Pavel Klaçkov: Cənubi Qafqazda vəziyyət dəyişəcək, Ermənistan təklənəcək - MÜSAHİBƏ

Rusiya Federasiyası Hökuməti yanında Maliyyə Universitetinin filial direktoru, politoloq Pavel Klaçkov “Moskva-Baku” portalına müsahibəsində Prezident Co Bayden və ABŞ-ın hazırkı administrasiyasının gedişi və ABŞ-da Donald Trampın hakimiyyətə gəlməsi ərəfəsində İrəvan və Bakının addımlarını şərh edib. Müsahibəni oxucularımıza təqdim edirik.

- Pavel Vladimiroviç, bu günlərdə Amerikanın Cənubi Qafqaz siyasəti ilə bağlı bir neçə hadisə baş verdi. Belə ki, Pentaqonun rəhbəri Ermənistanın müdafiə nazirini qəbul edib və əmin edib ki, Vaşinqton Ermənistan ordusunda islahatların aparılmasında İrəvanla əməkdaşlığı davam etdirəcək. Bunun fonunda Ermənistan Respublikasının baş naziri bəyan edib ki, ölkə ilə KTMT arasında münasibətlər geri dönməz həddə çatıb. O da maraqlıdır ki, həmin Paşinyan sözün əsl mənasında bu bəyanatdan bir neçə gün sonra ABŞ-da yanvarın 20-də hakimiyyətə gələcək Trampla Parisdə ayaq üstə danışıb. Nə baş verir?

- Ermənistan çoxdan Rusiya ilə müttəfiqlikdən getdikcə daha da uzaqlaşan qərbyönlü yoldadır. Bu relslərlə hərəkət edən lokomotiv sürətini artırır, respublikanı müttəfiqindən getdikcə naməlum və gözlənilməz məsafəyə, respublikanın özü üçün çox da xoş olmayan macəralara aparır. Bu gün İrəvanda hesab edirlər ki, Qərb Rusiyanı Ermənistan üçün tam əvəz edəcək. Ermənistan rəsmiləri ABŞ və Aİ ilə strateji sənədlər imzalayır, Pentaqonda görüşlər keçirir, Zelenski və Belarus müxalifətinin nümayəndələri ilə ara-sıra görüşləri xatırlayırıq.

Amma Ermənistanın müdafiə nazirinin ora göndərildiyi, daha doğrusu, çağırıldığı ABŞ-da bu yaxınlarda apardığı üç günlük danışıqları yerli xalqın uzaq müstəmləkəçi dövlətin “ağ ağasına” münasibəti kimi xarakterizə etmək olar. Ağ dərili Anglo-Sakson cənabları, bir neçə əsr əvvəl olduğu kimi, hansısa torpağa düşərək yerli krallarla “münasibətlərini” qurmağa başlayanda olduğu kimi. Onlara muncuq verirlər və xəyali düşməndən qoruyacaqlarını vəd edirlər. Baxmayaraq ki, burada əsas düşmən həmin bu “ağ ağa”dır. Nəticədə, padşahlar müxtəlif "gözəl zinət əşyaları" və vədləri üçün onlara biət edirlər. Torpaqlar isə bu halda Ermənistandan Qərbin “müstəmləkəçi” hakimiyyətinin nəzarətinə keçir. İndiki Ermənistan hakimiyyəti bu sahədə yaxşı irəliləyiş əldə edib.

Mən əmin deyiləm ki, Ermənistanın hazırkı hakimiyyəti Baydenin dövründə erməni-amerikan münasibətlərində olduğu kimi Tramp administrasiyası ilə də bu və ya digər dərəcədə yaxın strateji əlaqələrə malik olacaq. Bayden administrasiyası dövründə Rusiya ilə Qərb arasında ciddi münaqişə fonunda ABŞ və Qərb bu və ya digər dərəcədə hadisələrin təsadüfi nəticəsində Cənubi Qafqaza ciddi şəkildə nüfuz etdi. Və Paşinyanın qərbyönlü rejimi ABŞ tərəfindən bu geosiyasi oyunda fəal şəkildə istifadə olunurdu və indi də olunur.

Baydenin dövründə Qərb Azərbaycan, Rusiya və İran əleyhinə məlumat toplamaq üçün Ermənistan-Azərbaycan sərhədinə mahiyyətcə Aİ-nin casus missiyasını göndərdi. Baydenin dövründə ABŞ, Aİ və Ermənistan müxtəlif sahələrdə, o cümlədən, hərbi komponentdə, təhlükəsizlik sahəsində ciddi əməkdaşlığa dair sənədlər imzaladılar və bu, ABŞ-la Ermənistan arasında dəfələrlə birgə təlimlərin keçirilməsi ilə təsdiqləndi. Qərb dövlətlərinin məqsədi Ermənistanın hərbiləşdirilməsi və ABŞ-ın Ermənistan ordusunda islahatlarının yarıgizli həyata keçirilməsidir ki, bu, Ermənistanın müdafiə naziri ilə Pentaqonun rəhbəri arasında bu yaxınlarda aparılmış danışıqlardan aydın olur. Buraya ölkədə islahatlar aparmaq və respublikanı Qərbin tələb etdiyi modelə uyğunlaşdırmaq üçün ABŞ və Aİ-dən Ermənistana müxtəlif həcmlərdə nağd pul yeridilməsi daxildir. Bunlar həm də Qərbdən Gürcüstanın Rusiyaya qarşı ikinci cəbhə açması tələbləridir. Bir ildən artıqdır müşahidə olunan Azərbaycan-Amerika münasibətlərinin pisləşməsi isə Baydenin rəhbərliyi altında ABŞ-ın Cənubi Qafqazda öz çirkin oyunlarını ilk növbədə Rusiyaya qarşı oynadığının ciddi təsdiqidir.

Eyni zamanda, xatırladığımız kimi, bir müddət əvvəl Azərbaycan prezidenti Donald Tramp haqqında kifayət qədər müsbət fikirlər səsləndirib, onun dövründə heç bir münaqişənin başlamadığını qeyd edib.

Bütün yuxarıda deyilənlər, eləcə də Donald Trampın Ukrayna münaqişəsini həll etmək istəyi ilə bağlı bəyanatları onun Transqafqaz siyasətinin Baydenin siyasətindən fərqli olacağına dair müsbət əlamətlərdir. Bu siyasət köklü şəkildə dəyişdirilə bilər.

ABŞ-ın Bayden dövründə Ermənistanla əldə etdiyi digər razılaşmalar kimi hərbi və təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlıq üzrə razılaşmalar Trampın dövründə transformasiya oluna bilər. Yeni seçilmiş prezident Ermənistana xərclənən vəsaiti əsassız hesab edib, başqa məqsədlərə yönəldilə bilər.

Tramp uzun və çətin müddət ərzində hakimiyyət uğrunda mübarizə aparıb. Buna görə də o, Bayden administrasiyasının apardığı ABŞ siyasətini kökündən dəyişəcək. O, sələfinin lazımsız mirasını atacaq.

Bundan əlavə, Tramp artıq ilk prezidentlik dövründə olduğu kimi deyil, siyasi çəkisini xeyli artırıb. Ciddi müttəfiqlər qazanıb.

Bayden administrasiyası həmişə “Rusiya üçün strateji məğlubiyyət” istəyirdi və hələ də istəyir. Tramp bunun mümkün olmadığını başa düşür. O, çətin geosiyasi vəziyyətdən çıxış yollarını axtaracaq. Eyni zamanda o, Rusiya Federasiyasına təzyiq göstərmək üçün alternativ yollar axtaracaq.

Hər şey fövqəldövlətlərin öz təsir dairələrini necə bölüşdürə bilməsindən asılıdır. Biz indi tarixin yazıldığı mühüm bir məqamda yaşayırıq. Qarşıdakı altı ayda baş verəcəklər isə 10 illik vəziyyəti müəyyən edəcək.

Tramp praqmatik siyasətçi, realist və biznesmendir. Buna görə də prioritetlərin ABŞ üçün nə dərəcədə faydalı olduğuna baxacaq. Bu, Cənubi Qafqaz siyasətinə də aiddir.

O, digər əsas dünya oyunçuları ilə bazarlıq edəcək, bəzi sahələrdə təkbaşına təkid edəcək, digərlərində isə təslim olacaq. ABŞ-ın Cənubi Qafqaz siyasəti qlobal kontekst prizmasından qurulacaq.

Bir müddət əvvəl Vladimir Putin deyəndə ki, Rusiya Trampdan çox Baydendən faydalanır, o, heç də yalan danışmırdı, çünki Baydenin siyasəti daha proqnozlaşdırıla biləndir və ABŞ-ı çökməyə aparır. Tramp isə daha sərt siyasətçidir. Onun ideoloji prinsipləri yoxdur, davamlılıq məntiqi yoxdur, desin ki, “əvvəlki administrasiya Ukraynaya kömək edib, Cənubi Qafqazdan Rusiyaya qarşı istifadə edib, mən də etməliyəm”. Xeyr, belə bir şey yoxdur. O, yalnız ABŞ-ın xeyrinə olanı edəcək.

Görünür ki, avropalılar artıq Cənubi Qafqazın bəzi dövlət xadimləri kimi Trampa uyğunlaşmağa çalışırlar. Bir-birləri ilə necə yarışdıqlarını, onun əlini sıxdıqlarını, onunla danışmaq və nəyisə müzakirə etmək istədiklərini görə bilərsiniz; Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan ABŞ-ın yeni seçilmiş prezidentinə necə yanaşdı, Gürcüstanın prezidenti Salome Zurabişvili ona necə pıçıldadı.

Görünür, qərbyönlü Paşinyan da qərbyönlü Zurabişvili kimi Trampla əlaqə saxlamağa çalışaraq, fürsətdən istifadə edərək Amerika liderini öz tərəfinə çəkmək istəyir. Bir neçə gündən sonra prezident postunu tərk etməli olacaq Zurabişvilinin mövqeyi tarazlıqdadır. O, Qərbin ona tapşırdığı vəzifəni yerinə yetirməlidir - Gürcüstanda qərbyönlü qüvvələrin hakimiyyətə gəlməsinə kömək etməlidir. O, uğur qazana bilmədi, buna görə də indi arxaya əyilərək əhalini küçələrə çıxmağa çağırır. Ermənistanla ABŞ və ümumilikdə Qərbin gələcək yaxınlaşmasının perspektivləri, görünür, Paşinyan üçün hələ də qaranlıqdır. Ona görə də hər ikisi, necə deyərlər, yıxılacaqları təqdirdə əvvəlcədən özlərinə daha yumşaq yer hazırlayırlar.

İrəvanın yerində olsaydım, Amerikanın bu tam əsarətinə girməyə tələsməzdim. Amma görünür ki, ağasına faydalı olmaq istəyir, ondan nə gözləmək olar?

Trampın öz fiqurlarını şahmat taxtasına necə yerləşdiriləcəyi hələlik məlum deyil. Dünyadakı hazırkı vəziyyət gözlənilməzdir. Biz bir gündə Yaxın Şərqdə vəziyyətin əvvəlkindən daha da pisləşdiyini, Suriyanın bir neçə saat ərzində necə dağıldığını görürük. Bununla belə, Trampın ABŞ-da hakimiyyətə gəlməsi ilə qlobal siyasətdə yeni mərhələnin başlayacağı şübhəsizdir.

- Bütün bu bir-birinə qarışan maraqlı fakt ondan ibarətdir ki, Bakı keçən həftə Amerika dövlət katibinin onun vasitəçiliyi ilə Azərbaycan və Ermənistan xarici işlər nazirlərinin görüşünün keçirilməsi təklifini Bayden administrasiyasının antiazərbaycan siyasətini əsas gətirərək rədd etdi. ...

- Azərbaycan hər şeyi düzgün edir. Bu, təəssüf ki, Ermənistan və Gürcüstanda baş verənlərlə müqayisədə çox əlverişli görünür. Azərbaycan sübut etdi ki, o, Rusiyanın şəffaf, konstruktiv tərəfdaşıdır, ona arxalana biləcək müttəfiqdir. Hər iki ölkə üçün strateji əhəmiyyət kəsb edən çoxlu sayda layihələrimiz var. Azərbaycanın siyasəti düşünülmüş, tarazlı, hərəkətlərin düşünülmüş olması ilə seçilir, bütün risklər mərhələ-mərhələ hesablanır, siyasətdə tərəddüd yoxdur, məntiqlə qurulub. Artıq bir ildən çoxdur ki, Bakı ABŞ-ı açıq-aşkar tənqid edir, ona boyun əymir, çünki Azərbaycanda Ermənistandan fərqli olaraq, beləsi yoxdur. Azərbaycan suveren siyasət aparır. Eyni zamanda, mən əminəm ki, Bakı artıq Amerikanın yeni administrasiyası ilə qeyri-ictimai təmaslar aparır. Azərbaycana heç kimlə münasibətlərdə çətinlik lazım deyil, lakin Bayden administrasiyası Vaşinqtonla Bakı arasında münasibətləri çətin vəziyyətə salıb. Bakı isə bütün qlobal oyunçularla konstruktiv münasibətlərə can atır, lakin öz milli maraqları bahasına deyil. Bakının ABŞ-ın indiki siyasətinə səbri tükənib.

-Dediniz ki, Tramp Baydenin Rusiyaya qarşı yeni cəbhələr açmaq siyasətini davam etdirməyəcək, çünki onun məntiqi əksinə, münaqişələri dayandırmaqdır. İndi Gürcüstanda nə baş verir- qərblilər dövlət çevrilişi edə biləcəkmi? Görüntülər qorxuludur, amma bir “amma” var. Ölkə boyu kütləvi etiraz aksiyaları yoxdur və toqquşmalar hələ ki vəhşilik həddini keçməyib...

- Gürcülər kimə görəsə Rusiya ilə döyüşmək istəmirlər, mən Gürcüstanda öz bədbəxt Ukrayna qonşularının taleyini təkrarlamaq üçün güclü istək görmürəm. Tramp realist olduğu üçün bu oyunları ikinci cəbhələrlə manipulyasiya etməyəcək; Gürcüstanı müharibəyə sürükləmək üçün heç bir səbəb yoxdur. Gürcüstanda çevriliş perspektivləri baxımından indiyə qədər gördüklərimi düşünürəm ki, qərblilər buna nail olmayacaqlar. Baxmayaraq ki, bu, aysberqin yalnız görünən hissəsidir...

Tərcümə - Elçin Bayramlı