Dmitri Solonnikov: Qarabağ Azərbaycandır- sülh müqaviləsi bunun əsasında imzalanmalıdır - MÜSAHİBƏ

Müasir Dövlət İnkişafı İnstitutunun direktoru Dmitri Solonnikov “Moskva-Baku” portalına müsahibəsində İrəvanın Bakıya qarşı informasiya kampaniyasının arxasında nə dayandığını izah edib. Müsahibəni oxucularımıza təqdim edirik.

-İrəvan Azərbaycana qarşı aqressiv informasiya müharibəsi aparır. Müntəzəm olaraq hər şey elə təqdim olunur ki, guya üçtərəfli sazişləri pozan Bakıdır və demək olar ki, bütün məqamlarda. O, guya Azərbaycanın “təcavüzkar” olması, “erməni ərazilərini işğal etməsi” tezisini irəli sürür və üstəlik, “erməni qaçqınlarının öz ata-baba yurdlarına qayıtmasına imkan vermədiyini” iddia edirlər. Bu informasiya kampaniyasının son məqsədi nədir?

- İrəvanın əsas vəzifəsi Azərbaycanı təcavüzkar ölkə kimi təqdim edərək müxtəlif xarici qüvvələrin- Avropa İttifaqının, ABŞ-ın dəstəyini optimal şəkildə almaqdır, burada Rusiyanı cəlb etmək cəhdi də davam edir. Qarabağın birmənalı olaraq Azərbaycanın ərazisi olduğu ilə bağlı Bakı ilə heç bir şəkildə sülh müqaviləsi imzalamamağa, ABŞ və Fransadan olan müşahidəçilərin Qarabağ zonasına daxil edilməsi ilə razılaşmağa çalışır. Qarabağa silah tədarükünün qarşısının kəsilməsinə görə bu məsələlərdə Aİ və ABŞ-dan dəstək almağa çalışır. Və beləliklə, faktiki olaraq bu ərazi üzərində nəzarəti saxlayır. Bu, birincisi.

İkincisi, Ermənistanın baş naziri bu cür ritorika və hərəkətləri ilə respublika daxilindəki revanşist dairələrə nümayiş etdirməyə çalışır ki, o, Qarabağa status verilməsinin zəruriliyi məsələsini mümkün qədər uzun müddət təbliğ edəcək və Qarabağın Azərbaycanın yurisdiksiyasına qaytarılması ilə bağlı sənədi imzalamayacaq.

Təbii ki, Azərbaycanın hər hansı “təcavüz”ündən söhbət gedə bilməz. Bütün bunlar, indi hamının dediyi kimi, saxtakarlıq və siyasətdir. Azərbaycan üçün söhbət, ilk növbədə öz ərazisinin təhlükəsizliyindən gedir. Azərbaycan Ermənistandan Rusiya, Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin 10 noyabr 2020-ci il tarixli bəyanatında qeyd olunan şərtlərin yerinə yetirilməsini tələb edir. Və orada bildirilir ki, bütün silahlı birləşmələr Qarabağdan çıxarılmalı, ora silah-sursat verilməsi dayandırılmalıdır. Bu edilmir. Bundan başqa, Zəngəzur dəhlizinin açılması ilə bağlı heç bir iş görülməyib. Bütün bunlar yerinə yetirilməli olan tamamilə ədalətli tələblərdir.

- Eyni zamanda, Paşinyan yenə deyir ki, sülh müqaviləsi imzalanacaq. İmzalanacaqmı?

- O, irəli sürdüyü şərtlərlə bunu imzalamağa hazırdır. Ermənistan hökumətinin başçısı Ermənistanın Bakıya imzalamağı təklif etdiyi sülh müqaviləsi İrəvanın prinsiplərinin danışıqlarda Qərb tərəfdaşları tərəfindən həyata keçirilməsini təmin etməyə çalışır. Bunun üçün müvafiq informasiya fonu yaradılır, Azərbaycana diplomatik təzyiqlərin təşkilinə cəhd edilir. Və sonra onun şərtləri qəbul edilərsə, niyə sülh müqaviləsi imzalamasın. Nikol Paşinyan görür ki, onun müxtəlif avantürist təkliflərini dəstəkləməyə hazır olan xarici qüvvələr peyda olub.

Bu qüvvələr isə öz oyunlarını oynayırlar. Onları Ermənistan maraqlandırmır, Rusiya ilə qlobal qarşıdurmada və Cənubi Qafqazda beynəlxalq münaqişənin yeni nöqtəsində maraqlıdırlar. Burada Ukrayna ilə paralel olaraq yeni müharibə başlasa, Aİ və ABŞ çox məmnun olacaq. Bu motivlərdən Ermənistanı Azərbaycana qarşı təcavüzkar hərəkətlərə, bəyanatlara sövq edəcəklər. Paşinyan bunu edir, o inanır ki, Qərb indi onu fəal şəkildə dəstəkləyəcək və bu yolla Qarabağ və Azərbaycana qaytarılan qalan ərazilər ətrafında vəziyyəti birtəhər dəyişəcək. O, 44 günlük müharibəni düşməninə uduzaraq təslim olan lider kimi tarixə düşəcək. Amma bir siyasətçi kimi çətin vəziyyətdə olan ölkəsi üçün tarixin axarını döndərməyə çalışır.

- Deyir ki, sülh müqaviləsinin imzalanması və Azərbaycan hakimiyyətinin Qarabağın erməni icmasının nümayəndələri ilə danışıqları da beynəlxalq mexanizmlə möhürlənməlidir. Bu, eyni operadandır?

- Qeyd etdiyim kimi, Nikol Paşinyan nizamlanma prosesinə daim Amerika və Qərbi Avropa vektorunu daxil etməyə çalışır. Bu, onun vəzifəsidir və Vaşinqton və Brüsseldən olan müvafiq kuratorlar tərəfindən qoyulmuş vəzifədir. Məqsəd ABŞ, Fransa və bütövlükdə Aİ-ni mümkün qədər regiona cəlb etməkdir.

Əgər Qərb missiyası Qarabağda yerləşdirilsə, bu, onun və Qərb qüvvələrinin qələbəsi olacaq.

- Ermənistanın Azərbaycan şərtləri ilə sülh sazişi imzalaması üçün şərait necə inkişaf etməlidir?

- Ermənistan İkinci Qarabağ müharibəsində uduzan tərəf kimi üçtərəfli bəyanatı imzalayan anda hər şeyə hazır idi. Məlumdur ki, Azərbaycan silahlı qüvvələri 30 il ərzində işğal altında olan bütün ərazilərdə asayişi təmin edə bildi.

Ermənistan məcbur olub bəyanatın imzalanmasına getdi, sonra dedilər, bir az vaxt verin, söz veririk ki, Qarabağdakı birləşmələrimiz ləğv olunacaq. Və sonra biz Ermənistanın məhz bu “taym-aut” fonunda Azərbaycan və Rusiya ilə necə sövdələşməyə başladığını görməyə başladıq: artıq imzaladığını yerinə yetirmək üçün ona nə lazımdır? Deyin, gəlin hər şeyi necə edəcəyimizi müzakirə edək.

Bu, Qərbin müxtəlif regionlarda həlli mümkün olmayan mürəkkəb prosesləri başlatmağa çalışdığı Avropa sxeminin həyata keçirilməsidir. Qarabağın statusu kimi məsələləri qabartmaq və danışıqları sonsuza qədər uzatmaq. Qərbin Ermənistana bu dəstəyini və indi Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinin normallaşması prosesində müşahidə etdiyimiz destruktiv meylləri dayandırmaq vacibdir. Biz bəyanat imzaladıq- bu, qeyd-şərtsiz həyata keçirilməlidir. Bu, Rusiyanın da mövqeyidir. Qərbin mövqeyi isə- gəlin bir az da danışaq. Əgər Avropa İttifaqı və ABŞ nümayəndələrinin Cənubi Qafqazda daxili nizamlanmaya müdaxiləsi olmasa Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinin normallaşması məsələsi mütləq həll olunacaq.

Problem ondadır ki, Rusiya bu cür destruktiv meylləri götürə və ya dayandıra bilməz, çünki Ermənistan suveren dövlətdir və Moskva ona heç kimlə təmas qurmağı qadağan edə bilməz. Rusiya mütəmadi olaraq öz mövqeyini açıqlayır, məlumdur: noyabrın razılaşmasının bütün bəndləri və ondan sonrakı bütün üçtərəfli bəyanatlar yerinə yetirilməlidir. Əsas tezis budur. Qarabağ Azərbaycandır. Bunun əsasında Bakı ilə İrəvan sülh müqaviləsi imzalamalıdır. Bunun baş verməsi üçün Rusiya və Azərbaycan birlikdə çalışacaqlar.

- Ermənistan son həftələr Laçın yolundan yan keçməklə mütəmadi olaraq Qarabağa silah və hərbi personal aparır, üstəlik, artıq yeni dolama yollarının tikintisinə başlayıb...

- İrəvan Qarabağda qanunsuz silahlı birləşmələrin mövcudluğuna dəstək təşkil etməyə çalışır. Bu, Ermənistanın siyasətidir. İrəvan bunu etməsə, Azərbaycan Qarabağ erməniləri ilə danışıqlarda təşəbbüsü tamamilə öz üzərinə götürəcək və bunu artıq edir. Bu, sülh yolu ilə nizamlanmaya yol açacaq. İrəvan üçün bu, onun maraqlı olduğu proses deyil. İrəvanın vəzifəsi Qarabağ əhalisinin Azərbaycan cəmiyyətinə inteqrasiya etmək istəmədiyini nümayiş etdirərək sülh məsələsini dayandırmaqdır. Alternativ vəziyyət sadəcə olaraq İrəvanı gözdən salacaq və Qarabağın qalan hissəsini öz nəzarətində saxlamaq səylərini şübhə altına salacaq. Və əgər Qarabağ erməniləri Azərbaycan cəmiyyətinə inteqrasiyaya hazır olduqlarını bildirsələr, Qarabağın qalan hissəsinə hansı nəzarətdən danışmaq olar. Buna görə də İrəvan 10 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli bəyanatı yenidən nəzərdən keçirən revanşist siyasi qüvvələri dəstəkləyir. Bu, onun və Qərbin geosiyasi oyundakı xəritələrindən biridir.

Ermənistan təbii ki, ordusunun indiki halında revanş cəhdi edə bilməyəcək. Ermənistan ordusu vəziyyəti hərbi yolla dəyişmək iqtidarında deyil. Bunu hamı başa düşür. Ona görə də siyasi xarici təzyiq yolu seçilib.

- Keçən həftə Ermənistan Konstitusiya Məhkəməsi Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin Roma Statutunu respublika konstitusiyasına uyğun olaraq tanıdı. Nizamnamənin ratifikasiyası o deməkdir ki, ölkə baxdığı bütün işlərlə bağlı Haaqa Tribunalının yurisdiksiyasını tanıyır. Bu, Rusiya liderinin həbsi üçün BCM-nin orderinin verilməsindən bir həftə sonra baş verib.

- Bu, rəsmi şəkildə ifadə olunan Ermənistanın mövqeyidir. Yəni, faktiki olaraq Ermənistan bununla Rusiya liderini öz ərazisində saxlamağa hazır olduğunu etiraf edir. Artıq Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi İrəvanın bu addımını qəbuledilməz adlandırıb. İrəvanın belə bir addımı əsasında biz Ermənistan hakimiyyəti ilə münasibətlərin gələcək strategiyasını quracağıq. Ermənistanın indiki rəhbərliyi Rusiyaya münasibətdə özünü belə bir mövqeyə qoyur. Moskva bunu necə lazımdır nəzərə alacaq.

- Maraqlıdır ki, Ermənistanın baş naziri artıq Aİ-ni də tənqid etməyə başlayıb, deyir ki, Azərbaycana kifayət qədər təzyiq göstərmirlər.

- Avropa İttifaqı birləşməkdən uzaqdır, orada müxtəlif qüvvələr fəaliyyət göstərir. Və bununla da Paşinyan Azərbaycanla böyük qarşıdurmaya hazırlaşan siyasi qüvvələrə Bakı ilə konstruktiv işgüzar əlaqələr qurmağa hazır olanları məğlub etməyə kömək edir. Bu, birmənalı olaraq Azərbaycana qarşı Ermənistanın tərəfini tutacaq Avropadakı siyasi qüvvələrin təkanıdır. O, onların oynaya biləcəyi daha bir kart təqdim edir, Aİ-dəki bəzi qüvvələri bunu deməyə vadar edir: baxın, bizi tənqid edirlər, biz Qafqazda kifayət qədər fəal deyilik. Paşinyan Qərbdən daha çox dəstək istəyir, o, Azərbaycana qarşı sanksiyaların tətbiqini, Avropa İttifaqı ilə Bakı arasında təmaslara bəzi hüquqi məhdudiyyətlərin qoyulmasını istəyir. Bu yaxınlarda Aİ bir sıra sahələrdə Azərbaycan hakimiyyətinə qarşı sanksiyalar tətbiq etməyə çağırıb. Paşinyan vəziyyəti gərginləşdirmək istəyir.

- Mövcud vəziyyəti həll etmək üçün Azərbaycanın hərbi ssenarisi varmı?

- Azərbaycan diplomatik hərəkət edəcək. Qarabağın qalan hissəsinin qaytarılması tədricən, səbirlə həyata keçiriləcək. Artıq Laçın dəhlizi ilə Qarabağda yerləşən erməni silahlılarının təchizatı kəsilir. Digər tədarük marşrutları da tədricən bağlanacaq. Bakı Qarabağın erməni icması ilə başladığı dialoqu davam etdirəcək. Rusiya sülhməramlılarının Qarabağda yerləşdirilməsinin başa çatmasına 2,5 il qalıb. Bundan sonra missiya Qarabağı təhlükəsiz tərk edə bilər. Və Ermənistan Azərbaycanın öz qalan ərazilərini qaytarmasına mane ola bilməyəcək.

Tərcümə - Elçin Bayramlı