Ermənistanın son durumu - RAKURS

Paşinyan-kilsə savaşı, parlament seçkiləri və Rusiya gündəliyi

“İrəvan Rusiya ilə qarşılıqlı hörmətə əsaslanan normal və dostluq münasibətlərinə can atır”. Bunu Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan Rusiya telekanallarının yayımının dayandırılmasının mümkünlüyü ilə bağlı sualı cavablandırarkən deyib. “Biz Rusiya ilə normal, qarşılıqlı hörmətə əsaslanan dostluq münasibətlərinin olmasını istəyirik”, - Paşinyanın sözlərinə görə, o, şəxsən Rusiya prezidenti Vladimir Putin və baş nazir Mixail Mişustinlə hörmətli münasibətlər qurub. Paşinyan qeyd edib ki, guya Rusiyada Ermənistanı Rusiya telekanallarının yayımını dayandırmaq barədə qərar qəbul etməyə məcbur etmək istəyən qüvvələr var. Baş nazir əlavə edib ki, belə bir qərar qəbul olunarsa, o, bunu qəbul etməli olacaq, lakin o, bunun əleyhinədir. Paşinyan vətəndaşlar üçün mənfi nəticələrə görə belə tədbirlərdən qaçmağa üstünlük verəcəyini vurğulayıb.Bundan əvvəl Ermənistan Milli Assambleyasının sədri Alen Simonyan respublikada Rusiya telekanallarının yayımının dayandırılması təşəbbüsü ilə çıxış edərək, aparıcı KİV-ləri Ermənistanla Rusiya arasında münasibətlərə dağıdıcı təsir göstərən şəxslər kimi qələmə verib. Buna cavab olaraq Rusiya Federasiyasının Dövlət Duması İrəvanın Ukrayna siyasətinə oxşar kurs seçdiyini bəyan edib.
Paşinyanın Moskvadan Zəngəzur qorxusu
Zəngəzur dəhlizinin taleyinin həll olunduğu və onun indi “Tramp körpüsü” adlandırılacağı və 99 il müddətinə ABŞ-a icarəyə veriləcəyi xəbəri Ermənistan hökumətinin İnformasiya Departamenti tərəfindən təkzib edilib. Lakin İrəvanın özündə hamı dəhşətdən donub qaldı. Bir neçə aydır ki, burada “dəhliz” və özəl Amerika şirkəti ilə bağlı söhbətlər gedir. Bu gün İspaniyanın “Perio Degital” qəzeti yazı dərc edib ki, guya Paşinyan, Tramp və Əliyev Azərbaycan və onun eksklavı olan Naxçıvan Muxtar Respublikası (MR) arasında Ermənistan ərazisindən keçən nəqliyyat dəhlizinin yaradılmasına dair memorandum üzərində artıq razılaşıblar. Və Naxçıvan MR Türkiyə ilə həmsərhəd olduğundan dəhliz faktiki olaraq Bakı ilə İstanbulu birləşdirəcək.Nəşr iddia edir ki, əməkdaşları bu sənədi görüblər və orada 42 kilometr uzunluğunda olan Zəngəzur dəhlizi “Tramp körpüsü” adlanır və özəl Amerika şirkəti tərəfindən idarə olunacaq. Bu ssenaridə mənfəətin əsas payı - həm maliyyə (dəhlizin istismarından), həm də geosiyasi (İran sərhədinə nəzarət) ABŞ-a, daha sonra isə Türkiyə və Azərbaycana düşəcək. Amma faktiki olaraq ərazisinin bir hissəsindən imtina edəcək və suverenliyini itirəcək Ermənistana yox. Fransa da inciyə bilər, baxmayaraq ki, Makron çox canfəşanlıqla İrəvanla Bakı arasında danışıqlarda iştirak edirdi, açıq-aydın dadlı loxmalara ümid edirdi.Bu günə qədər mövcud olmayan Zənguzur dəhlizi ilə bağlı müzakirələr artıq bir neçə ildir ki, davam edir. Qarabağın və Şərqi Zəngəzurun Azərbaycan tərəfindən azad edilməsindən sonra bu məsələ xüsusilə intensivləşib. Lakin hələlik nə Paşinyan özü, nə də başqaları rəsmi olaraq heç nə açıqlamayıb. Baxmayaraq ki, Ermənistanın baş nazirinin Azərbaycan və Türkiyə prezidentləri ilə görüşlərinin davam etdiyi heç kimə sirr deyil. Danışıqların mövzusu sülh müqaviləsinin imzalanmasıdır. Bu sənədin layihəsində nələrin olduğu hələ də ermənilər üçün sirr olaraq qalır. Amma bu danışıqların gündəmində Zəngəzur dəhlizinin taleyinin də olduğunu anlamamaq üçün siyasətdən uzaq olmaq lazımdır.“İspaniyanın “Perio Degital” dərgisində yazılanların doğru olub-olmadığını bilmirəm”, – erməni politoloq və radio aparıcısı Arman Abovyan məyusluğunu gizlətməyib: "Hökumətimizdən heç bir təsdiq və ya təkzib eşitməmişəm. Amma onlar hazırda Erməni Apostol Kilsəsinə hücumla çox məşğuldurlar. Amma son həftələrdə Əliyevlə Tramp arasında gedən danışıqları nəzərə alsaq, Zəngəzur dəhlizinin açılması artıq reallığa çevrilməkdədir. Moskva ilə Bakı arasında münasibətlərin gərginləşməsi də eyni zəncirdə bir halqadır.

Abovyan qeyd edib ki, Paşinyan Türkiyə və Azərbaycanın mənafeyinə xidmət edir: “Üstəlik, bütün bunlar Ermənistana bir xeyir kimi təqdim olunur. Amma sanki xəstə başı ağrıyaraq həkimə gəlir, həkim başını kəsir və deyir, vəssalam, hər şey düzəldi. Paşinyanın siyasəti, Ermənistanın ərazisini təslim etməmək üçün yeganə maneənin rusları və iranlıları qəzəbləndirmək qorxusuna bənzəyir. Ermənistanda kilsə detektivinin elementləri və həbsxana dramından ibarət yüksək profilli siyasi serial çəkilir. Ölkənin əsas düşmənləri, Ermənistanın baş naziri Paşinyana görə, indi təkcə müxalifət deyil, həm də keşişlərdir! İki arxiyepiskop artıq cübbələrini həbsxana paltarları ilə dəyişiblər. Eyni zamanda onların müdafiəsinə qalxmağa cəsarət edən hər kəsi - iş adamlarını, deputatları həbs edirlər. İnsanlar bütün ermənilərin katolikosunun - Patriarxın başına qandal vurula biləcəyindən ciddi şəkildə narahatdırlar”.Ermənilər əslində çox dindardırlar. Nadir hallarda kimsə kilsənin və ya müqəddəs xaçkarın (daş xaç) yanından keçərkən görməzdən gəlir. Onlar üçün Kilsə sadəcə “şam yandıracaq” deyil, xalqın hər hansı hakimiyyətdən daha çox güvəndiyi yerdir. Məcazi mənada yox, hərfi mənada. Rəy sorğularından real rəqəmlər var. Bunu hətta Sovet hökuməti də başa düşürdü - Ermənistanın əsas dini mərkəzi olan Eçmiədzin heç vaxt bağlanmamışdı. Əslində isə Eçmiədzin SSRİ (oxu Rusiya) KQB-sinin agentura şəbəkəsinə aid idi İndi isə İrəvanda qışqırırlar ki, arxiyepiskoplar düşməndir, terrorçudur. Onları düz Eçmiədzinin özündə tutub dəmir barmaqlıqlar arxasına atırlar.Keşişlərə qarşı irəli sürülən ittihamlar isə əslində çox ciddidir: dövlətə xəyanət, terror aktları və qətllər hazırlamaq və s. və s. Həm də onlar Rusiya ilə əlaqələrdə ittiham olunurlar. Ermənistanın qərbyönlü baş naziri Nikol Paşinyan artıq özünü az qala məsih elan edib: “Mən kilsənin Dəccaldan azad edilməsinə rəhbərlik edəcəyəm”. O, qətiyyən sözünü kəsmir. O, açıq-aşkar Patriarxı itttiham edir, onu katolik inanclarına xəyanətdə suçlayır. Bəli, Nikolun sözlərinə görə, Patriarx siyasi həbsləri pisləməkdə və dövlət çevrilişinə cəhdi dəstəkləməkdə günahkardır. Hakimiyyət uğrunda mübarizə müqəddəs müharibə mərhələsinə qədəm qoyub.
Arxiyepiskop Baqrat Qalstanyan 2024-cü ilin yayında ölkənin baş meydanında dayanaraq Paşinyanın siyasətini xain hesab edərək istefasını tələb edib. Həmin kütləvi etirazlar hakimiyyətin dörd sərhəd kəndinin Azərbaycana verilməsinə razılıq verməsindən sonra başlayıb. Paşinyan onsuz da kəndlərdən imtina edib və bu, arxiyepiskopun müxalifət liderlərindən biri kimi mövqeyini daha da gücləndirib. İndi də hakimiyyət iddia edir ki, Baqrat il boyu boş durmayıb, “qanlı qurbanlarla” şiddətli dövlət çevrilişi hazırlayır, küçələri bağlayır, interneti kəsir və sair şeytani işlərlə məşğuldur. Bunun üçün o, hətta keçmiş hərbi və təhlükəsizlik məmurları da daxil olmaqla 1000 nəfəri işə götürüb.Şirak yeparxiyasının rəhbəri, arxiyepiskop Mikael Ajapahyan isə xüsusi təyinatlıların Eçmiədzində katolikosun iqamətgahına basqın etməsindən sonra saxlanılıb. O, “hökumətin zorakılıqla devrilməsinə çağırış”da ittiham olunur. Nə üçün? Ona görə ki, ilyarım əvvəl verdiyi müsahibədə ölkədə hərbçilərin hakimiyyəti devirməsi ehtimalını müzakirə edib. Bu isə kahinin dəmir barmaqlıqlar arxasına atılmasına kifayət edib.
Biznesmen - patron
Ölkənin enerji şəbəkələrinin sahibi, hələ işğal dövründə Qarabağda və Ermənistanda çoxsaylı klinikalar, universitetlər tikdirən, Qarabağ separatçılarını evlə təmin edən iri rus-erməni iş adamı Samvel Karapetyan da tənqid atəşinə tutulub. Yalnız Kilsə, "siyasətçilər uğursuz olarsa, biz Kilsəyə qarşı bu kampaniyaya öz yolumuzla müdaxilə edəcəyik" deyən birisi üçün ayağa qalxıb. Üstəlik, o, bunu hələ Baqrat və Mikael həbs olunmamışdan əvvəl deyib. Lakin Paşinyan dərhal sosial şəbəkələrdəki paylaşımı ilə – bəyəndiyi kimi – cavab verib və biznesmeni “əxlaqsız xeyriyyəçi” adlandırıb. Bütün Ermənistanı heyrətə gətirən axşam təhlükəsizlik qüvvələri Karapetyanın evinə qandalla gəlib. Hakimiyyət dərhal Karapetyanın biznesinin milliləşdirilməsinin mümkünlüyü haqqında qanun qəbul edib. Artıq ofislərdə axtarışlar və həbslər aparılıb.Hakimiyyət Ermənistan partiyasının müxalif deputatlarını da saf-çürük etməyə başlayıb - onları toxunulmazlıqdan məhrum edir, cinayət işi açır. Onlardan biri Artur Sarkisyan yenidən dövlətə xəyanətdə və arxiyepiskopla əlaqədə olduğu üçün artıq həbs edilib. Görünən odur ki, Ermənistanda təkcə siyasət deyil, hər şey qarışıq görünür. Ermənistan hakimiyyəti elektrik şəbəkələrini bitirib, dəmir yollarını götürəcəklər. Erməni siyasətçi, keçmiş deputat Ani Samsonyan əmindir ki, bəhanə eyni olacaq, Rusiya ilə əlaqələr. Paşinyanın məqsədi bütün müqavimət nöqtələrini aradan qaldırmaqdır: rus köklü biznesləri, kilsəni. Qərbin məqsədi bütün vasitələrlə Rusiyanın təsirini sıxışdırmaqdır. Hakimiyyət isə birdən-birə Qərbin Ermənistan dövlətinin özünü məhv etmək üçün çoxdankı planı olduğunu dilə gətirməyi dayandırıb. Erməni siyasətçilər, əsasən də Nikolun getməsini istəyənlər, Paşinyanın bir məqsədi olduğunu düşünürlər - hakimiyyətdə qalmaq. Kim ona – Rusiyaya, Türkiyəyə – buna zəmanət versə, “işləyəcək”. Hamısı budur. Hətta ölkənin tərəfdaşları belə onun siyasətini başa düşmürlər. Hakimiyyət Ermənistanın Qarabağı itirməsində Rusiyanın günahkar olduğu fikrini qızışdırır. Gümrüdəki Rusiya hərbi bazasının çıxarılmasından danışmağa başlayıblar. Qərb yalnız bunu gözləyir. Amma deyin, Rusiyada onlar nə düşünürlər? Ermənistan sizə lazımdır, ya yox?Ermənistan parlamentində də ehtiraslar qaynayır. Hər gün qalmaqallar, qışqırıqlar, davalar olur. Ermənilər potensial həbsə hazırlaşırlar. May ayında İsveçrədə Erməni Apostol Kilsəsinin təşkilatçılığı ilə Ümumdünya Kilsələr Şurası keçirilib. Və orada Qarabağdakı “erməni tarixi irsinin qorunması” məsələsi qaldırılıb. YUNESKO-ya, BMT-yə məktublar göndərilib. Bundan dərhal sonra Qafqaz Müsəlmanlarının lideri Paşazadə bəyan edib ki, Eçmiyədzin kilsəsi müharibəni qızışdırır. Və bunun ardınca Paşinyan və həyat yoldaşı kilsəni ziyarət ediblər və ən əsası da budur ki, onlar kilsəyə polislərlə birgə gediblər. Erməni müxalifəti bu addımları Paşinyanın təmizləmə əməliyyatı kimi təqdim edib. Paşinyanla razılaşmayan, onun danışıqlar masasında güzəştlərini pisləyən və 2026-cı il seçkilərində ona rəqib ola biləcək hər kəsə qarşı genişmiqyaslı təmizləmə aparılır.
2026-cı il seçkilərində hansı ssenarilər olacaq?
Paşinyanın reytinqi əvvəlki kimi deyil. Kilsəyə edilən hücumlardan sonra onun daha çox artacağı, yoxsa azalacağını söyləmək asan deyil. Dörd variant var: Birinci, Paşinyan təzyiq edəcək ki, ona alternativ Azərbaycanla müharibədir. Və bunu artıq heç kim istəmir. İkincisi, sərhəddə atəş açmaq, fövqəladə vəziyyət elan etmək və seçkiləri təxirə salmaq. Üçüncüsü, Hitlerin öz dövründə etdiyi kimi rəqabətsiz qalmaq üçün hamını həbs edəcək və hər şeyi qadağan edəcək. Dördüncüsü, tam seçki saxtakarlığı.Bütün bu ssenarilər reallıqdan da artıqdır. Ermənistanda artıq seçki yarışı başlayıb. Aİ isə artıq ona qoşulub, Avropa diplomatiyasının rəhbəri Kaja Kallas Ermənistana “müstəqil media və dezinformasiya və hibrid təhdidlərlə mübarizə” üçün 270 milyon avro ayrılacağını açıqlayıb. Ermənistanda hər kəs onun hansı təhdidlərlə mübarizə aparacağını anlayır. “İndi kilsə ilə baş verənlər təkcə rəqiblərin aradan qaldırılması deyil. Bu, ermənilərin kimliyinin məhv edilməsidir”, - politoloq və jurnalist Arman Abovyan deyir ki, deputatların və iş adamlarının həbsləri açıq-aydın seçki öncəsi meydanın təmizlənməsidir, o insanların ən qaniçən hissəsinin, qəribə də olsa, hələ də Paşinyanı dəstəkləyən hissəsinin paralel qane olmasıdır. Onların sayı az deyil. Paşinyanın parlament sədri birbaşa bəyan edib ki, “polad mandat”ın vaxtı çatıb.

V.VƏLİYEV