Dostları yaxında axtarın – BAXIŞ BUCAĞI

Rusiyalı jurnalistin Ermənistana iradları və təmbehrdici fikirləri
Regionda vəziyyət, ölkələr arasında münasibətlər daim aktual olan mövzulardandır. Hərə münasibətləri, əlaqələri öz çapında qurur və çalışır ki, bütün bunlar milli maraqlara mənfi təsir etməsin. Mütləq qazanc da keçərli deyil, çünki qarşı tərəfin də öz maraqları var. Qalır uzlaşma yaratmaq, qarşılıqlı anlaşmanı təmin etmək. İndiki vəziyyətdə, dünyanın tonusunun yüksək olduğu dönəmdə yalnız özünü düşünmək, öz maraqlarının tam təmin olunmasına çalışmaq keçərli olmaya bilər. Zamanı və imkanı dəyərləndirmək, zamanında addım atmaq ən münasib variantdır.Rusiya mətbuatında Cənubi Qafqaz regionunda ölkələrarası münasibətlər barəsində maraqlı məqalə dərc olunub. Onu rusiyalı jurnalistin prizmasından olsa da dərc etməyi lazım bildik. Həm də Rusiya-Ermənistan münasibətlərindəki gizli çalarları aşkara çıxarmaq üçün bu məlumatların üstünlükləri var.
…Uzun müddət Ermənistanla bağlı danışıqlar təxirə salınırdı. Təkcə Moskva-İrəvan-Bakı üçbucağında münasibətlərin incəliyinə və 1991-ci ilin nəticələrinə görə məsuliyyətimizi dərk etdiyimizə görə yox. Baxmayaraq ki, Rusiya və Ermənistan liderləri arasında dialoq hələ də kəsilməyib. İki ölkənin parlamentariləri arasında davamlı təmaslar kimi, o cümlədən Rusiyanın məşhur siyasətçilərinin İrəvana səfəri ərəfəsində ümidverici amil də var. Amma digər tərəfdən, KTMT daxilində münasibətlər uzun müddətdir ki, qeyri-müəyyən vəziyyətdədir.Bununla belə, indiki mərhələmizlə bağlı aydınlığı faktlarla işləyən Xarici Kəşfiyyat Xidməti (XKX) gətirdi. Mövzunun xüsusi incəliyi də budur ki, Ermənistanla bağlı İrəvanın razılaşmadığı istənilən məlumat ermənilərin milli ləyaqətinin təhqiri kimi qəbul edilir. Hansı ki, bəzən fəsadlar yaradır. Özünütənqid yolu ilə mən razıyam ki, yaşlı erməninin çıxışından sonra azərbaycanlı gəncə televiziyada danışmağa icazə vermək səhvdir: Qafqaz Qafqazdır...
Əvvəlcə faktura
XKX-nin press-relizində deyilir: “ABŞ Dövlət Departamenti Ermənistanda qərbyönlü inkişaf formatına çevrilmə prosesini sürətləndirir və onu “milli intihara” sövq edir. ABŞ Ermənistanda qərbyönlü vətəndaş cəmiyyəti strukturlarının işini sürətləndirir. Ermənistan hökumətinin işini Qərbin maraqlarına uyğunlaşdıracaq xarici müşavirlərin fəal iştirakını təmin etmək tapşırılıb. Ermənistanda gedən ictimai-siyasi proseslərdə anti-Rusiya istiqamətinin formalaşdırılması planlaşdırılır. Buna nail olmaq üçün İrəvanla Rusiya, Aİİ və KTMT arasında əməkdaşlıq imkanlarını gözdən salmaq üçün kampaniyaya start veriləcək. Vaşinqton hesab edir ki, Ermənistan ən yaxın tərəfdaşları ilə sabit ticarət-iqtisadi əlaqələrdən əl çəkməlidir”.Bunlar mübahisə edə bilməyəcəyiniz rəqəmlərdir. Dünyada cəmi 10 milyon erməni var, onlardan 3 milyonu Ermənistanda, 2,5 milyondan 3 milyona qədər Rusiyada, təxminən 1 milyonu ABŞ-da, 500-dən 700 minə qədəri Fransada. İndi azərbaycanlılar haqqında: Dünyada azərbaycanlıların sayı 50 milyondan çoxdur, o cümlədən Azərbaycanın özündə 10 milyon, İranda azı 30 milyon (əhalinin beşdə üçü), Rusiyada yarım milyondur.Ötən il Rusiyadan Ermənistana pul köçürmələri təxminən 4 milyard dollar təşkil edib, respublikanın büdcəsi isə 6 milyarda çatıb. Ticarət dövriyyəsi təqribən 7 milyard dollardır. 2024-cü ilin sentyabrında keçirilən Dünya Erməni Sammitində çıxış edən Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan bildirib ki, Ermənistanın dövlətçiliyini qoruyub saxlamağın yeganə yolu Qərb dünyası ilə strateji tərəfdaşlıq, o cümlədən Avropa İttifaqına daxil olmaqdır. Eyni zamanda, İrəvan Moskva ilə əlaqələrini itirmək istəmir. Onlar orada koqnitiv dissonans görmürlər.
Dərman, zəhər və gələcəyin elmi
Biz tarixlə bağlıyıq. Onun rusca variantında ermənilərin layiqli yeri var. Loris-Melikov, Delyanov, Mikoyanın və bir çox başqa ermənilərin rus-sovet dövlətçiliyinin möhkəmlənməsində xidmətləri danılmazdır. Bununla belə, İrandakı erməni muzeyini də xatırlayıram. Şah sarayının xidmətində olan ermənilərin portretləri qalereyası ilə. Ancaq bizim üçün Sovet İttifaqının bütün xalqlarının, ilk növbədə, 1945-ci ildə Qələbəyə töhfəsi göz qabağındadır. Azərbaycanın xüsusi əhəmiyyətini ayrıca qeyd edək. Sovet Ordusu yanacağın 90%-dən çoxunu oradan alırdı. Amma bu gün 1991-ci ildə bir vaxtlar ümumi vətənin dağılmasının nəticələri daha aktualdır.Bu, bir çox qonşular arasında münasibətləri gərginləşdirib. Və yalnız Minsk minimum məsələlərlə Moskva ilə müttəfiq qarşılıqlı əlaqəni dəstəkləyir. Şimal-Şərq Hərbi Dairəsinin qaçılmazlığı əsas şeyi təsdiqlədi: geosiyasi rəqiblərimiz əvvəllər etnik mənşəyi haqqında nadir hallarda düşünən qonşuların tarixi əlaqələrində əhəmiyyətli nifaq yarada bildilər. Yadıma Əfqanıstandakı həmkarım - yarı erməni, yarı azərbaycanlı, uzaq gürcü kökləri olan polkovnik-leytenant Sarkis Xamedov düşür. Başqa bir qafqazlı, o zaman baş leytenant, indi Abxaziyanın “müdafiə naziri” Merabi Kişmariya 1980-ci illərin sonlarında demişdi: “Əgər Qafqazda hamımız bir yerdəyiksə, deməli, İttifaqda hamımız bir yerdəyik”.Ermənilərlə azərbaycanlılar arasındakı mübahisələrin də yəhudilər və Fələstin ərəbləri arasındakı mübahisələr qədər uzun bir tarixi var. Hər tərəfin ilkin olaraq özününkü hesab etdiyi Qarabağ qarşıdurmanın qaynar mərhələsinin simvoluna çevrilib. Qarşı tərəf üçün “təhqiredici” və “zəhərli” detalları qarışdırmayaq. Bu gün Qarabağ ətraf torpaqların qarışıq mənsubiyyəti ilə Azərbaycandır. Digər qiymətləndirmələr, bir daha vurğulayırıq ki, vəziyyətin kəskinləşməsinə səbəb olacaq. Paradoks ondan ibarətdir ki, İsrailin birgə yaşaması və bərabər statuslu Fələstinin barışması üçün heç olmasa hipotetik ümid yaradır - onilliklərdən sonra və bununla maraqlanan bütün tərəflərin xoş niyyəti ilə. Eyni şeyi Ermənistan və Azərbaycan haqqında demək olmaz. Örtülü kağız istənilən “paraqraflara” tab gətirə bilər. Amma hər ikisinin ruhunda qan kin-küdurəti gələcək nəsillər boyu qalacaq. Amma nəyisə dəyişməyə qadir olan inteqrasiya düsturu hələ tapılmayıb. Çətin ki, bu formul Paşinyanın ümid bəslədiyi Avropa İttifaqı tərəfindən təklif olunsun. Türkiyə onilliklərdir ki, Aİ-yə daxil olmağa çalışsa da, bu günə qədər uğursuz alınıb. Üstəlik, türkiyəli politoloqlar hesab edir ki, buna Fransa və ABŞ-dakı (ermənipərəst) dairələr mane olur. Digər aspektlərdə isə türklər ermənilərlə kifayət qədər inadkarcasına danışdıqları “əməkdaşlıq” üçün o qədər də perspektiv görmürlər. Amma ciddi şəkildə sənədləşdirilərsə, Ankara, İrəvan və hətta Bakı eyni vaxtda Aİ-yə daxil olarsa, 20 milyon İran azərbaycanlısı faktoru yaranar. İranı Avropa Birliyinin üzvü kimi təsəvvür etmək üçün kifayət qədər təsəvvür yoxdur. Nə biri, nə də digəri bunu xəyal etmir.
Xəbərdarlıqlar və məsləhətlər
Gəlin onların xəbərdarlığından başlayaq ki, bu da Paşinyanın Qərbin Ermənistanı müdafiə etməsinin qarantiyası kimi anti-Rusiya alyansına qoşulmaq niyyətindən aydın görünür. Aydındır ki, İrəvan da Aİ-yə üzv olmaq üçün NATO-ya daxil olmağa çalışacaq. Bizi demirəm, bu, proqnozlaşdırılan Azərbaycanla münasibətləri pisləşdirəcək. Yeni “qonşuluq” müharibəsi ərəfəsinə qədər. Yeri gəlmişkən, İrəvan və Bakı hələ də sülh müqaviləsi imzalamayıb. Buna görə də Ermənistanın ən azı beynəlxalq səviyyədə tanınmış ərazisinin bir hissəsi üzərindəki suverenliyi mübahisələndirilə bilər. Hər şeydən əvvəl hərbi güclə. Türkiyənin “ifadəli” bayraktarları ilə hansı tərəfdə olacağı bəllidir. Ermənistanın Türkiyə ilə, bəlkə də Azərbaycanla sərhədinin yenidən Rusiyaya “etibar ediləcəyi”nə dair eyhamlar ciddi deyil: yarı bizimlə, yarısı bizə qarşı olmaq ağlasığmazdır.Bundan əlavə, Ermənistan Avro-Atlantik məkanın qalan hissəsindən nəzərəçarpacaq dərəcədə təcrid olunub. Onun Qərblə güzəştli iqtisadi qarşılıqlı əlaqəyə ümidinin nəyə əsaslandığını anlamaq çətindir: doğrudanmı erməni brendi? Əks halda, Ermənistanın özünün resursu böyük ölçüdə şübhəlidir. Bəlkə Ermənistan, Gürcüstan, Türkiyə, Azərbaycan və İran arasında dayanıqlı kommunikasiyalar (yollar, boru kəmərləri, elektrik xətləri) sisteminin yaradılmasına diqqət yetirməklə başlayaq? Bu, Xəzərdən Aralıq dənizinə, Fars körfəzindən Qara dənizə qədər logistik zəncirlər yaratmağa imkan verəcək.Əgər söhbət “Qərblə kollektiv regional müdafiədən” gedirsə, o zaman Ermənistanla həmsərhəd üçüncü ölkə olan Gürcüstanın həqiqətən də başqa avantüraya qarışmağa ehtiyacı varmı? Ukrayna göstərdi ki, Rusiya ordusu “08/08/08” ərəfəsində Saakaşvilinin ümid etdiyi kimi “dişsiz” deyil. Ermənistan bizimlə həmsərhəd olmasa da, onun nümunəsi, daha doğrusu, bugünkü yanaşmaları başqaları ilə - sərhədlərimizin perimetri boyu nə və necə baş verdiyini xatırlamağa əsas verir.Ona görə də bizim tərəfimizdən xəbərdarlıq. Artıq “milli intihar”dan söz açılıb. Gəlin ideyanı inkişaf etdirək: demək olar ki, 2,5-3 milyon rusiyalı erməninin hamısı birbaşa, o cümlədən kilsələrdə Paşinyanın Qarabağlı soydaşlarına və həmkarlarına, ümumiyyətlə, Rusiyaya xəyanətindən danışır. Dünyanın qalan hissəsində yaşayan ermənilər monolit deyil. Ermənilərin sağlam düşüncəsi ola bilər, yoxsa belə çətin şəraitdə sağ qala bilməzdilər. Çox müdrikliyə malik olan çinlilərin bir aforizmi var: çeynəyə biləcəyinizdən çox dişləməməlisiniz...Buna görə də İrəvana yaxşı məsləhət: yaxınlıqda dostlar axtarın, başqalarını, o cümlədən dostlarınıza qarşı çıxanları məsafədə saxlayın. Çox gec olmadan, şantaj etmədən qonşularla barışığı təmin edin. Əks halda, bizim üçün ümumi xristian adətlərinə uyğun olaraq şam yandıracaqlar...

V.VƏLİYEV
(TƏRCÜMƏ)