Prezident İlham Əliyevin “Əl-Ərəbiyyə” telekanalına müsahibəsi: Cənubi Qafqazda yeni reallıqlar və sülh gündəliyi

Cənubi Qafqaz regionunda 30 ildən artıq davam edən münaqişələr, müharibələr və nəticəsiz danışıqlar prosesləri Şanlı Zəfərimizdən sonra nəhayət ki, yeni siyasi reallıqların yaranmasına gətirib çıxarıb. Azərbaycan ilə Ermənistan arasında otuz ildən çox davam edən münaqişə yalnız iki dövlətin ikitərəfli münasibətlərini deyil, həm də bütövlükdə regional sabitliyi, enerji təhlükəsizliyini və beynəlxalq əməkdaşlıq perspektivlərini ciddi şəkildə müəyyənləşdirən amil olmuşdur.Prezident İlham Əliyevin “Əl-Ərəbiyyə” telekanalına verdiyi müsahibə bu reallıqların izahı və onların beynəlxalq ictimaiyyətə çatdırılması baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Müsahibədə dövlət başçısı Qarabağ münaqişəsinin tarixi mərhələlərinə, Vətən müharibəsi ilə bərpa olunmuş ədalətə, Vaşinqtonda əldə edilmiş razılaşmanın mahiyyətinə və regionun gələcəyi üçün açılan yeni imkanlara toxunaraq, Azərbaycanın strateji mövqeyini qətiyyətlə ifadə etdi.Cənab Prezidentin “Əl-Ərəbiyyə” telekanalına verdiyi müsahibə eyni zamanda, Azərbaycanın beynəlxalq informasiya məkanında artan nüfuzunun bariz göstəricisidir. Regional və qlobal proseslərin sürətlə dəyişdiyi bir dövrdə dövlət başçımızın mövqeyi təkcə ölkəmizin xarici siyasət prioritetlərini deyil, həm də enerji təhlükəsizliyi, beynəlxalq əməkdaşlıq və regional sabitlik kimi strateji məsələlərdə Azərbaycanın rolunu aydın şəkildə nümayiş etdirdi. Bu müsahibə vasitəsilə Prezident İlham Əliyev həm ərəb dünyasına, həm də beynəlxalq ictimaiyyətə dövlətimizin mövqelərini və gələcəyə dair baxışlarını çatdıraraq, ölkəmizin qlobal siyasətdə etibarlı tərəfdaş və mühüm aktor olduğunu bir daha təsdiqlədi.Prezident İlham Əliyev müsahibəsində Azərbaycanın son otuz ildə keçdiyi mürəkkəb tarixi prosesləri xatırladaraq vurğuladı ki, Ermənistanın 1990-cı illərin əvvəlində həyata keçirdiyi işğal siyasəti ölkənin 20 faiz ərazisinin itirilməsinə, bir milyondan çox insanın qaçqın və məcburi köçkün statusu ilə yaşamasına səbəb olmuşdur. O dövrdə zəif orduya və siyasi dayaqlara malik Azərbaycan beynəlxalq hüququn açıq şəkildə pozulmasına qarşı adekvat cavab vermək imkanından məhrum idi.

2020-ci ilin 44 günlük Vətən müharibəsi dövlətimiz üçün dönüş nöqtəsi oldu. Dövlət başçımızın da vurğuladığı kimi, bu böyük Zəfərlə biz , nəinki ərazi bütövlüyümüzü, həm də beynəlxalq hüququ bərpa etdik. Bununla da uzun illər davam edən qeyri-səmərəli danışıqlar mərhələsi başa çatdı və regionda yeni geosiyasi reallıqlar yarandı.Müsahibədə vurğulanan əsas məqamlardan biri 2025-ci il 8 tarixində Vaşinqtonda paraflanmış sənədin əhəmiyyətidir. Prezident İlham Əliyev qeyd etdi ki, bu sənəd Ermənistan–Azərbaycan münasibətlərinin dövlətlərarası formatda qurulmasına dair Azərbaycanın baxışına əsaslanır. ABŞ-ın vasitəçiliyi ilə əldə olunan razılaşma münaqişənin formal sonunu təsdiqləməklə yanaşı, Cənubi Qafqaz üçün tamamilə yeni imkanlar açır.
Dövlət başçımız diqqətə çatdırdı ki, Ermənistan konstitusiyasında hələ də Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü şübhə altına alan müddəalar qalmaqdadır. Rəsmi İrəvan bu maddələrdə dəyişiklik etmədiyi müddətdə sülh sazişinin formal imzalanması mümkün deyil.Vaşinqtonda əldə olunmuş razılaşmalar ABŞ-la yanaşı, Avropa İttifaqı, Türkiyə və ərəb ölkələri tərəfindən dəstəklənir. Prezident İlham Əliyevin vurğuladığı kimi, sənədin pozulması təkcə Azərbaycanla münasibətlərə deyil, Ermənistanın beynəlxalq mövqelərinə də ciddi zərbə vura bilər. Əksinə, bu sazişin icrası regionda uzunmüddətli sabitlik, əməkdaşlıq və yeni iqtisadi imkanların qapısını aça bilər.
Dövlət başçısı aydın mesaj verdi: əgər Ermənistan Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanımaqdan imtina edərsə, Azərbaycan da Ermənistanın ərazi bütövlüyünü tanımayacaq. Bu, regionun gələcəyi üçün həyati əhəmiyyət daşıyan məntiqi və ədalətli mövqedir. Prezident İlham Əliyev əminliklə bildirdi ki, Ermənistanın istənilən gələcək hökuməti də bu həqiqəti qəbul etməyə məcbur olacaq.Prezident İlham Əliyev Ermənistanın konstitusiyasında Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü şübhə altına alan müddəaların qalmasının hələ də sülh sazişinin formal imzalanmasına mane olduğunu vurğuladı. Ermənistanın qarşıdan gələn seçkiləri və konstitusiya dəyişiklikləri prosesə təsir edə bilsə də, sənədin beynəlxalq dəstək alması razılaşmadan geri çəkilmə ehtimalını minimuma endirir.Dövlət başçısı açıq şəkildə bəyan etdi: əgər Ermənistan Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanımaqdan imtina edərsə, Azərbaycan da Ermənistanın ərazi bütövlüyünü tanımayacaq. Bu, regionun gələcəyi üçün həyati əhəmiyyət daşıyan, rasional və ədalətli mövqedir. Prezident Əliyev əminliklə qeyd etdi ki, Ermənistanın istənilən gələcək hökuməti bu reallığı qəbul etməyə məcbur olacaq.Prezident İlham Əliyev müsahibədə qeyd etdi ki, Azərbaycanın əsas məqsədi Naxçıvanı ölkəmizin əsas hissəsi ilə birləşdirən yolun tikilməsi və beynəlxalq təhlükəsizlik zəmanətlərinin təmin olunmasıdır. Dövlət başçısı vurğuladı ki, bu yol yalnız Azərbaycanın daxili birliyini möhkəmləndirməyəcək, həm də Asiya ilə Avropanı birləşdirən yeni tranzit xətti rolunu oynayacaq.Prezident İlham Əliyev İran Prezidenti ilə formalaşmış səmimi və işgüzar münasibətlərin regional sabitliyə mühüm töhfə verdiyini vurğuladı. Onun fikrincə, iki dövlət arasında mövcud əməkdaşlıq yanlış təbliğat və şayiələrə baxmayaraq konstruktiv və qarşılıqlı hörmətə əsaslanır.
Cənab Prezident açıq şəkildə bəyan etdi ki, Zəngəzur dəhlizi heç bir halda İran üçün təhlükə deyil, əksinə, Şimal–Cənub dəhlizinə əlavə dəstək rolunu oynayacaq. Əlavə olaraq, Araz çayı üzərindən inşa edilən alternativ yol layihəsi İranla əlaqələrin möhkəmləndirilməsinə xidmət edir.
Prezident İlham Əliyev vurğuladı ki, Azərbaycanın hərbi gücü hər kəsə məlumdur, lakin ölkə heç vaxt təcavüzkar siyasət yürütməyib. Onun sözlərinə görə, 2020-ci ildə aparılan Vətən müharibəsi yalnız işğal altındakı ərazilərin azad olunması və ədalətin bərpası məqsədi daşıyırdı.Dövlət başçısı bildirdi ki, Azərbaycan işğalçı deyil, azad edici ölkədir və regionda güc amilini yalnız sülh və sabitlik yaratmaq üçün istifadə edir.
Müsahibənin diqqətçəkən məqamlarından biri Azərbaycanın mülki təyyarəsinin Rusiya tərəfindən vurulması məsələsinə dair cənab Prezidentin açıqlamaları oldu. İlham Əliyev bu hadisəni faciəvi səhv adlandıraraq qeyd etdi ki, Moskvanın adekvat cavab verməməsi Azərbaycan ictimaiyyətində məyusluq doğurub.Azərbaycan tərəfi öz növbəsində, 2020-ci ilin noyabrında baş vermiş oxşar hadisəyə dərhal üzrxahlıq və təzminatla cavab vermişdi. Lakin Rusiya tərəfindən eyni yanaşma müşahidə edilmədi. Prezident İlham Əliyev buna baxmayaraq münasibətləri tam gərginləşdirmək istəmədiklərini, lakin hörmətsizlik və təcavüz əlamətlərinə dözməyəcəklərini bəyan etdi.
Prezident İlham Əliyev Azərbaycanın Yaxın Şərqdə diplomatik vasitəçilik səylərinə toxunaraq, Suriyaya humanitar yardım, qaz təchizatı və elektrik enerjisi layihələrini qeyd etdi. Azərbaycanın təşəbbüsü ilə İsrail və Suriya nümayəndələri arasında dialoqun baş tutması da diqqətçəkən məqamdır.
Dövlətimizin başçısı bəyan etdi ki, ölkəmiz yalnız regional deyil, beynəlxalq miqyasda da sülh və sabitlik üçün etibarlı tərəfdaşdır.
Prezident İlham Əliyev müsahibədə Azərbaycanın xarici siyasətinin əsasını təşkil edən prinsipin ərazi bütövlüyünə hörmət olduğunu bir daha vurğuladı. Onun sözlərinə görə, bu mövqe Qarabağ məsələsində, Suriyanın gələcək quruculuğunda və Ukraynanın dəstəklənməsində ardıcıl şəkildə özünü göstərir.Bu prinsipial mövqe Azərbaycanın beynəlxalq aləmdə etibarlı tərəfdaş kimi qəbul olunmasını gücləndirir və vasitəçilik imkanlarını artırır.
Prezident İlham Əliyev vurğuladı ki, Azərbaycanın təbii ehtiyatlardan istifadə etməklə Yaxın Şərq bazarına daxil olması ölkəmiz üçün ilk təcrübədir. Onun sözlərinə görə, artıq Suriyaya qaz ixracı artırıla bilər və Ərəb Qaz Kəməri, yaxud digər mübadilə mexanizmləri vasitəsilə bölgənin digər ölkələrinin də enerji ilə təmin olunması gündəmdədir.Bu, Azərbaycanın yalnız xammal ixracatçısı deyil, həm də beynəlxalq enerji ticarətçisi kimi fəaliyyət göstərdiyini göstərir. Cənab Prezidentin fikrincə, Azərbaycanın potensialı “təsəvvür ediləndən daha böyükdür” və bu amil ölkəni Yaxın Şərq üçün etibarlı tərəfdaşa çevirir.
İlham Əliyev əlavə etdi ki, Azərbaycan ilə Körfəz Əməkdaşlıq Şurasına üzv ölkələr arasında münasibətlər dostluq və nəticəyönümlü əməkdaşlıq prinsiplərinə əsaslanır. Xüsusilə Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri və Səudiyyə Ərəbistanı Azərbaycanın əsas sərmayə tərəfdaşlarıdır. Bu ölkələrin şirkətləri artıq Azərbaycanın bərpaolunan enerji layihələrinə böyük həcmdə investisiya yatırırlar.Prezident İlham Əliyev Azərbaycanın bərpaolunan enerji potensialının hələ tam dəyərləndirilmədiyini qeyd edərək, bu istiqamətdə strateji hədəfləri açıqladı. BƏƏ, Səudiyyə Ərəbistanı və Çin şirkətləri ilə imzalanmış müqavilələr əsasında 2030-cu ilə qədər 6 giqavat günəş və külək enerjisinin əldə olunması planlaşdırılır. Bununla yanaşı, Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda yeni su elektrik stansiyalarının tikintisi sürətlə davam etdirilir və artıq 300 meqavatlıq güc istifadəyə verilib.
Azərbaycanın enerji siyasəti yalnız neft-qazla məhdudlaşmır; əksinə, bərpaolunan enerji sahəsində beynəlxalq tərəfdaşlıqlar yeni mərhələyə qədəm qoyur. Prezident Əliyev qeyd etdi ki, Körfəz ölkələri ilə bu əməkdaşlıq qarşılıqlı investisiya mübadiləsi üzərində qurulur. Məsələn, BƏƏ-nin aparıcı enerji şirkəti ADNOC Xəzər dənizində Azərbaycanın ən böyük qaz yataqlarından birində səhmdar statusu əldə edib. Paralel olaraq, SOCAR da BƏƏ-də neft hasilatı layihələrinə qoşulub.
Bu, Azərbaycanın enerji təhlükəsizliyi, şaxələndirilmiş ixrac imkanları və “yaşıl keçid” strategiyası baxımından xüsusi əhəmiyyət daşıyır.Prezident İlham Əliyevin “Əl-Ərəbiyyə” telekanalına müsahibəsi təsdiqlədi ki, Azərbaycan müharibəni sülh və əməkdaşlıq gündəliyi ilə tamamlayır. Vaşinqton sazişi yalnız iki ölkə arasındakı münaqişəyə son qoymur, həm də Cənubi Qafqazı Yaxın Şərq və Mərkəzi Asiya ilə birləşdirən strateji sabitlik məkanına çevirmək potensialına malikdir.

Ziyafət ƏSGƏROV
Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin Sədr müavini