillik bundan əvvəl bütöv respublikaları dəstəkləməyə imkan verən siyasət yürüdürdü, onlara hər cür köməklik göstərirdi, yetər ki, sözdə rusiyapərəst olsunlar, əslində isə bəziləri Qərblə yaxın münasibətlər qurdular. Ancaq indi Rusiya sualı boş qoya bilər: bu Ermənistan bizə hər hansı bir qabiliyyətdə lazımdır, ya yox? Üstəlik, Ermənistanın Rusiyaya heç bir faydası yoxdur və gözlənilmir. Əgər hər şeyi öz adı ilə çağırası olsaq, o zaman Ermənistanın Rusiya üçün dəyəri sıfıra yaxındır. Hətta daha çox deyərdim- Moskva üçün Ermənistan qulpsuz, daşıması çətin, atılması heyf olan çamadana bənzəyir.

— Ermənistan-Rusiya münasibətləri gələcəkdə tam pozula bilərmi?

- Məncə, İrəvanda bunu bacarırlar. Məhz buna görə, artıq dediyim kimi, Ermənistanın heç bir faydası yoxdur. Rusiyaya qarşı açıq-aşkar qeyri-dost, bəzi yerlərdə isə düşmənçilik siyasəti yürüdən ölkədən nə gözləmək olar? Ona görə də Moskva Ermənistanla yaxın münasibətləri dayandırmaq qərarına gələ bilər. Ermənistan demək olar ki, özümüzünkü kimi olan Ukrayna nümunəsindən heç vaxt heç nə öyrənməyib. Buna baxmayaraq, müəyyən bir vəziyyətdə qərar verdik və seçimimizi etdik və indi Ukrayna bizim düşmənimizdir. Ermənilərlə bu, Ermənistanın indiki mövqeyinə görə daha asan və tez baş verəcək.

Digər tərəfdən, aşağıdakı nüans var. Ermənistan Rusiyanın dəstəyini tamamilə itirərsə, bir neçə mərhələdə ya bölünə, ya da ləğv oluna bilər. Cənubi Qafqazda mahiyyətcə problem və bitib-tükənməyən münaqişələr mənbəyi olan regiondan bir ölkə yox olarsa, heç kim təəssüflənməz. Deməli, ermənilərin özlərindən, gələcəkdə özlərini necə aparacaqlarından çox şey asılıdır. Mən qətiyyən istisna etmirəm ki, Ermənistan siyasətini belə acınacaqlı ssenariyə gətirib çıxara biləcək istiqamətə yönəldəcək.

Tərcümə - Elçin Bayramlı