Milli mənlik şüurunun formalaşmasında ana dilinin rolu - ŞƏRH

Azərbaycan xalqının milli mənlik şüurunun formalaşmasında və inkişafında ana dilinin rolu əvəzsizdir. Bu mənada ümummilli lider Heydər Əliyevin xidmətləri xüsusi yer tutur. Ulu öndərin təşəbbüsü və qətiyyətli siyasəti nəticəsində 1978-ci il 27 aprel tarixində qəbul edilən Azərbaycan SSR Konstitusiyasında Azərbaycan dili ilk dəfə olaraq rəsmi şəkildə dövlət dili statusu almışdır.

Qeyd edək ki, bu, Sovetlər Birliyi dövründə cəsarətli və irəliyə dönük bir addım idi. Ona görə ki, Sovetlər Birliyi dövründə, milli dillərin inkişafı böyük çətinliklərlə üzləşirdi. SSRİ-də ümumi dil siyasəti rus dilinin dominantlığını təmin etməyə yönəlmişdi. Bu, müxtəlif respublikaların öz dillərini qorumaları və inkişaf etdirmələri baxımından ciddi məhdudiyyətlər yaradırdı. Azərbaycan da bu çətinliklərdən əziyyət çəkirdi və milli dilin qorunması mövzusu həmişə siyasi müzakirələrə səbəb olurdu. Dil, yalnız ünsiyyət vasitəsi deyil, həm də bir xalqın kimliyini, mədəniyyətini, tarixini və ənənələrini ifadə edən mühüm bir elementdir. Buna baxmayaraq, həmin dövrdə Azərbaycan dilinin rəsmi sənədlərdə istifadəsi məhdudlaşdırılır və çox vaxt rus dilindən istifadə üstünlük təşkil edirdi. Bu cür bir şəraitdə Azərbaycan dilinin konstitusion status qazanması, yalnız hüquqi deyil, həm də milli-mənəvi baxımdan mühüm bir qələbə idi. Ulu öndər Heydər Əliyev bu qərarla Azərbaycan dilinin inkişafını və qorunmasını təmin etmiş, gələcək nəsillərə milli kimlik və dilə bağlılıq nümunəsi göstərmişdir. Bu hadisə, eyni zamanda milli ədəbiyyatın, təhsilin və mədəniyyətin ana dilində inkişafına yeni imkanlar yaratdı.

Ulu öndər Heydər Əliyevin dil siyasəti, müasir dövrün tələblərinə uyğun olaraq, Azərbaycan dilinin hərtərəfli inkişafına xidmət edirdi. Bu qanunvericilik təşəbbüsü, Azərbaycanın dilinə olan münasibəti dəyişdirdi. Azərbaycan dilinin rəsmi sənədlərdə, məktəblərdə, dövlət qurumlarında, elmi müəssisələrdə və digər ictimai sahələrdə daha geniş şəkildə istifadə edilməsi imkanını təmin etdi. Bununla yanaşı, milli mədəniyyətin və ədəbiyyatın inkişafı üçün də əsaslı zəmin yaradıldı. Azərbaycan dili, bu addımla, yalnız özünün hüquqi vəziyyətini gücləndirməklə qalmadı, həm də xalqın gələcəyinə yönəlmiş bir simvola çevrildi. Ulu Öndər sonrakı illərdə də dil siyasətinə daim xüsusi diqqət yetirmiş, müstəqil Azərbaycan Respublikasının 1995-ci ildə qəbul olunan Konstitusiyasında da Azərbaycan dili dövlət dili kimi təsbit olunmuşdur. Onun bu istiqamətdə atdığı addımlar bu gün də öz bəhrəsini verməkdədir.

Azərbaycan dilinin dövlət dili kimi Konstitusiyada təsbit olunması, Azərbaycanın müstəqillik və milli kimlik yolundakı ən mühüm addımlardan biri olmuşdur. Bu proses, ümummilli lider Heydər Əliyevin siyasi müdrikliyi və dərin strateji yanaşmasının nəticəsi olaraq, yalnız dilin hüquqi statusunun deyil, o cümlədən milli irsin və mədəniyyətin qorunması və inkişaf etdirilməsi baxımından əhəmiyyətli bir mərhələdir. Azərbaycan dilinin Konstitusiyada dövlət dili olaraq təsbit olunması, yalnız dilin hüquqi müdafiəsini deyil, həm də xalqın mədəniyyətinin, ənənələrinin və tarixinin qorunması üçün böyük bir zəmin yaratdı. Ulu öndər daim Azərbaycan dilinin inkişafını və qorunmasını prioritet məsələlərdən biri kimi qiymətləndirirdi. Məhz onun təşəbbüsü ilə Azərbaycan dili yalnız dövlət işlərində deyil, həm də təhsil, elm, mədəniyyət, ədəbiyyat və digər sahələrdə əsas kommunikasiya vasitəsi oldu.

Bundan əlavə, Heydər Əliyev Azərbaycanın müstəqilliyinin bərpasından sonra da dil siyasətinə xüsusi diqqət yetirmiş, 1995-ci ildə qəbul edilmiş Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında da Azərbaycan dilini dövlət dili olaraq təsbit etmişdir. Bu, artıq müstəqil Azərbaycanın milli kimliyinin və suverenliyinin simvolu oldu. Heydər Əliyevin dil siyasəti ancaq o dövrün deyil, gələcək nəsillərin də ana dilinə bağlılığını təmin etmək məqsədini güdürdü. O, dilin qorunmasına yalnız hüquqi yanaşmalarla deyil, həm də xalqın dilə olan münasibətini dəyişdirərək, öz dilini qürurla daşıyan bir cəmiyyətin formalaşmasına şərait yaratmışdır. Bu gün də Azərbaycan dili, həm ölkə daxilində, həm də dünya miqyasında Azərbaycan xalqının mədəniyyətini və kimliyini təmsil edən əsas amillərdən biridir.

Azərbaycan dilinin dövlət dili kimi Konstitusiyada təsbit olunması, xalqın öz dilinə və mədəniyyətinə olan dərin hörmətinin bariz nümunəsidir. Ulu öndər Heydər Əliyevin bu sahədəki təşəbbüsü, sadəcə hüquqi bir addım deyil, həm də Azərbaycanın milli müstəqilliyi və inkişafı üçün mühüm bir təməl olmuşdur. Bu gün də Azərbaycan dili öz təbii inkişafını sürətlə davam etdirir, dünyanın müxtəlif guşələrində yaşayan azərbaycanlıların arasında birləşdirici amil olaraq qalır. Ümummilli lider Heydər Əliyevin dil siyasəti, Azərbaycan xalqının gələcəyinə qoyulmuş ən dəyərli sərmayələrdən biridir.

Fərid Mustafayev

YAP Yasamal rayon Elm və Təhsil Nazirliyinin Torpaqşünaslıq və Aqrokimya İnstitutu üzrə ərazi partiya təşkilatının sədr müavini