Azərbaycanın haqlı mövqeyini təsdiqləyən ilk beynəlxalq sənəd

BMT Təhlükəsizlik Şurasının 30 aprel 1993-cü il tarixli 822 saylı qətnaməsi Ermənistan–Azərbaycan münaqişəsinin gedişində qəbul edilmiş ilk rəsmi sənəd kimi həm hüquqi, həm də siyasi baxımdan böyük əhəmiyyətə malikdir. Qətnamə Ermənistan silahlı qüvvələrinin Kəlbəcər rayonunu işğal etməsindən dərhal sonra qəbul olunmuş və beynəlxalq ictimaiyyətin bu təcavüzə münasibətini açıq şəkildə ortaya qoymuşdur. Sənəd ilk növbədə Kəlbəcərin işğalını pisləyir, Ermənistan silahlı qüvvələrinin Azərbaycan ərazilərindən qeyd-şərtsiz və dərhal çıxmasını tələb edir. Bu, BMT kimi beynəlxalq təşkilatın Azərbaycan ərazi bütövlüyünü təsdiqləyən mühüm siyasi-hüquqi mövqe idi. Qətnamə həmçinin regionda gedən hərbi əməliyyatların dərhal dayandırılmasını, atəşkəsin təmin olunmasını və tərəflərin danışıqlar yolu ilə münaqişəni həll etməsini tələb edirdi. Sənəddə ATƏT-in Minsk qrupu çərçivəsində aparılan danışıqlara dəstək ifadə olunur və mülki əhalinin təhlükəsizliyinin təmin olunmasının vacibliyi qeyd edilirdi. 822 saylı qətnamə Ermənistanın işğalçı tərəf olduğunu dolayısı ilə təsdiqləyən və onun hücumlarını beynəlxalq hüquq normalarına zidd kimi qiymətləndirən sənəd idi. BMT Təhlükəsizlik Şurası işğal nəticəsində yaranmış humanitar böhranı da xüsusi vurğulayırdı. Minlərlə mülki azərbaycanlının öz doğma yurdlarından məcburi şəkildə qovulması, qaçqın və məcburi köçkün axınının yaranması beynəlxalq aləmdə ciddi narahatlıq doğurmuşdu. Qətnamə həmçinin regiona humanitar yardım göstərilməsini təşviq edir və bunun koordinasiyası üçün BMT-nin aidiyyəti qurumlarına çağırış edirdi. Əhəmiyyətli məqamlardan biri də ondan ibarət idi ki, 822 saylı qətnamə BMT Təhlükəsizlik Şurasının səs çoxluğu ilə qəbul edilmiş və heç bir ölkə tərəfindən veto edilməmişdi. Bu da göstərirdi ki, Azərbaycan haqlı mövqeyə malikdir və dünya birliyi onun ərazi bütövlüyünü şübhə altına almır. Lakin Ermənistanın qətnamədə göstərilən tələblərə əməl etməməsi, işğal olunmuş ərazilərdən geri çəkilməkdən imtina etməsi münaqişənin uzanmasına və bölgədə gərginliyin artmasına səbəb oldu. Sonrakı illərdə qəbul olunan 853, 874 və 884 saylı qətnamələr də eyni mövqeyi gücləndirsə də, Ermənistanın destruktiv siyasəti davam edirdi. 822 saylı qətnamə həm Azərbaycanın beynəlxalq hüquqa əsaslanan mövqeyini təsdiqləyən, həm də münaqişənin sülh yolu ilə həlli üçün vacib hüquqi çərçivə yaradan sənəd olaraq qalır. 2020-ci ilin Vətən müharibəsi nəticəsində Azərbaycan BMT qətnamələrinin icrasını 27 ildən sonra öz gücü ilə təmin etdi və bu, dövlətimizin siyasi iradəsinin və Ordumuzun gücünün ən bariz göstəricisinə çevrildi. Bu gün 822 saylı qətnamə həm tarixi sənəd kimi, həm də Azərbaycanın haqlı mübarizəsinin beynəlxalq hüquqi dayaqlarından biri olaraq mühüm əhəmiyyətini qoruyub saxlayır.


Pərviz Məcnunov
YAP Laçın rayon təşkilatının əməkdaşı