NATO-dan geri addım? - RAKURS

Kelloqq Alyansın Rusiya sərhədlərinə qədər genişlənməsini dayandırmağa hazır olduğunu açıqlayıb
ABŞ prezidentinin Ukrayna üzrə xüsusi nümayəndəsi Keyt Kelloq NATO-nun şərqə doğru genişlənməsi məsələsinə toxunaraq deyib ki, proses dayandırıla bilər. Bununla belə, Kelloq əlavə edib ki, son qərarı ABŞ prezidenti Donald Tramp verir. “Rusiya hakimiyyəti üçün bu, təhlükəsizlik məsələsidir”, - xüsusi nümayəndə ABC News-da bildirib. Xüsusi nümayəndə Rusiyanın NATO-nun genişlənməsi ilə bağlı narahatlığını ədalətli narahatlıq adlandırıb. Eyni zamanda, Ukraynanın alyansa qoşulması məsələsi də müzakirə olunmur. ABŞ-ın mövqeyini NATO üzvü olan ən azı dörd digər ölkə bölüşür. Cənab Kelloq hansıların olduğunu dəqiqləşdirməyib. Xüsusi nümayəndə vurğulayıb ki, Kiyevin NATO-ya qoşulması ilə bağlı qərar alyansın bütün 32 üzvü tərəfindən dəstəklənməlidir.Mayın 29-da Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov bəyan edib ki, NATO ölkələri Rusiya sərhədləri yaxınlığında quruda və dənizdə təxribat xarakterli hərbi təlimləri artırmağa davam edir. Rusiya prezidenti Vladimir Putin Kiyevin NATO-ya üzv olmaqdan imtinasını Ukraynada sülh yolu ilə nizamlanmanın şərtlərindən biri adlandırıb.
Tətbiq etmək, ya etməmək?
Amerikanın aparıcı media orqanları prezident Trampın Rusiyaya qarşı yeni sanksiyalar tətbiq edib-etməyəcəyini müzakirə edir. Wall Street Journal (WSJ) məlumatlı mənbələrə istinadən xəbər verir ki, Ağ Ev rəhbəri bu həftə yeni anti-Rusiya sanksiyaları haqqında sərəncam imzalaya bilər. Bu versiyanı The New York Times (NYT) təkzib edib. Qəzetin mənbələri Donald Trampın Moskvaya təzyiqi artırmaq niyyətində olmadığını deyib. Eyni zamanda, Amerika mediası belə bir fikirdədir ki, Tramp administrasiyası Ukrayna böhranından getdikcə yorulur və Ağ Ev üçün Ukrayna məsələsinin tez bir zamanda həllinin getdikcə aşkar qeyri-mümkün olması səbəbindən ondan uzaqlaşmaq istəyir. Ukrayna böhranında Rusiyanın hərəkətlərindən açıq narazılığını bildirən prezident Trampın rezonans doğuran bəyanatlarından sonra Amerikanın aparıcı KİV-ləri Ağ Ev rəhbərinin Moskvanı tənqid etməkdə nə qədər uzağa gedə biləcəyi və bunun Rusiya-Amerika münasibətləri üçün hansı nəticələrin olacağı ilə bağlı şərhləri doldurublar.“Wall Street Journal” öz mənbələrinə istinadən Moskva üçün ən pis ssenarini təqdim edərək, guya Donald Trampın bu həftə Rusiyaya qarşı sanksiyalar tətbiq etməyi düşündüyünü və Ukrayna nizamlanmasında irəliləyiş olmadığı təqdirdə danışıqlar prosesindən daha da uzaqlaşa biləcəyini yazıb. WSJ mənbələrindən birinin sözlərinə görə, Ağ Evin sanksiyalarına təkcə bank məhdudiyyətləri deyil, həm də Vladimir Putini Ukrayna ilə danışıqlarda güzəştə getməyə inandırmaq üçün şəxsən ona təzyiq tədbirləri də ola bilər. Bununla belə, The Wall Street Journal son qərarın hələ Ağ Evdə verilmədiyini diqqətə çatdırır. "Trampın açıqlamalarından aydın olur ki, o, prezident Putini anlamağa çalışır. Sual olunur ki, bu, hansısa addımların atılması, sanksiyaların tətbiqi üçün kifayət edəcəkmi?". ABŞ-ın Ukraynadakı keçmiş səfiri Uilyam Taylor WSJ-yə müsahibəsində etiraf edib. Nəşr həmçinin Rusiyaya qarşı yeni sanksiyalarla bağlı birbaşa sualdan yayınan Ağ Evin mətbuat katibi Karolin Levitin bəyanatına istinad edir: "Prezident açıq şəkildə bildirdi ki, o, danışıqlar yolu ilə sülh sazişi əldə etmək istəyir".Wall Street Journal nəşrini mahiyyətcə təkzib edən alternativ versiyanı The New York Times mayın 19-da prezidentlər Tramp və Putin arasında son telefon danışığının məzmunu ilə tanış olan Vaşinqtondakı rəsmilərə istinadən təqdim edir. “Tramp açıq şəkildə bildirdi ki, o, Rusiyaya təzyiq etmək, nəinki Rusiyaya sərt iqtisadi sanksiyalar tətbiq etmək niyyətində deyil”. "Trampın Putinlə telefon danışığından sonra Ağ Ev rəsmiləri bildiriblər ki, Rusiyaya qarşı sanksiyalar istənilən nəticəni vermir və ABŞ-ın maraqlarına cavab vermir", - qəzet qeyd edir.
Tramp Putinlə necə ümumi dil tapıb?
Bundan əlavə, qəzetin mənbələrinə görə, prezident Tramp Fransa, Almaniya və Böyük Britaniya liderləri ilə son telefon danışıqları zamanı onların Rusiyaya qarşı sanksiyalarına qoşulmaq niyyətində olmadığını açıq şəkildə bildirib. Bir neçə mənbə NYT-yə Donald Trampın Aİ rəsmilərinə Ukrayna böhranının həlli üçün Moskvaya təzyiq etməyəcəyini çatdırdığını təsdiqləyib. ABŞ-ın Ukrayna nizamlanmasında tez nəticə əldə etməyin mümkünsüzlüyünü dərk etdikdən sonra danışıqlar prosesindən geri çəkilə biləcəyini vitse-prezident J.D.Vansın mayın 10-da Fox News kanalına verdiyi müsahibə də təsdiqləyib: “Biz bilirdik ki, ruslar ilk təkliflərində çox şey istəyəcəklər. Mən bundan narahat deyiləm. Məni narahat edən odur ki, rusların vicdanla danışıqlar aparmadığı qənaətinə gəlsək, biz oradan uzaqlaşacağıq. Biz bu adamları ancaq quyuya apara bilərik, onları içməyə məcbur edə bilmərik. Prezident Trampın etdiyi də budur".Tramp administrasiyası Ukrayna ilə bağlı gələcək sülh danışıqları uğursuzluqla nəticələnsə belə, Rusiyaya təzyiqi artırmaq ideyası ilə bağlı hələ o qədər də həvəsli deyil. Bunu Almaniya Xarici İşlər Nazirliyinin mayın 20-də Brüsseldə keçirilmiş Aİ Xarici İşlər Şurasının iclası ilə bağlı əldə etdikləri daxili hesabata istinadən aparıcı alman KİV-lərində dərc olunan nəşrlər də təsdiqləyib. Bu sənədə istinad edən “Suddeutsche Zeitung” qəzeti, eləcə də WDR və NDR televiziya və radio şirkətləri anti-Rusiya sanksiyalarından yan keçən ölkələr və şirkətlərlə birgə mübarizəyə dair Aİ-ABŞ danışıqlarının faktiki olaraq uğursuzluğa düçar olduğunu bildiriblər. Almaniya Xarici İşlər Nazirliyinin məxfi sənədinə görə, Aİ-yə görə, sanksiyalardan yayındığı əsas mərkəzlər Çin və Honq Konqdur. Eyni zamanda, Aİ-nin sanksiyalar üzrə xüsusi nümayəndəsi Devid O'Sullivan sanksiyalardan yayınma məsələsində transatlantik koordinasiyanın tamamilə pozulmasından şikayətlənir.“Suddeutsche Zeitung” etiraf edir: "Artıq heç bir birgə qarşılıqlı fəaliyyət yoxdur. Hətta G7 çərçivəsində əməkdaşlıq da bu istiqamətdə sürətini itirib. Avropalılar və amerikalıların bu şərtlər altında yeni sanksiyalar paketi üzərində necə razılaşa biləcəkləri bəlli deyil". Öz növbəsində, Financial Times (FT) mənbələrə istinadən yazır ki, G7 ölkələrinin maliyyə nazirləri və mərkəzi bank rəhbərləri mayın 20-22-də Kanadanın Banff şəhərində keçirilən görüşdən sonra öz bəyanatlarında Rusiya neftinin qiymətinin tavanının aşağı salınması ehtimalını qeyd etməyiblər. "Görüşlə tanış olan üç rəsminin sözlərinə görə, Kanada birgə bəyanatda Rusiya nefti üzrə tavanın aşağı salınmasının qeyd edilməsini təklif edib. Lakin ABŞ-ın maliyyə naziri Skott Bessentin tələbi ilə bu qeyd daxil edilməyib", - FT qeyd edir. Qəzetin mənbələri qeyd edir ki, Aİ və G7-nin avropalı üzvləri - Fransa, Almaniya, İtaliya və Böyük Britaniya Kanada ilə birlikdə bu məqamın "yeddiliyin" birgə bəyanatına daxil edilməsinin tərəfdarı olublar.Öz növbəsində ABŞ Konqresində Rusiyaya təzyiqlərin artmasının tərəfdarları Tramp administrasiyasının yanaşmasını bölüşmədən öz planlarından əl çəkmək niyyətində deyillər. Yeni anti-Rusiya sanksiyaları ilə bağlı hələ də qəbul edilməmiş səs-küylü qanun layihəsinin müəllifi, respublikaçı senator Lindsi Qrem The Wall Street Journal-a bildirib ki, ABŞ Senatı sanksiyaların tətbiq edilib-edilməməsi barədə qərar vermək üçün Moskvanın Ukraynada atəşkəslə bağlı təklifini gözləyir. "Prezident Tramp Vladimir Putindən atəşkəs üçün şərtlərin siyahısını təqdim etməyi xahiş edib. Rusiyanın cavabından asılı olaraq, biz hansı kursu tutacağımızı anlayacağıq", - deyə "The Wall Street Journal" Lindsey Graham-dan sitat gətirir və "Senat istənilən inkişafa hazırdır" deyib. Senator Qrem tərəfindən hazırlanan qanun layihəsi atəşkəslə razılaşmadığı təqdirdə Rusiyaya qarşı sanksiyaların tətbiqini nəzərdə tutur. Xüsusilə Rusiyadan neft, qaz, uran və digər malları alan ölkələrə 500 faiz rüsum tətbiq etməyi təklif edir.
Ukrayna danışıqları üçün İstanbul
ABŞ və “Aİ3” ölkələrinin (Almaniya, Fransa və Böyük Britaniya) nümayəndələri iyunun 2-də, Rusiya və Ukrayna nümayəndə heyətlərinin mümkün görüşü günü İstanbulda olacaqlar. Bunu ABC News telekanalına müsahibəsində ABŞ prezidentinin xüsusi nümayəndəsi Keyt Kelloq deyib. "Gələn həftə İstanbula çatanda biz danışıqlar masası arxasına əyləşəcək və bunun necə görünəcəyini müzakirə edəcəyik. Və bizimlə "Aİ3" deyilənlər - Almaniya, Fransa və Böyük Britaniyadan milli təhlükəsizlik müşavirləri olacaq", - cənab Kelloq deyib. ABŞ prezidentinin xüsusi nümayəndəsi Rusiya və Ukrayna nümayəndə heyətlərinin görüşündə ölkələrin nümayəndələrinin iştirak edib-etməyəcəyini dəqiqləşdirməyib.Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov iyunun 2-də İstanbulda Ukrayna ilə danışıqların ikinci raundunun keçirilməsi ilə bağlı Rusiyanın təklifini açıqlayıb. Onun sözlərinə görə, Rusiya nümayəndə heyətinin rəhbəri Vladimir Medinski Ukrayna tərəfinə münaqişənin səbəblərinin aradan qaldırılmasının bütün aspektlərini əhatə edən memorandumu təhvil verəcək.
ABŞ-ın Kiyevə tövsiyəsi
ABŞ prezidentinin Ukrayna üzrə xüsusi nümayəndəsi Keyt Kelloq Ukraynaya Rusiya ilə danışıqlardan imtina barədə açıqlama verməməyi tövsiyə edib. O, bu barədə ABC News kanalında bildirib. "İstanbulda keçiriləcək növbəti danışıqlarda nümayəndə heyətinə başçılıq edəcək Rustem Umerovla danışdım, o da Rusiya memorandumunu hələ görməyib. Həmişə xəbərdarlıq edirəm: elə şeylər demə. Ciddi olduğunu göstərmək lazımdır", - Kelloq deyib.Kiyev artıq Moskvaya memorandumun Ukrayna variantını verib. Xarici işlər naziri Sergey Lavrovun təmsil olunduğu tərəfin Rusiya layihəsini təqdim etməyə və iclasda müzakirə etməyə hazır olduğunu bəyan edib. Cənab Lavrovun sözlərinə görə, Rusiya nümayəndə heyətinə başçılıq edən prezidentin köməkçisi Vladimir Medinski iyunun 2-də danışıqların ikinci raundu üçün memorandumu təmin edəcək.
ABŞ İstanbulda olmayacaq
Amerika Birləşmiş Ştatları Rusiya və Ukrayna arasında keçiriləcək danışıqların ikinci raunduna öz nümayəndə heyətini göndərməyəcək. İyunun 2-də İstanbulda mümkün görüşün keçirilməsi planlaşdırılır. Bu barədə “Atlantic” jurnalı məlumat yayıb. Nəşrin məlumatına görə, Amerika administrasiyası müzakirələrin gedişinə təsir etməmək üçün təmaslardan məsafə saxlayır. Həmçinin, Vaşinqton rəsmi müşahidəçilər və ya vasitəçilər göndərməyi planlaşdırmır. Eyni zamanda, ABŞ prezidenti Donald Tramp münaqişənin həllində irəliləyiş görmək arzusunu ifadə edib.Mayın 16-da İstanbulda keçirilən danışıqların birinci raundu iki saatdan az davam edib və məhbus mübadiləsi ilə başa çatıb — “1000-ə 1000”. Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov qarşıdakı görüşdə danışıqları davam etdirməyə və Ukrayna tərəfinə memorandum göndərməyə hazır olduğunu təsdiqləyib. Rusiya prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskov vurğulayıb ki, danışıqların məqsədi münaqişənin köklü səbəblərini aradan qaldırmaq və Rusiyanın maraqlarını qorumaqdır.
Nebenzya: Kiyev seçim etməlidir
Rusiyanın BMT-dəki daimi nümayəndəsi Vasili Nebenzya bildirib ki, silah tədarükü, yeni sanksiyalar və digər tədbirlər Ukraynanın hərbi məğlubiyyətini dəyişməyəcək. O, bunu BMT Təhlükəsizlik Şurasının Ukrayna üzrə iclasında deyib. “Seçim indi Ukraynanın ixtiyarındadır: danışıqlar nəticəsində sülh və ya münaqişəyə son qoymaq üçün müxtəlif şərtlərlə döyüş meydanında qaçılmaz məğlubiyyət”, - deyə bəyanatda bildirilir.Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov iyunun 2-də İstanbulda Ukrayna ilə danışıqların ikinci raundunun keçirilməsi ilə bağlı Rusiyanın təklifini açıqlayıb. Onun sözlərinə görə, Rusiya nümayəndə heyətinin rəhbəri Vladimir Medinski Ukrayna tərəfinə münaqişənin səbəblərinin aradan qaldırılmasının bütün aspektlərini əhatə edən memorandumu təhvil verəcək. Rusiya və Ukrayna arasında son 3 ildə ilk birbaşa danışıqlar mayın 16-da İstanbulda keçirilib. Tərəflər münaqişənin nizamlanması şərtlərini özündə əks etdirən memorandum hazırlamaq və sonra əlaqəni davam etdirmək barədə razılığa gəliblər.

V.VƏLİYEV