Rusiyalı ekspert: nəqliyyat və ticarət yollarının açılması bütün region ölkələri üçün faydalıdır - MÜSAHİBƏ

Tanınmış rusiyalı ekspert Mixail Belyayev "Moskva-Baku" portalına verdiyi müsahibədə Azərbaycanın öz ərazisini Ermənistan üçün tranzit yüklərə açmasının region ölkələrinə, o cümlədən Rusiyaya gətirəcəyi iqtisadi faydalardan danışıb. Müsahibəni oxucularımıza təqdim edirik.

- Mixail Kimoviç, Azərbaycan öz ərazisini Ermənistan üçün tranzit yüklərə açmaq qərarına gəlib. İlk belə yük Qazaxıstandan buğda olacaq. Bu qərar Rusiya üçün iqtisadi baxımdan nə deməkdir?

- Azərbaycanın öz ərazisini Ermənistan üçün tranzit yüklərə açmaq qərarı Bakı və Yerevanın sülhə sadiqliyinin güclü bir əlamətidir. Həmişə yadda saxlamaq lazımdır ki, bu ölkələr Rusiya ilə həmsərhəddir. Rusiyanın həm Azərbaycan, həm də Ermənistanla sıx ticarət və iqtisadi əlaqələri var. Aydındır ki, Rusiya üçün həcmlər mütləq baxımdan azdır, lakin Azərbaycan və Ermənistan bizə konkret məhsul kateqoriyaları təqdim edir. Rusiya bu iki dövlətin qarşıdurma deyil, müsbət qarşılıqlı əlaqəsindən faydalanır. Bu, əhəmiyyətli və müsbət bir inkişafdır. Bütün bunlar Rusiyanın maraqlarına uyğundur. Rusiya üçün bu, Ermənistanla alternativ əlaqəni də əhatə edir. Və bundan sonra Türkiyəyə də yol açır. Rusiya üçün bu, Şimal-Cənub beynəlxalq nəqliyyat dəhlizi layihəsi çərçivəsində yeni imkanlar yaradır.

Azərbaycanın qərarı ölkələrimiz arasında ticarətin artırılması baxımından vacibdir- həm ikitərəfli, həm də çoxtərəfli. Xüsusən də Qarabağ münaqişəsi səbəbindən üç qonşusundan ikisi tərəfindən 30 ildən çox blokadada olan Ermənistan üçün. Məlum olur ki, Ermənistan blokadada olduğu üçün boz zona idi, amma indi yeni imkanlar yaranır. Ermənistan və Azərbaycan əvvəl-axır ticarət etməli idilər. Ermənistanın Rusiya ilə obyektiv, faydalı iqtisadi əlaqəsi var və bunu yadda saxlamalıdır. Və dənizə çıxışı olmayan ölkə olaraq Azərbaycan vasitəsilə dəniz limanlarına maneəsiz çıxışı təmin edəcək nəqliyyat dəhlizləri əldə edəcək.

Çoxtərəflilik baxımından, Azərbaycanla Ermənistan arasında nəqliyyat və iqtisadi əlaqələrin qurulması ümumiyyətlə həm MDB, həm də Aİİ üçün faydalıdır. Bu yaxınlarda Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin mətbuat katibi Mariya Zaxarova qeyd etdi ki, Azərbaycan Respublikası Avrasiya İqtisadi İttifaqı ilə daha sıx qarşılıqlı əlaqədə olmağa başlayıb. Həqiqətən də, Azərbaycanın Baş naziri Əli Əsədov mütəmadi olaraq, o cümlədən bu yaxınlarda Aİİ-in görüşlərində iştirak edir və Azərbaycanın imkanlarını təbliğ edir ki, bu da Aİİ ölkələrinə əməkdaşlıq yolu ilə fayda verə bilər.

Tranzitin bir neçə faydası var: malların çatdırıldığı bir və ya daha çox ölkə (axı tranzit ölkələri də gəlir əldə edirlər) və yükün alıcısı olan dövlətin özü. Buna görə də, Azərbaycan üzərindən Ermənistana tranzitin açılması bir çox oyunçu üçün maraqlı və faydalı ola bilər.

Daha geniş şəkildə desək, nəqliyyat marşrutları əlavə iş yerləri yaradır və iqtisadi inkişafa təkan verir. Gəlin obyektiv olaq. Rusiya, Azərbaycan və Ermənistan liderləri 2020-ci ildə tarixi üçtərəfli bəyanatı imzalayanda Moskvanın təklif etdiyi yaxınlaşma formulu məhz Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinin normallaşmasının ilk mərhələsi nəqliyyat və iqtisadi əlaqələrin açılması idi. Üç ölkənin baş nazir müavinləri səviyyəsində işçi qrupunun işinə əsaslanaraq, bu məsələ ilə bağlı nə qədər hazırlıq görüldüyünü xatırlayırıq. Həmçinin, razılaşmaların bir nöqtədə niyə dayandığını da xatırlayırıq. Və məlum olur ki, Rusiyanın formulu bu və ya digər dərəcədə doğru idi. İndi isə Azərbaycanla Ermənistan arasında nəqliyyat və iqtisadi əlaqələrin açılması ideyası tədricən reallaşmağa başlayır.

Əlbəttə ki, dövlətlər arasındakı münasibətlərdə müxtəlif təlatümlər və siyasi maneələr mövcuddur, lakin istənilən ağıllı lider başa düşür ki, ölkənin coğrafiyası ilə müəyyən edilən obyektiv iqtisadi imkanlar həmişə mövcuddur. Coğrafiya iqtisadi perspektivləri və imkanları diktə edir, ölkənin rifahını, gücünü, gücünü və nəticə etibarilə siyasi ambisiyalarını müəyyən edir. Bir ölkənin iqtisadi təməli varsa, səsi daha da ucalır; siyasi və iqtisadi təməl olmadan, səsinizi nə qədər qaldırmağa çalışsanız da, faydasız olacaq.

Nəqliyyat əlaqələri olmayan, nəqliyyat imkanları olmayan iqtisadiyyat mümkün deyil. Mallarınız, təklif edəcəyiniz, satacağınız bir şeyiniz var, amma bunları çatdırmaq üçün nəqliyyat marşrutlarınız yoxdursa, heç bir şey işləməyəcək. Bu baxımdan qeyd etmək istərdim ki, bloklanmanın açılmasından ən çox Ermənistan faydalanacaq. Eşitdiyimiz kimi, Tbilisidə keçirilən İpək Yolu Forumunda Baş nazir Nikol Paşinyan Azərbaycan tərəfinə Ermənistana tranzit yüklər üçün ərazisini açmasına görə təşəkkür etdi və Cənubi Qafqazda sülhün və bütün dövlətlərin bu çərçivədə əməkdaşlıq etməsinin vacibliyini bir daha vurğuladı. Əlbəttə ki, bu, regionda sabitlik və inkişaf üçün çox vacib bir mesajdır. Ermənistan Nazirlər Kabinetinin rəhbəri həmçinin bildirib ki, Ermənistan həm siyasi, həm də texniki cəhətdən Meğridən gələn Azərbaycan yüklərinin Ermənistan ərazisindən avtomobil yolu ilə keçməsinə icazə verməyə hazırdır. Təbii ki, görürük ki, sülh arzusu, məcazi mənada, həm Azərbaycan, həm də Ermənistan üçün ikitərəfli bir yoldur. Və bu "yol"da nəqliyyat var. Qarşıda uzun bir yol var- Ermənistandan keçməklə Azərbaycanı Naxçıvan anklavı ilə birləşdirəcək dəmir yolunun tikintisi. Bu magistral yolların- dəmir yolu, avtomobil yolu və digərlərinin- tikintisi öz növbəsində iqtisadiyyata töhfə verir. Bunlar investisiyalardır, tikinti materialları və avadanlıqları istehsal edən fabriklərə təkan verir. Bunlar həm də yeni iş yerləri deməkdir.

Rusiya üçün Cənubi Qafqaz və Xəzər regionu strateji əhəmiyyət kəsb edir. Rusiyanın Cənubi Qafqaz dövlətlərinin və qonşularının iştirakı ilə həyata keçirdiyi strateji layihələrə nəzər salmaq kifayətdir. Avqust ayında Həştərxanda Şimal-Cənub Nəqliyyat Dəhlizinin həyata keçirilməsini müzakirə etmək üçün Rusiya-Azərbaycan hökumətlərarası komissiyasının iclası keçirildi. Bu yaxınlarda Bakıda Rusiya və Azərbaycan baş nazirlərinin müavinləri ilə İran nəqliyyat nazirinin üçtərəfli görüşü keçirildi. Tərəflər həmçinin Şimal-Cənub Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizinin Rəşt-Astara hissəsinin tikintisini, gömrük prosedurlarının sadələşdirilməsini və enerji əməkdaşlığını müzakirə etdilər. Axı ölkələrimiz bir səbəbdən əməkdaşlıq edirlər; bu, faydalıdır. Və bu iqtisadi əməkdaşlıq siyasi qarşılıqlı əlaqəni gücləndirir. Çoxqütblü dünya və onun inkişafı bu gün çox aktualdır. Çoxqütblü dünya yalnız açıq şəkildə dominant zirvələrdən deyil, həm də regional miqyasda zirvələrdən ibarətdir. İqtisadi fəaliyyətin və qarşılıqlı əlaqənin cəmləşdiyi Cənubi Qafqaz bölgəsi buna nümunədir. Bu fəaliyyət coğrafiya və tarix, deməli, mövcud perspektivlər ilə müəyyən edilir. Ölkələr mövcud imkanlardan istifadə etdikdə, düzgün fəaliyyət göz qabağındadır.

Gəlin Cənubi Qafqaz bölgəsi vasitəsilə həyata keçirilən nəqliyyat layihələrinə nəzər salaq. Bunlara Şimal-Cənub Dəhlizi, Zəngəzur Dəhlizi və ona paralel olaraq tikilən Araz Dəhlizi, həmçinin Orta Dəhliz layihəsi daxildir. Beləliklə, region multimodal marşrutların- dəmir yolu, avtomobil və dəniz nəqliyyatının bütöv bir şəbəkəsini cəmləşdirir. Bu, əsl nəqliyyat mərkəzi, yol ayrıcıdır. Bu imkanların, bəzi hallarda artıq müxtəlif nəqliyyat marşrutlarının birləşdirilməsini və yüklərin bir nəqliyyat növündən digərinə ötürülməsini asanlaşdıran, digər hallarda isə asanlaşdıracaq müasir texnologiyalarla birləşməsi ölkələrə üstünlüklər və manevr imkanı verir. İqtisadiyyatda isə manevr imkanı olan yerdə həmişə fayda əldə edirsiniz.

Tərcümə - Elçin Bayramlı