Kəlbəcərin işğaldan azad edilməsi tarixi hadisədir

Müzəffər Ali Baş Komandan, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin qətiyyətli iradəsi, hərbi zəfəri siyasi qələbəyə çevirən diplomatik məharəti nəticəsində Kəlbəcər rayonu qan tökülmədən və şəhid verilmədən Azərbaycana qaytarılmışdır. Məlum olduğu kimi, Azərbaycan Prezidenti, Rusiya Prezidenti və Ermənistanın Baş nazirinin 10 noyabr 2020-ci il tarixində imzaladıqları üçtərəfli Bəyanata əsasən, Ermənistan tərəfindən işğal olunmuş ərazilərin boşaldılması müəyyən edilmiş qrafik üzrə həyata keçirilirdi. Bəyanatın şərtlərinə uyğun olaraq, Kəlbəcər rayonu 15 noyabr tarixində Azərbaycana təhvil verilməsi nəzərdə tutulmuşdu. Lakin Ermənistan tərəfinin müraciəti və Rusiya Federasiyasının xahişi əsasında bu müddətə əlavə olaraq 10 günlük möhlət verilmişdir.
Noyabrın 25-də isə erməni silahlı birləşmələri və qeyri-qanuni məskunlaşdırılmış əhali Kəlbəcər rayonunu tam şəkildə və təhlükəsiz şəkildə tərk etmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, Kəlbəcərin azad edilməsi BMT Təhlükəsizlik Şurasının 822 saylı qətnaməsinin Azərbaycan dövləti tərəfindən icrasının təmin olunması anlamına gəlir. Bu fakt Azərbaycanın atdığı addımların beynəlxalq hüquq normalarına və mövcud konvensiyalara tam uyğun olduğunu təsdiq edir.
Xatırladaq ki, 1993-cü ildə Kəlbəcər rayon sakinləri zorakılıqla öz doğma yurdlarından qovulmuş, əhali dağ yolları ilə, ayaqyalın və piyada şəkildə erməni təcavüzündən qaçaraq xilas olmağa çalışmışlar. Bu prosesdə yüzlərlə dinc sakin atəşə tutulmuş, kütləvi qırğınlara məruz qalmış, əsir və girov götürülənlər olmuşdur. İşğal dövründə sakinlərin şəxsi əmlakı tamamilə talan edilmiş, tarixi abidələr dağıdılmış, meşə fondu yandırılmış, təbii sərvətlər isə sistemli şəkildə istismar olunmuşdur.
Kəlbəcər rayonu zəngin təbii ehtiyatları ilə seçilir. Ərazidə qızıl, gümüş, mis, xrom, civə, tellur, selen və digər faydalı qazıntılarla yanaşı, sənaye əhəmiyyətli müxtəlif yataqlar mövcuddur. Söyüdlü, Ağduzdağ və Qızılbulaq qızıl yataqları, Şorbulaq və Ağyataq civə yataqları, Mehmana polimetal yatağı xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Bundan əlavə, rayonun ərazisində böyük ehtiyatlara malik inşaat materialları, əlvan və üzlük daş yataqları da mövcuddur. Azərbaycanın ən iri çaylarından biri olan Tərtər çayının mənbəyi də Kəlbəcər ərazisindən başlayır. Tərtər çayının uzunluğu 200 kilometrdən çoxdur, Bazarçay və Xaçınçay isə təqribən 200 kilometrə yaxın uzunluğa malikdir.
44 günlük İkinci Vətən müharibəsində qazanılmış şanlı Qələbə nəticəsində imzalanan üçtərəfli Bəyanata uyğun olaraq, 2020-ci il noyabrın 25-də Kəlbəcər rayonu Azərbaycana təhvil verilmişdir. Kəlbəcər şəhəri də daxil olmaqla, rayonun 147 yaşayış məntəqəsi hərbi əməliyyat aparılmadan işğaldan azad edilmişdir.
Kəlbəcərin azad edilməsindən sonra Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Silahlı Qüvvələrin Ali Baş Komandanı İlham Əliyev və birinci xanım Mehriban Əliyeva Kəlbəcər rayonuna səfərlər etmişlər. Ölkə rəhbərliyinin xüsusi diqqət və qayğısı ilə işğaldan azad edilmiş bütün ərazilərdə olduğu kimi, Kəlbəcər rayonunda da genişmiqyaslı bərpa və quruculuq işləri həyata keçirilir. Bu tədbirlər nəticəsində Kəlbəcərin tarixi şöhrəti bərpa ediləcək, rayonun sosial-iqtisadi potensialı tam şəkildə yenidən canlandırılacaqdır.
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2024-cü il 1 may tarixli Qərarı ilə “Kəlbəcər şəhərinin 2040-cı ilədək inkişafına dair Baş planı”nı təsdiq edilmişdir. Şəhərin işğala qədərki son Baş Planında ərazisi 130 ha, əhalisinin sayı isə 7500 nəfər təşkil etdiyi halda, 2040-cı ilədək inkişaf konsepsiyasına uyğun olaraq bu rəqəmlər iki dəfədən çox artacaq. Şəhərin mərkəzi ortamərtəbəli çoxmənzilli və inzibati binalardan ibarət olacaq. Ətrafda isə fərdi yaşayış evlərinin tikintisi aparılacaq. Şəhərin ümumi yaşayış fondu 488 min m² təşkil edəcək ki, bunun da böyük hissəsi fərdi yaşayış evlərinin, 46 min m²-i isə ortamərtəbəli yaşayış binalarının payına düşəcək. Ümumən 2040-cı ilədək əhalinin 4250 mənzillə təmin olunması nəzərdə tutulub. Şəhərdə həmçinin 4 məktəb, 4 uşaq bağçası, 2 xəstəxana, 1 reabilitasiya mərkəzi, İşğal və Zəfər muzeyləri, mehmanxanalar, müxtəlif ictimai-iaşə obyektləri və idman meydançalarının tikintisi planlaşdırılır. Plana əsasən, şəhər ərazisinin 22%-i yaşıllıqlardan ibarət olacaq, yəni 60 ha sahədə fərqli yaş və sosial qruplar üçün yaşıllıq zolaqları yaradılacaq. Baş Plana uyğun olaraq, şəhərin yol infrastrukturu da müasir standartlar tətbiq edilməklə qurulacaq. Əhali uzunluğu 27 km-dən artıq olan avtomobil, 22 km olan velosiped yollarından rahat şəkildə istifadə edə biləcək.

Şamo Qasımov
Yeni Azərbaycan Partiyası Laçın rayon təşkilatının sədr müavini