MDB parçalanmır, amma... - RAKURS

Moldova Birliyi tərk edir, Ermənistan öz şərtləri ilə qalır, Mərkəzi Asiya Rusiya Federasiyasına qarşı sanksiyalara əməl edir

Fevralın 8-də Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsində (BCM) Roma Statutunu imzalayan 124-cü ölkə olan Ermənistanın üzvlüyünə həsr olunmuş rəsmi tədbir keçirilib. Ermənistan BCM-ni dünyada cinayətlərlə mübarizədə öz öhdəliklərinə sadiqliyinə əmin etdi. Məhkəmənin üzvü olan Ermənistan öz qərarlarına əməl etməlidir ki, onlardan biri də Rusiya Federasiyası prezidentinin həbsinə aiddir. Hələlik İrəvan “olmalı” və “bəlkə də nəticə verəcək” arasında tarazlıq saxlayır. Amma Moskvada anlaşılmazlığa səbəb olan yeganə məqam bu deyil.

Ötən gün İrəvan Avropa İttifaqının ərazisində Bakı ilə danışıqları bərpa etmək niyyətində olduğunu açıqlayıb. Aİ Şurasının sədri Şarl Mişel qərarı təsdiqləyib. O, həmçinin X (Twitter) mikrobloqunda İlham Əliyevi yenidən Azərbaycan Prezidenti seçilməsi münasibətilə təbrik etdiyini və Bakının Brüsseldə üçtərəfli danışıqlarda iştiraka hazır olmasını alqışladığını yazıb. İrəvanın təhriki ilə Moskva danışıqlardan çıxıb. Bəlkə də bu gün İrəvanın Rusiyaya üstünlük verdiyi yeganə sahə ticarətdir. 2023-cü ildə Ermənistan Avrasiya İqtisadi İttifaqı ölkələrinə, ilk növbədə Rusiya Federasiyasına mal ixracını artırıb. Aİ ölkələrinə ixrac azalıb.

Ermənistanın Aİ-yə yönəlməsi ekspertlərə İrəvanın Moldovanın ardınca MDB-dən çıxması kursundan danışmağa imkan verir. 2023-cü ildə Moldova parlamenti Birliklə bağladığı 35 müqavilədən geri çəkilib. Bu il o, daha bir sıra sazişləri, o cümlədən MDB ölkələri vətəndaşlarının alyansın üzvü olan ölkələrin ərazisi ilə vizasız gediş-gəlişinə imkan verən sazişləri ləğv etmək niyyətindədir. Bu sazişdən imtina Moldova tərəfindən bəzi ölkələr, ilk növbədə Rusiya üçün viza rejiminin tətbiqi demək olacaq.

Bundan əvvəl Moldova parlamentinin xarici siyasət və Avropaya inteqrasiya komissiyasının sədri Doina German respublikanın nəhayət, 2024-cü ilin sonuna qədər MDB-dən çıxacağını bildirmişdi. Respublika nazirlikləri MDB-yə daxil olan ölkələrlə ikitərəfli sazişlərlə əvəz etmək ümidi ilə birlik ilə bütün müqavilələri təhlil etmək və “effektiv olmayan” müqavilələri ləğv etmək niyyətindədirlər.

Rusiya Federasiyasının nümayəndələri xatırladırlar ki, Moldova Respublikasının 2024-cü ilin sonuna qədər MDB-dən çıxmaq niyyəti barədə nə Rusiya tərəfi, nə də MDB İcraiyyə Komitəsi tərəfindən heç bir rəsmi yazılı bildiriş daxil olmayıb. Onlar həmçinin qeyd edirlər ki, MDB-də parçalanma əlaməti görmürlər.

Həqiqətən də, hələlik Birlikdə parçalanma yoxdur, amma fikir ayrılıqları da var, ciddi olanlar da. Məsələn, Aİ və ABŞ-ın Rusiya Federasiyasına qarşı sanksiyaları ilə bağlı. Moldovanın xarici işlər naziri Mixay Popsoi bu yaxınlarda respublika hakimiyyətinin anti-Rusiya sanksiyalarına qoşulmaqda davam edəcəyini bildirib. Ötən ilin sonunda üzvlük dərəcəsi 80%-i ötüb.

Bundan əvvəl Mərkəzi Asiya (CA) ölkələri ABŞ-CA sammitində Rusiya Federasiyası ilə bağlı sanksiya tələblərinə əməl edəcəklərini vəd etmişdilər. Astana da sanksiyalardan kənara çıxmamaq niyyətindədir. Qazaxıstan artıq inkişaf etmiş Qərb bazarlarına qadağalardan qorxaraq yerli şirkətlərin məhdudiyyətlər üzərində işləməməsini ciddi şəkildə təmin edir. Bişkek Rusiya bazarından ciddi asılılığını əsas gətirərək, onları “mümkün qədər” həyata keçirməyə çalışacağını bildirib. Daşkənd bununla bağlı heç nə vəd etməyib. Və qanunu pozanların siyahısına düşüb. ABŞ Ticarət Nazirliyinin məlumatına görə, Özbəkistan müəssisələri Rusiya müdafiə sənayesinin ehtiyacları üçün Amerika mallarını almaq üçün sanksiyalardan yan keçməyə çalışıblar.

MDB liderlərinin görüşləri davam edir, ölkələr iqtisadi sahədə qarşılıqlı əlaqələri davam etdirirlər. Bu yaxınlarda MDB ölkələrinin xarici siyasət idarələrinin nümayəndələri 2024-cü il üçün iş planını razılaşdırıblar. İclasda Moldovadan başqa birliyin bütün üzvləri iştirak edib. Amma təşkilatın dəyişdiyi aydındır. Göründüyü kimi, assosiasiya bir müddət adi Birlik olaraq qalacaq, lakin onun üzvləri daha az olacaq və birləşdirici əsas iqtisadiyyat və coğrafiyaya endiriləcək - Rusiya ilə qonşu olanlar qalacaq.

V.VƏLİYEV