HƏMAS rəhbərliyi İrandan asılılığı artırır

Yəhya Sinvarın HƏMAS-ın siyasi lideri seçilməsi İranın qruplaşma üzərində təsirini gücləndirir. Bu fikri İsrailin xarici işlər naziri İsrael Katz deyib. Sinvar, hətta Fələstin strukturlarına yardımı müvəqqəti dayandırsa da, Tehranla səmimi münasibətləri qoruyub saxladı. Onun Siyasi Büronun əvvəlki rəhbəri İsmayıl Haniyə vəzifəsindən kənarlaşdırıldıqdan sonra təyinatı təşkilatın diplomatiyasını onun silahlı qanadından asılı edir. Bu isə Qəzza zolağında münaqişənin sülh yolu ilə həlli şansını azaldır.

İsrail Katz deyib ki, “Fələstin məsələsi indi tamamilə İran və HƏMAS-ın nəzarətindədir”. O, Sinvarın qruplaşmanın təkcə silahlı deyil, həm də siyasi qanadının liderinə çevrilməsini belə şərh edib.

“İsrailin Qəzzada hərəkatı olmasa, bu ərazi tamamilə HƏMAS-ın nəzarəti altında olacaq”, - deyə israilli nazir qeyd edib. O, Tehranı sərhəd perimetri boyunca vəziyyəti pozmağa çalışmaqda ittiham edib. “İran İordaniya rejiminin sabitliyini pozmaq, daha sonra Yəhudeya və Samariyada (İordan çayının qərb sahilində - SİA) qaçqın düşərgələrini və bütün bölgəni silah və vasitələrlə doldurmaq üçün İordaniyaya qaçaqmalçılıq yolu ilə silah daşımağa çalışır".

Sinvarın seçilməsinə İran da reaksiya verib. İslam Respublikası ordusunun baş komandanı general-leytenant Əbdülrəhim Musəvi “Təyinat fələstinlilərin və Həmas-ın seçdiyi yolu göstərdi” dedi. Bu seçki o deməkdir ki, sionist rejimin (yəni İsrail - SİA) gələcəyə heç bir ümidi olmamalıdır. Onun sözlərinə görə, İsrailin bütün hərəkətləri, o cümlədən Haniyənin aradan qaldırılması cavabsız qalmayacaq - “onlar qəti, sərt cavab alacaqlar”.

Öz növbəsində İranın xarici işlər naziri Əli Baqiri Kani İslam Əməkdaşlıq Təşkilatına (İƏT) üzv ölkələrin Xarici İşlər Nazirləri Şurasının iclasında iştirak etmək üçün Səudiyyə Ərəbistanına səfərə gedib. İclas HƏMAS Siyasi Bürosunun rəhbərinin öz ərazisində öldürülməsinin kollektiv müzakirə tələb etdiyini hesab edən Tehranın tələbi ilə fövqəladə əsasda çağırılıb. İran “sionistlərin Fələstin xalqına qarşı davam edən cinayətləri və cinayətkar sionist rejimin İsmayıl Haniyənin ölümü və İran İslam Respublikasının suverenliyi və milli təhlükəsizliyinin pozulması ilə nəticələnən təcavüzünün miqyasının araşdırılmasını istəyir".

Əvvəlcə ərəb mediası mənbələrə istinadən HƏMAS Siyasi Bürosunun yeni rəhbəri kimi Şura Şurasına rəhbərlik edən Məhəmməd İsmayıl Dərvişin adını çəkib. Lakin “Le Figaro” qəzetinin fələstinli mənbələri bunu Sinvarın təyinatına qarşı çıxanların informasiya oyununun elementi hesab ediblər. Mənbə Le Figaro-ya “Həmasda hər halda ilk və son qərarı verən Sinvar olub”, deyib. Siyasi Büronun başında kim idisə, oktyabrın 7-dən Sinvarla əlaqə saxlamalı idi. Onun təyinatı Netanyahuya cavabdır”. Nəşrin mənbəsinin sözlərinə görə, Siyasi Büronun digər nüfuzlu üzvü Xəlil əl-Həyya bu namizədlikdə israrla maksimum lobbiçilik səyləri göstərib.

Sinvar 2023-cü il oktyabrın 7-də baş verən hadisələrin "memarı" hesab olunur. 2015-ci ildə Amerika rəhbərliyi tərəfindən xarici terrorçular siyahısına daxil edilib. Əslində, Sinvar HƏMAS hərbi qanadının yaradılmasının başlanğıcında idi və o, hələ də Qəzza zolağının altındakı tunellərdən birbaşa istiqamətləndirir. Sinvar İsrail həbsxanasında kifayət qədər çox vaxt keçirib və fələstinli məhbusları Qəzzada əsir götürülmüş onbaşı Gilad Şalitlə mübadilə etmək müqaviləsi çərçivəsində azad edilən qrup rəhbərliyinin ən görkəmli nümayəndəsi olub. Sinvarın fiziki olaraq çıxarılmasının İsraili Qəzzadakı müharibənin aktiv fazasını sona çatdırmağa yaxınlaşdıra biləcəyi ümumiyyətlə qəbul edilir.

Amerika Müharibə Araşdırma İnstitutu (ISW) hesab edir ki, siyasi nəzarətin Sinvarın əlinə keçməsi HƏMAS-ın danışıqlarda mövqelərinin sərtləşməsinə gətirib çıxaracaq. ISW bildirir: "Sinvarın girovlar üzərində nəzarəti və yerdəki hərbi qüvvələrə komandanlığı onun praktik təsirinin Haniyəni üstələməsi demək idi: Sinvar sadəcə olaraq girovları azad etməkdən və ya hərbi əməliyyatları dayandırmaqdan imtina edə bilərdi".

"Sinvarın təyinatı həm də HƏMAS daxilində iranpərəst ünsürlərin davamlı yüksəlişini göstərir və çox güman ki, HƏMAS-ın İranın orbitinə daha da dərinləşməsini sürətləndirəcək", - ABŞ ekspertləri deyir. Sinvar İranla HƏMAS-da liderliyə digər əsas iddiaçılardan xeyli güclü əlaqələr qurub. Məsələn, Xalid Məşəl kimi. Bildirilir ki, Sinvar özü Məşalın HƏMAS rəhbərliyinə namizədliyini rədd edib, əvəzində İran rəhbərliyi ilə daha güclü əlaqələrə malik olan bir liderin təyin olunmasını istəyib”.

ISW hesab edir ki, Sinvar və onun 7 oktyabr hücumlarını planlaşdırdığı şəxslər, o cümlədən İsrail tərəfindən öldürülən Məhəmməd Deif, hətta İslam Respublikası Qəzza zolağındakı siyasi qurumlara maliyyə yardımını kəsdikdən sonra da İranla əlaqələri davam etdirib.

V.SALAH