Türkiyə heç nəyi unutmur - RAKURS

Sergey Lavrov Ankarada nələri müzakirə edib

Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov bazar ertəsi Ankaraya səfər edib, burada türkiyəli həmkarı Hakan Fidan ilə danışıqlar aparıb və prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan tərəfindən qəbul edilib. Rusiya-Amerika danışıqlarının başlaması fonunda Ukrayna məsələsi müzakirələrin mərkəzinə çevrilib. Rusiyalı diplomatın səfərinin Ukrayna müharibəsinin başlanmasının üç illiyinə təsadüf etməsi danışıqlara əlavə simvolizm verib. Sergey Lavrovun Türkiyəyə səfəri əvvəldən tam müəmma kimi görünürdü. Fevralın 23-də axşam saatlarında Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin rəsmi kanallarında bu barədə ilk qeyd Rusiya nümayəndə heyəti Türkiyə paytaxtına gəldikdən sonra ortaya çıxıb. Bu mesajı çətin ki, informativ adlandırmaq olar, çünki o, bir cümlədən ibarət idi.Sergey Lavrovun səfərinin məqsədini ancaq Türkiyə rəsmilərinin sözlərindən qiymətləndirmək olar. “Tərəflərin Ukrayna üzrə danışıqlar prosesini bütün aspektləri, bu istiqamətdə diplomatik səyləri, Rusiya Federasiyası və ABŞ nümayəndə heyətləri arasında danışıqlar prosesini və Türkiyənin bu istiqamətdə mümkün töhfəsini müzakirə edəcəyi gözlənilir”, - Ankaradakı adının açıqlanmasını istəməyən diplomatik mənbə bildirib. Rəsmi proqram bazar ertəsi Sergey Lavrov və Hakan Fidanın ikitərəfli görüşü ilə başlayıb. Lakin tərəflər təkbətək, yəni jurnalistlərsiz görüşmək qərarına gəldiyindən bu, çox şeyə aydınlıq gətirməyib.Hadisələr elə inkişaf edib ki, rus jurnalistləri onların iştirakı ilə bağlı yeganə hadisə - danışıqlardan sonra mətbuat konfransı da bağlı qapılar arxasında keçirilsə, artıq təəccüblənməyəcəklər. Bu ideya mahiyyətini heç kimin izah edə bilmədiyi bütöv bir sıra hallardan ilhamlandı: Xarici İşlər Nazirliyinə gedən yolda jurnalistlərin olduğu avtobusların heç bir səbəb olmadan baş vermiş, lakin baş verməsi mümkün olmayan 15 dəqiqəlik dayanmasından tutmuş, siyahıdakı problemlərə görə şöbənin girişində 20 dəqiqə gözləməyə qədər. Vəziyyət müsbət həll olunub və hətta mətbuat konfransı keçirmək imkanı da əldə edilib.Söz alan Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidan rusiyalı həmkarı ilə söhbəti qısaca şərh edib və əmin edib ki, qlobal dəyişikliklərin dinamikasını nəzərə alsaq, “Rusiya ilə Türkiyə arasında koordinasiyanın artırılmasının böyük faydası var”. Sonra Fidan əsas məsələyə gəlib: “Bu gün Rusiya ilə Ukrayna arasında müharibənin başlamasının üçüncü ili tamam olur... Biz hər iki qonşumuza sülh, əmin-amanlıq və firavanlıq içində yaşamasını arzulayırıq”. Ukrayna hadisələrinin bütün planetə, ilk növbədə Qlobal Güneyə mənfi təsir etdiyini vurğulayan türkiyəli diplomat münaqişənin “daimi əsaslarla” dərhal həllinə çağırıb.Türkiyədə hələ İstanbul razılaşmaları yerinə yetirilməmişdən əvvəl münaqişənin tez bir zamanda dayandırılması üçün dəfələrlə çağırışlar edilib. Hakan Fidanın çıxışı əvvəlkilərdən ən azı onunla fərqlənirdi ki, bu şüarların kimə ünvanlandığı aydın idi.
Suriya müzakirələri
Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov Suriyadakı vəziyyətin bütün təfərrüatlarını müzakirə etmək üçün Dohada Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidan və iranlı həmkarı Abbas Erakçi ilə görüşəcəyini bildirib və ümid etdiyini bildirib ki, bu həftə üçün planlaşdırdığımız görüş Suriyada vəziyyətin sabitləşməsinə kömək edəcək”. Moskvada amerikalı jurnalist Taker Karlsona müsahibə verən Lavrov ABŞ-Rusiya münasibətlərindən tutmuş Suriyadakı son vəziyyətə qədər bir çox mövzuda sualları cavablandırıb. Lavrov Suriyadakı son hadisələri yaxından izlədiklərini və türkiyəli və iranlı həmkarları ilə Astana Prosesi prinsipləri çərçivəsində mövcud vəziyyəti necə yenidən həll edə biləcəklərini müzakirə edəcəklərini bildirib.
“Bu kompleks oyunudur”
Rusiyalı nazir Suriyada vəziyyətin kifayət qədər mürəkkəb olduğunu vurğulayaraq, "Bu, mürəkkəb oyundur. Bir çox aktyor iştirak edir. Ümid edirəm ki, bu həftə üçün planlaşdırdığımız görüş vəziyyətin sabitləşməsinə kömək edəcək" deyib. Lavrov əlavə edib ki, İdlib bölgəsində razılaşmaların ciddi şəkildə yerinə yetirilməsinə qayıtmağın zəruriliyi müzakirə ediləcək. Çünki İdlib gərginliyi azaltma zonası terrorçuların Hələbi ələ keçirmək üçün hərəkətə keçdiyi yer idi.Rusiya, Türkiyə və İranın Astana Prosesi çərçivəsində mütəmadi görüşlər keçirdiyini xatırladan Lavrov bu ilin sonu və ya 2025-ci ilin əvvəlində görüş planlaşdırdıqlarını bildirib. Lavrov birbaşa Bəşər Əsədlə bağlı suala cavab verməyib, əksinə Suriyadakı mövcud vəziyyətin necə idarə olunacağına diqqət yetirdiklərini ifadə edən şərhlər verib.
HTŞ-dən ABŞ-a ittiham
Lavrov Təhrir əş-Şamı (HTŞ) kimin maliyyələşdirdiyi və ya yönləndirdiyi ilə bağlı suala da cavab verib: "Bu məsələ ilə bağlı bizdə müəyyən məlumatlar var. İctimaiyyətə açıq olan məlumata görə, amerikalılar, ingilislər və bəziləri bu qrupları dəstəkləyir. Bəziləri İsrailin vəziyyəti daha da pisləşdirməyə çalışdığını, diqqətin Qəzzadan yayındırılacağını deyir".
ABŞ və Rusiya Müharibədədir?
Lavrov sual edib, ABŞ və Rusiya bir-biri ilə müharibə vəziyyətindədirmi: "Mən belə deməzdim. Hər halda, bu, bizim istədiyimiz bir şey deyil. Biz ABŞ kimi böyük bir ölkə ilə normal münasibətlərimiz olmasını istərdik. Rusiya və ABŞ-ın əməkdaşlıq edə bilməməsi üçün heç bir səbəb görmürük”. Lavrov ABŞ-ın Ukraynanı döyüşmək üçün maliyyələşdirməsi ilə bağlı sualı da cavablandıraraq, deyib ki, ukraynalılar Amerika əsgərlərinin birbaşa dəstəyi olmadan uzaqmənzilli silahlarla etdiklərini edə bilməzdilər. Bu, şübhəsiz ki, təhlükəli bir vəziyyətdir. Biz bu vəziyyəti daha da pisləşdirmək istəmirik. Rusiyanın hər ehtimala hazır olduğunu ifadə edən Lavrov, "Ancaq biz Rusiyanın qanuni təhlükəsizlik maraqlarına hörmət əsasında danışıqlar yolu ilə sülh yolu ilə həllə üstünlük verərdik" deyib.
Qəzza ilə müqayisə
Rusiya xarici işlər naziri xatırladıb ki, Ukrayna Rusiya-Ukrayna müharibəsində neçə nəfərin həyatını itirdiyi barədə dəqiq açıqlama verməsə də, Ukrayna prezidenti Vladimir Zelenski bir dəfə bu rəqəmin 80 mindən az olduğunu demişdi. Lavrov bildirib ki, bu hesablamaya görə, son bir ildə İsrailin Qəzzaya təşkil etdiyi hücumlarda təxminən 45 min, 2014-cü ildən bu yana 10 il ərzində isə Ukrayna müharibəsində təxminən iki dəfə çox insan həyatını itirib. Digər tərəfdən, Lavrov 2022-ci ilin aprelində İstanbulda keçirilən görüşdə Ukraynanın onlara sülh sazişi layihəsi təqdim etdiyini və bu layihəni qəbul etməyə hazır olduqlarını xatırladıb. Lavrov Britaniyanın o vaxtkı baş naziri Boris Consonun nümayəndə heyətinin rəhbəri kimi razılaşmaya mane olduğunu iddia edərək, bu prosesin arxasında ABŞ-ın da ola biləcəyinə eyham vurub: "Yəni, o, bunu ABŞ hökuməti adından edirdi, yoxsa müstəqil hərəkət edirdi? Bilmirəm və təxmin etmək də istəmirəm. Amma bu bir faktdır ki, bu "qondarma" vəziyyətdə amerikalılar və ingilislər liderlik edir".Lavrov həmçinin ABŞ prezidenti Co Baydenin mümkün qədər yükü seçilmiş prezident Donald Trampın üzərinə qoymaq istəməsini təklif edib. ABŞ-ın yeni seçilmiş prezidenti Trampın Ukraynada müharibəni dayandıracağına söz verdiyi və bunun hansı şərtlərlə mümkün olacağını xatırladılan Lavrov, "Prezident Putin iyunun 14-də etdiyi çıxışında buna toxundu. O, İstanbulda qəbul edilmiş prinsiplər əsasında danışıqlara hazır olduğumuzu bir daha təkrarladı", deyib.Müsahibənin bir hissəsində Trampa da toxunan Lavrov, "Onunla bir neçə dəfə görüşmüşəm. Düşünürəm ki, o, çox güclü insandır, nəticə yönümlüdür və heç nəyi gecikdirməyi sevmir. Mənim təəssüratım belədir, danışıqlarda onun dost münasibəti var. Amma bu, onun Rusiya tərəfdarı olduğu anlamına gəlmir", deyib. Tramp dövründə Rusiyanın çox ciddi sanksiyalara məruz qaldığını xatırladan Lavrov Tramp administrasiyası ilə işləməyə hazır olduqlarını dilə gətirib. ABŞ və Rusiya arasında mümkün nüvə müharibəsi təhlükəsi ilə bağlı sualı cavablandıran Lavrov, Amerika və Qərb rəsmilərinin bu məsələ ilə bağlı bəzi açıqlamalarının “təhlükəli” olduğunu müdafiə edib. Lavrov bəzi ABŞ rəsmilərinin nüvə silahı ilə bağlı açıqlamalarında “Bir şey olarsa, Avropa bundan təsirlənəcək” dediklərini, başqa sözlə, ABŞ-ın bundan təsirlənməyəcəyini müdafiə etdiklərini bildirib.

V.VƏLİYEV