Dmitri Solonnikov Yaxın Şərqdə müharibənin kimə və niyə lazım olduğunu açıqladı – MÜSAHİBƏ

Müasir Dövlət İnkişafı İnstitutunun direktoru Dmitri Solonnikov “Moskva-Baku” portalına müsahibəsində İsrail və İran arasında gərginliyin müharibəyə çevriləcəyi təqdirdə Cənubi Qafqazı nə gözlədiyini izah edib. Həmçinin, o, bu müharibənin kimə və niyə lazım olduğunu da açıqlayıb. Müsahibəni oxucularımıza təqdim edirik.

-Həmas Siyasi Bürosunun rəhbəri İsmayıl Haniyənin Tehranda qətlə yetirilməsindən sonra İran hakimiyyəti bu terror aktında yəhudi dövlətinin əli olduğunu düşünərək İsraili cavab zərbəsi ilə hədələyib. Regionda artan gərginlik məsələləri çox güman ki, Rusiya Təhlükəsizlik Şurasının katibi Sergey Şoyqu İslam Respublikasına səfəri zamanı müzakirə edilib və o, daha sonra Azərbaycana gedib. Onsuz da təlatümlü olan bu regionda bizi nə gözləyir?

- Rusiyanın bu gün İranla kifayət qədər yaxın strateji əlaqələri var. Biz müxtəlif sahələrdə intensiv qarşılıqlı fəaliyyət göstəririk. Eləcə də bizim strateji tərəfdaşımız və müttəfiqimiz olan Azərbaycanla olduğu kimi. Təbii ki, həm Rusiya, həm də Azərbaycan İsraillə İran arasında ciddi gərginliyin yeni dalğasından narahat olmaya bilməz. Azərbaycan üçün bu, birbaşa təhlükədir, çünki İran onun coğrafi qonşusudur. Və Allah eləməsin, müharibə başlasa, Cənubi Qafqaza çox ağır zərbə dəyəcək. Bu, Azərbaycanla həmsərhəd olan Rusiyaya da təsir edəcək. Bu, Xəzər regionuna və digər yaxın regionlara və müxtəlif qlobal oyunçulara təsir edəcək. Rusiya ilə Qərb arasında münaqişə fonunda əlavə cəbhə bölgədə çox böyük çətinliklər yaradacaq.

Tehranda və Bakıda Şoyqu İsrail və İran arasında artan gərginliklə bağlı Rusiyanın mövqeyini səsləndirib. İran və Azərbaycanın hakimiyyət orqanları da öz növbəsində potensial eskalasiya zamanı öz mövqelərini və hərəkətlərini təqdim ediblər.

Aydındır ki, Azərbaycan bir neçə yanğın arasında qalmış vəziyyətdədir. Bakının ona silah satan İsraillə tarixən yaxşı münasibətləri olub, Azərbaycanda yəhudilər yaşayır və deməliyəm ki, respublikanın hakimiyyətinin multikultural siyasəti sayəsində çox rahat yaşayırlar. Digər tərəfdən, Bakı ənənəvi olaraq Fələstin-İsrail məsələsinin iki dövlət sxemi əsasında ədalətli həllinin tərəfdarıdır. Həmçinin Azərbaycan bu gün ərəb ölkələri ilə intensiv əlaqələr qurur. Təbii ki, Azərbaycan tarixən kifayət qədər çətin münasibətləri olan İranla konstruktiv münasibətlərin tərəfdarıdır. Bu, geosiyasi maraqların belə mürəkkəb dolaşıqlığıdır.

Bu gün Azərbaycan Cənubi Qafqazın və Xəzər regionunun ən güclü və əsas dövlətlərindən biridir. Və onun Yaxın Şərqdəki vəziyyətlə bağlı mövqeyi problemli məsələlərin sülh yolu ilə həllidir. Bakı heç kimin tərəfini tutmayacaq. O, ehtiyatlı olacaq. Azərbaycan Prezidenti parlaq diplomatdır, onun hər bir qərarı diqqətlə yoxlanılır. O, Azərbaycanın necə çətin və strateji regionda olduğunu çox gözəl anlayır. Məsələn, bu gün Azərbaycan üçün İsrailin Fələstindən daha çox dost və ya daha az dost olduğunu söyləmək, belə kateqoriyalarda mübahisə etməyə dəyməz. Biz görürük ki, məsələn, Türkiyə İsrailə qarşı necə çox sərt bəyanatlar verir, hansı qarşılıqlı təhdidlər səsləndirilir. Rusiya üçün İsrail bu gün Qərbin tərəfdaşını təmsil edir. Azərbaycan isə bunun fonunda necə çətin düyünün bağlandığını anlayır və sırf öz milli maraqlarını müdafiə edir. Və o, həmişə dünyanın istənilən yerində sülhü müdafiə etməyə çalışır. Həm Rusiya, həm də Azərbaycan çox gözəl başa düşürlər ki, Cənubi Qafqaz, Xəzər regionu və Yaxın Şərq sərhədində eskalasiyaya yol vermək olmaz.

Sergey Şoyqunu Bakıda qəbul edən Azərbaycan Prezidenti bir daha vurğuladı ki, bu gün iki ölkə arasındakı münasibətlər qonşular üçün nümunə ola bilər. Əliyevin də qeyd etdiyi kimi, bu, çox dəyərlidir. Bundan əlavə, Azərbaycan dövlətinin başçısı bir daha vurğuladı ki, Azərbaycan-Rusiya münasibətləri Cənubi Qafqazda və daha geniş miqyasda təhlükəsizliyin möhkəmləndirilməsi amilidir. O, qeyd edib ki, Bakı ilə Moskva təhlükəsizlik sahəsində daha sıx əməkdaşlıq etməlidir. Ona görə də şübhə doğurmur ki, Vladimir Putin Sergey Şoyqunu bölgəyə narahatlıq doğuran proseslər fonunda Bakıdakı vəziyyətlə bağlı qeydləri müqayisə etmək, həmçinin müəyyən addımları müzakirə etmək üçün göndərib. Tamamilə aydındır ki, Moskva və Bakı İranla İsrail arasında vəziyyətin inkişafı ilə bağlı eyni istiqamətə baxır. Və onlar hərbi nəticənin qarşısını almaq üçün öz imkanları daxilində çalışacaqlar. Bakıda Şoyqu Təhlükəsizlik Şurasının katibi Ramil Usubovla da görüşüb. Tərəflər Qərbin regiondakı vəziyyətə müdaxilə cəhdlərini müzakirə ediblər ki, bu da şübhəsiz ki, Transqafqazda təhlükəsizliyi pozmaq və sabitliyin pozulmasına səbəb olmaq cəhdidir.

-Əgər ən pis ssenarini fərz etsək və vəziyyət İranla İsrail arasında gərginlik müharibə ilə nəticələnsə, Cənubi Qafqazın taleyi necə olacaq?

-Mən əminəm ki, İranın İsraillə düşmənçilik etmək arzusu yoxdur. Eyni zamanda, imic baxımından o, HƏMAS Siyasi Bürosunun rəhbərinin öz ərazisində qətlə yetirilməsinə cavab verməyə bilməzdi. İran İsrailə cavab addımı atacağı barədə əvvəlcədən xəbərdarlıq edib. Xatırladığımız kimi, bu vəziyyət bundan əvvəl də, nisbətən yaxınlarda, bu ilin aprelində İsrail İranın Suriyadakı konsulluğuna hücum edəndə baş vermişdi. Tehran güzgü kimi cavab verməli oldu. Və o, pilotsuz təyyarələr və raketlərlə İsrail ərazisinə kütləvi hücuma keçdi. İnanıram ki, Tehran gələcəkdə də bu taktikaya sadiq qalacaq. İsrailin müharibəyə təhrik etmək cəhdlərinə yüksək səslə hədələyici ritorika ilə cavab verir, mülki əhali arasında tələfatlardan, qurbanlardan qaçmağa çalışaraq cərrahi dəqiqliklə cavab zərbələri endirir.

İrana müharibə lazım deyil. Əslində, heç kimə, o cümlədən ABŞ-a da. Demokratlara prezident seçkiləri öncəsi yeni müharibə lazım deyil. Və İsrailin böyük müharibəyə başlamasının qarşısını almağa çalışırlar. Müharibə başlasa, Kamala Harris İsrailin, yoxsa ərəb dünyasının tərəfində olmağı seçməli olacaq, bu onun üçün çox çətin seçimdir ki, bu da reytinqinin aşağı düşməsinə səbəb olacaq. İsrailin ənənəvi lobbiçiləri bir seçim olarsa, Fələstin tərəfdarları isə başqa seçim olarsa, ona qarşı çıxacaqlar. O, tarazlığı davam etdirməyə çalışır və gələcəkdə də bunu etməyə çalışacaq. Və ona müharibə lazım deyil. Bundan əlavə, ABŞ bütün səylərini və diqqətini Ukraynaya yardıma yönəltməyə çalışır.

Bu gün yalnız Benyamin Netanyahuya şəxsən baş nazir postunu qorumaq üçün müharibə lazımdır. Qalan heç kəs bunda maraqlı deyil. Yaxın Şərqdə böyük müharibə heç kimə lazım deyil, əgər nəsə olarsa, təbii ki, Cənubi Qafqaza birbaşa təsir edəcək. Mümkün eskalasiyanın həcmini proqnozlaşdırmaq çətindir. İsrailin nüvə silahı var. Döyüşlər çoxlu sayda qaçqın deməkdir. Və yaxınlıqdakı bölgələrə axışacaqlar. O zaman biz regionda sülh və təhlükəsizliyi unutmalı olacağıq. Və Qərb kimi bütün maraqlı tərəflər təbii ki, bundan yararlanacaqlar. Ancaq inanıram ki, ən pis ssenari hələ ki mümkün deyil.

Tərcümə - Elçin Bayramlı