Aleksey Naumov: Rusiya Xankəndidə baş konsulluq açmaqla Qarabağın Azərbaycan olduğunu göstərir - MÜSAHİBƏ

“Rusiyanın Ermənistandan “boşanması” prosesi ardıcıl və böyük ölçüdə geridönməzdir”

Rusiya Beynəlxalq Əlaqələr Şurasının eksperti Aleksey Naumov “Moskva-Baku” portalına müsahibəsində Ermənistandakı vəziyyəti şərh edib. Politoloqun müsahibəsini oxucularımıza təqdim edirik.

- Ermənistanda baş verənlər- müxalifət hərəkatının yenilənmiş variantının davam edən etiraz siyasəti nələri nəzərdə tutur və müxalifətin ənənəvi olaraq qarşıya qoyduğu məqsəd- ölkədə hakimiyyət dəyişikliyi ilə bağlı proqnozlar necədir?

- Güman etmirəm ki, hakimiyyət dəyişikliyi olacaq. Fakt budur ki, müxalifət mürtəce davranır. O, gündəmini təklif etmir. O, mahiyyətcə sülh prosesini dayandırmağı, bu prosesi geri qaytarmağı təklif edir və bu, həqiqətən işləmək şansı olan bir plan deyil. Düşünürəm ki, Ermənistan cəmiyyəti bunu başa düşür. Bəli, bədəni ilə müxalifəti dəstəkləyir, çünki müxalifət qulağa sakitləşdirici sözlər deyir: biz ərazilərdən əl çəkməyəcəyik, onların yanında, ölənə kimi möhkəm dayanacağıq. Amma bu cəmiyyət başı ilə başa düşür ki, bu mümkün deyil. Ona görə də məncə, müxalifət hərəkatının böyük perspektivi yoxdur. Yaxşı, Paşinyanı devirdilər, bundan sonra nə olacaq? Bu suala cavab vermirlər.

- Sizcə, müxalifətin hazırkı versiyasının arxasında kim dayanır?

- Siyasi proseslər hərəkatın arxasında kiminsə dayanması, kiminsə maliyyələşdirməsi və buna görə də onun “rəhbərliyi” altında kiminsə küçələrə axışmasından qat-qat mürəkkəb və çoxfaktorludur. Ermənistanda bəzi tendensiyalara baxmayaraq, açıq daxili siyasi sistem mövcuddur. Etiraz hərəkatının arxasında isə böyük ölçüdə erməni cəmiyyəti dayanır. Qarabağla bağlı şüarlar isə istənilən populist hərəkat üçün kifayət qədər ənənəvi görünür: kimsə insanlara istədiklərini vəd edəndə və eşitmək istədiklərini söyləyəndə. Əgər onlar milli əzəmət, maraqların müdafiəsi, “Qarabağ layihəsi”nin müdafiəsi haqqında eşitmək istəyirlərsə- indi Ermənistanda bunu görürük, buna daxili siyasi qışqırıq deyirlər. Əsasən demokratik ölkələr üçün bu, tamamilə ənənəvi hekayədir. Ona görə də mən cənab Qalstanyanı dəstəkləyə biləcək hər hansı qüvvələrin əhəmiyyətini şişirtməzdim. Əgər həqiqətən də kimsə cənab Qalstanyanın arxasında dayanıb onu Ermənistanda hakimiyyəti ələ keçirməyə, Ermənistan üzərində nəzarəti ələ almağa yönəltsəydi, o zaman yaxşı yol xəritəsi hazırlamış olardı. “Sifarişçi” üçün cənab Qalstanyan müəyyən siyasi məqsədə çatmaq üçün istifadə olunacaq bir aktiv olardı. Amma biz bunu görmürük.

Eyni zamanda, biz görürük ki, arxiyepiskop artıq Azərbaycana necə kifayət qədər bayağı bəyanatlarla müraciət edir: deyirlər, onda bizim istədiyimizi edəcəksən. Ən son işiniz Azərbaycan rəhbərliyini hədələməkdir. Əslində bu heç bir çərçivəyə sığmır. Bu, nəinki etik cəhətdən qəbuledilməzdir, sadəcə olaraq, Ermənistandakı istənilən siyasi hərəkat üçün faydasız və zərərlidir. Aydındır ki, bu gün istənilən adekvat erməni müxalifəti yalnız Azərbaycan, Rusiya və Türkiyə ilə ağıllı, sağlam münasibətlər ideyalarına köklənməlidir. Azərbaycana müdaxilə etməyə cəhdlər ediləndə isə onların ümidsizlikdən qaynaqlandığı aydın olur. Bu, “xalq qəzəb klubu”ndan istifadə etmək cəhdidir. İndi Qarabağı geri alıb yaşayacağıq. Aydındır ki, bu, emosional “reaksiyadan” başqa bir şey deyil.

Ermənistan heç nə əldə edə bilməyəcək və Azərbaycandan əraziləri geri ala bilməyəcək. Bu məsələ bağlanıb- bu qədər.

- Müxalifətin təxribatı fonunda Ermənistan hakimiyyətinin reaksiyasını və taktikasını necə qiymətləndirirsiniz?

- Ermənistan hakimiyyətinə gəlincə, cənab Paşinyan kifayət qədər savadlı siyasət aparır. Onu kəndirdə gəzən adamla müqayisə etmək olar. O, iplə uçurumun üstündə gəzir və revanşist dairələrə düşə bilər ki, bu da onun və Ermənistanın məğlubiyyətinə səbəb olacaq. Və o, milli xəyanət ittihamlarının uçurumuna düşə bilər.

Fikrimcə, o, Azərbaycanla barışıq və kompromisə getməli, digər tərəfdən balanslı şəkildə getməlidir. Çox yavaş getsə, revanşizmə düşmə riski var. Çox sürətlə getsə, devrilmə riski var. Çünki insanlar milli rəzalətlə mübarizə şüarı altında bir çox məntiqsiz, ağılsız və radikal işlər görəcəklər.

- Vaxtilə Paşinyan dövlət orqanlarını əvvəlki hakimiyyətin əlaltılarından təmizləmişdi. Konstitusiya Məhkəməsi ilə səs-küylü əhvalat oldu. Hərbi üsyanı yatırmaq mümkün idi. Amma indi anladıq ki, təxribat kilsədən çıxıb...

- Biz başa düşürük ki, orta əsrlərin əhəmiyyətli bir hissəsi hökmdarların suverenlik ideyasından kilsə hakimiyyətini dünyəvi hakimiyyətlərə tabe etmək üçün istifadə etdiyi zaman kilsənin muxtariyyətinə qarşı mübarizəyə həsr edilmişdir. Tomas Hobbsu xatırlayaq. Və onun "Leviafan"ında bir hökmdar kilsənin və dünyəvilərin hakimiyyəti üzərində təsvir edilmişdir: bir əlində qılınc, digərində isə əsa var.

Təbii ki, Nikol Paşinyan mahir siyasətçidir, bacarıqlı siyasətçidir. Və o, kilsəni mənfi tərəfdən göstərmək üçün müxalifət çıxışlarından istifadə edəcək. O deyir: “Bax, kilsə dünyəvi cəmiyyətdə özünəməxsus vəzifəsi- ruhun fərdi və ya kollektiv xilası ilə məşğul olmaq əvəzinə, siyasi fəaliyyətlə məşğul olur. Üstəlik, ölkəni iflasa və milli fəlakətin astanasına qoyan bu cür siyasi fəaliyyətlə. Belə bəyanatların səsləndirilməsi ilə təbii ki, kilsənin nüfuzu azalacaq. Müasir dövrdə kilsədən siyasi fəaliyyət üçün istifadə edilmir. Bizim dövrümüzdə kilsə siyasi gücə malik olmamalıdır. Paşinyan isə bu faktordan istifadə edərək kilsəyə təzyiq göstərəcək.

- Paşinyan niyə siyasi cəhətdən bu qədər sabitdir?

- Ermənistan hakimiyyəti, cənab Paşinyan Azərbaycanla sülhə doğru gedir. Paşinyan hakimiyyətdə olduğu dönəmdə “manjet” almış azsaylı erməni siyasətçilərindən biridir və başa düşür ki, Azərbaycana qarşı bundan sonra da müqavimət, revanşizm yaxşı heç nəyə gətirib çıxarmayacaq.

İşğal olunmuş kəndlərdən əl çəkmirsənsə, Azərbaycana qarşı təxribat xarakterli bəyanatlar verirsənsə, sonra bunun nəticələri ilə məşğul olmalısan. Öz ifadələrin və hərəkətlərin üçün məsuliyyət daşıyırsan. Ona görə də bəli, bir tərəfdən Nikol Paşinyan sülh müqaviləsinə doğru irəliləyir. Digər tərəfdən o, Rusiyadan asılılıqdan qurtulur, çünki belə hesab edir edir ki, Qərblə əlaqələrin gücləndirilməsi onun gücünü artırmağa və Ermənistanı qorumağa kömək edəcək. Görür ki, Rusiya Azərbaycana yaxınlaşır, görür ki, Gürcüstan müstəqil siyasi kurs aparır. Bunun fonunda o, Ermənistanın Qərb düşərgəsində möhkəmlənə biləcəyini görür. Sual olunur: bu yaxınlaşma nəyə gətirib çıxaracaq? Aydındır ki, Qərb Ermənistana lazım olan hər şeyi verməyəcək. Biz xatırlayırıq ki, Gürcüstan necə ən qərbyönlü kurs tutmağa çalışıb və bunun sonu nə ilə nəticələnib. Ona görə də Ermənistan üçün indiki siyasi kurs bir-biri ilə əlaqəli iki prosesdir: barışıq prosesi və Rusiya ilə əlaqələrdən uzaqlaşma prosesi. Amma Ermənistan iqtisadiyyatının Rusiya iqtisadiyyatına nə qədər bağlı olduğunu nəzərə alsaq, hesab edirəm ki, Ermənistanın Rusiya Federasiyasından çox uzaqlaşması onun dağılmasına gətirib çıxaracaq.

Paşinyan səriştəli, bacarıqlı siyasətçi olduğu üçün stabildir. O hakimiyyətə onu sözün əsl mənasında ələ keçirməklə gəldi. O, Azərbaycanla müharibədə və toqquşmalarda uduzduqdan sonra da vəzifəsini saxlayıb. Eyni zamanda parlament seçkilərində də qalib gəlib. Və o, müxalifətə qarşı necə mübarizə aparacağını bilirdi və indi də mübarizə aparır, hakimiyyəti özünə sadiq olmayan ünsürlərdən təmizləyir və Azərbaycana qarşı adekvat kursun yeganə nümayəndəsidir. Çünki qalanları daha da pisdir. Nikol Paşinyan stabildir. Burada böyük bir sirr yoxdur.

- Sizcə, Rusiyanın Ermənistandakı səfirinin geri çağrılmasının səbəbi nədir və bunun sonu necə olacaq? Və niyə Moskva vəziyyəti başqa cür şərh etmir? Moskva hansı taktikanı seçəcək?

- Səfirin geri çağırılması Rusiyanın Ermənistandan “boşanmasının” əlamətidir. Nə bunda, nə də Moskvadan bununla bağlı şərhlərin olmamasında təəccüblü heç nə yoxdur. Moskva ənənəvi olaraq diplomatik danışıqları bağlı qapılar arxasında aparmağa və Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin meqafon diplomatiyası adlandırdığı şeylə məşğul olmamağa üstünlük verir. Düşünürəm ki, Rusiyanın Ermənistandan “boşanması” prosesi ardıcıl və böyük ölçüdə geridönməzdir. Bunun necə yavaş-yavaş baş verdiyini, əlaqələrin necə qırıldığını, bəyanatların necə verildiyini, müəyyən qarşıdurma anlarının eşidildiyini görürük. Moskva ənənəvi olaraq bu barədə kəskin şərh verməyəcək. Hər şey aydın olduğu halda niyə şərh versin?

- Ermənistanda, Gürcüstanda etiraz aksiyaları davan edir. Niyə Qərbin təzyiqi altında belə Azərbaycan həmişə sabitlik adası olaraq qalır?

- Təbii ki, Azərbaycanda sabit daxili siyasi sistem var, Azərbaycanın möhkəm iqtisadi bazası var. Və prinsipcə, Azərbaycan sabitlik adası olaraq qalacaq.

Regionda gedən siyasi proseslərdən Azərbaycanın ancaq qazanc əldə etdiyini görürük. Biz görürük ki, Azərbaycan öz qazını Avropa İttifaqı bazarına çıxardığı kimi, Rusiya da Azərbaycana yaxınlaşır, Avropa İttifaqına yaxınlaşır. Azərbaycan Avropa bazarında əhəmiyyətini artırır.

- Rusiyanın Xankəndidə baş konsulluğunu açmasını necə şərh edərdiniz?

- Xankəndidəki Baş Konsulluqla bağlı. Birincisi, Rusiya tərəfindən belə bir addım diplomatik balanssızlığı əvəz etməkdir. Rusiyanın Azərbaycanda baş konsulluğu yoxdur. Aydındır ki, bu, daha çox siyasi məsələdir. Rusiya Azərbaycanın Xankəndi şəhərində baş konsulluq açır və bununla da Qarabağ məsələsinə son qoyur. Düşünürəm ki, bu baxımdan Qərb dövlətlərinin xeyli hissəsi oxşar addımlardan qaçacaq: deyirlər, biz diplomatik nümayəndəliklər açmırıq. Bu o qədər də sadə deyil. Amma Rusiya buna son qoyur və Azərbaycan hakimiyyəti üçün bu kifayət qədər anlayışlı və qismən əlverişlidir.

Azərbaycan baxımından Xankəndi ilə Azərbaycanın hər hansı bir şəhəri arasında heç bir fərq olmadığını göstərmək vacibdir. Xankəndidə də baş konsulluq aça bilərsiniz, Gəncədə də. Hesab edirəm ki, Rusiyanın Qarabağ məsələsinə son qoyması çox vacibdir. Və konsulluq açıb Qarabağın Azərbaycan olduğunu göstərir.

Tərcümə - Elçin Bayramlı