İqtisadçı alim: Rusiya və Azərbaycan arasında iqtisadi dövriyyənin artması strateji əməkdaşlığın nəticəsidir - ŞƏRH

Tanınmış iqtisadçı ekspert Mixail Belyayev Rusiya və Azərbaycan tərəflərinin iqtisadi əməkdaşlıqla bağlı bəyanatlarını “Moskva-Baku” portalına şərh edib. Ekspertin fikrini oxucularımıza təqdim edirik.

- Mixail Kimoviç, Rusiya və Azərbaycan tərəflərinin iqtisadi əməkdaşlıqla bağlı son bəyanatları diqqət çəkir. Belə ki, Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev bu yaxınlarda “Şimal-Cənub” Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizi mövzusuna toxunaraq, bu istiqamətdə Rusiya ilə əməkdaşlığı qeyd edib. Rusiya baş nazirinin müavini Overçuk bu yaxınlarda qeyd edib ki, Rusiya və Azərbaycan iqtisadi əlaqələri inkişaf etdirir və qoruyur. Azərbaycan Dövlət Gömrük Komitəsi ölkələr arasında ticarət dövriyyəsinin artdığını açıqlayıb. İki ölkə arasında münasibətlərdə müəyyən çətinliklər fonunda iqtisadiyyata yönəlmiş bu cür bəyanatları necə şərh edə bilərsiniz?

- Rusiya ilə Azərbaycanın tarixən çox sıx, o cümlədən iqtisadi əlaqələri olub. Bu əlaqələrin əhəmiyyətini bugünkü rəqəmlər də təsdiqləyir. Əgər Rusiya Federasiyası ilə Azərbaycan Respublikası arasında 2010-cu ildən 2014-cü ilədək, sonra isə 2020-ci ildən 2024-cü ilə qədər olan dövrlərdə ticarət dövriyyəsini götürsək, onda bir dördillik dövrdən digərinə 1,5 dəfə artmışdır. Bu çox şeydir. Cari ilin 5 ayı ərzində iki ölkə arasında ticarət dövriyyəsi ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 25 faiz artıb.

2024-cü il üçün iki ölkə arasında ticarət dövriyyəsi təxminən 5 milyard dollar təşkil edib. Bu, Rusiyanın ümumi ticarət dövriyyəsinin 0,7 faizini, Azərbaycan üçün isə ümumi ticarət dövriyyəsinin 10 faizindən çoxunu təşkil edir. Ticarətin strukturu da vacibdir. Biz Azərbaycana neft, neft məhsulları, metallar, qiymətli daşlar və s., Azərbaycan isə Rusiya Federasiyasına ilk növbədə kənd təsərrüfatı məhsullarını tədarük edir, Rusiya Türkiyə və İtaliyadan sonra Azərbaycanın qeyri-neft məhsullarının ən çox satıldığı ölkədir.

Yəni, iki ölkə iqtisadi baxımdan sıx bağlıdır. Düşünürəm ki, kimin kimə daha faydalı olduğunu müqayisə etmək həyətdə oynayan uşaqların söhbətinə bənzəyər. Biz bir-birimizə faydalıyıq. Və burada gələcəyə baxmaq lazımdır. Gələcək isə ondan ibarətdir ki, qlobal inkişaf sektoru dəyişib və Şərqə yönəlib. Deməli, bizim iki ölkəmiz qonşuluğu, coğrafiyası kimi bunu da nəzərə almalıdır. Azərbaycanın ticarət yollarının kəsişməsində yerləşməsi bu şansı artırır. Bu isə həm ölkənin özü, həm də Rusiya üçün Şimal-Cənub dəhlizi, Çindən Qərbi Avropaya uzanan dəhliz kimi mühüm layihələrdə iştirak deməkdir.

Beləliklə, Rusiya ilə Azərbaycan, qonşular arasında münasibətlərin çətin yüksəliş dövrü- bu, dövlətlərin sıx qarşılıqlı əlaqədə olduğu zaman baş verir. Çünki ölkələr arasında qarşılıqlı əlaqə nə qədər çox olarsa, təmaslar nə qədər sıx olarsa, qarşılıqlı həll üçün bir o qədər çox məsələlər yaranır. Yəni yaxın münasibətləriniz olmayanda, o zaman nəyisə həll etmək üçün heç bir səbəbiniz yoxdur.

Bu məskunlaşma bəzən daha az və ya daha çox emosional şəkildə baş verir. Və bu vəziyyətdə iqtisadiyyat və iqtisadi reallıqlar çox tez ayılır. Rusiya ilə Azərbaycan arasında iqtisadi əməkdaşlıq istər-istəməz obyektiv şərtdir. Başa düşürəm ki, iqtisadiyyatı sevməyənlər çoxdur. Amma bütün bu “aşiq olmayanlar” çörək və yağ, kolbasa və pendir həvəskarlarına çevrilirlər. Və bu halda siz iqtisadiyyatdan uzaqlaşa bilməzsiniz. Və iqtisadiyyat diktə etməyə başlayır.

Rusiya ilə Azərbaycan arasında onilliklər ərzində yaranmış iqtisadi şəraiti, iqtisadi amilləri dəyişmək mümkün deyil. Ona görə də deyə bilərik ki, Rusiya və Azərbaycan tərəfləri verilən bəyanatlarla iqtisadi əməkdaşlıq vektorunu dəstəklədiklərini və ümumilikdə münasibətlərdəki bütün çətin məsələlərin həlli üçün gələcəyə pəncərələri açıq saxladıqlarını qeyd edirlər.

Azərbaycan tərəfinin regionda Azərbaycanın əsas hissəsini özünün Naxçıvan hissəsi ilə Ermənistan ərazisindən keçirməli olan dəhliz kimi nəqliyyat layihələrinin inkişaf etdirilməsi məsələsində Bakının qonşuları, o cümlədən Rusiya ilə münasibətləri inkişaf etdirmək niyyətində olması ilə bağlı bəyanatlarına gəlincə, burada, ümumiyyətlə, onu da deyə bilərik ki, müsbət ifadələr qorunub saxlanılır. Azərbaycan tərəfi həmçinin Zəngəzur dəhlizinin gələcəkdə Amerika şirkəti tərəfindən nəzarətə götürülməsi ilə bağlı hər hansı razılaşmanın olduğunu da təkzib edib. Yəni Bakı bölgədə bununla bağlı üçüncü qüvvələrin olmayacağını açıq şəkildə bildirdi.

Biz iqtisadçılar diplomatlardan daha çox yaxınıq. Ölkələr arasında münasibətləri həyata keçirmək, onlarda lazımi vektoru saxlamaq isə diplomatların vəzifəsidir. Həm Rusiya, həm də Azərbaycan tərəfi ikitərəfli münasibətlərlə bağlı çox ehtiyatlı bəyanatlar verir, diplomatik münasibətlər, o cümlədən “dostlar”, “tərəfdaşlar”, “müttəfiqlər”, “qonşular” kimi ifadələr. Diplomatlar və siyasətçilər belə bəyanatlar vermirlər. Dediklərinin fərqindədirlər. Və əgər belə düsturlar varsa, deməli, münasibətlərin qurulmasında perspektiv görürlər. Rusiya ilə Azərbaycan arasında müttəfiqlik qarşılıqlı fəaliyyət haqqında bəyannamə bir səbəbdən imzalandı; onu imzalamazdan əvvəl tərəflər belə bir sənədin bağlanmasının zəruriliyini hesablayıblar. Belə ciddi sənədlər uzun müddət ərzində hazırlanır.

Bunun arxasında duran faktorlar isə təkcə gündəlik həyatda olduğu kimi deyil: gəlin dost olaq, bu, dövlətlərarası münasibətlərdə elə bir situasiyadır ki, bir tərəf hər şeyi hesablayıb, bütün nüansları öyrənib və bu onun üçün də faydalıdır, digər tərəf üçün də. Və bu sənədin bağlanması nəticəsində ölkələrimiz qarşılıqlı faydalı əlaqələr və inkişaf məqsədi ilə onun bəndlərini həyata keçirməyə razılaşdılar.

Tərcümə - Elçin