Xarici agentlər savaşı seçir - RAKURS

Prezident Salome Zurabişvili Konstitusiya Məhkəməsinə müraciət edib

Gürcüstanda qəbul edilən “Xarici təsirin şəffaflığı haqqında” qanuna (və ya başqa sözlə, xarici agentlər haqqında qanuna) qarşı mübarizə Konstitusiya Məhkəməsinə keçir. Prezident Salome Zurabişvili bu təşəbbüsün dayandırılmasını və sonra ləğv edilməsini tələb edərək məhkəməyə müraciət edib. Onun fikrincə, hakim “Gürcü Arzusu” partiyasının hazırladığı sənəd konstitusiyanın respublikanın qərbyönlü oriyentasiyasının alternativinin olmaması ilə bağlı müddəalarına ziddir. “Parlamentin qəbul etdiyi “Xarici təsirin şəffaflığı haqqında” qanun konstitusiyaya ziddir və Konstitusiyanın 78-ci maddəsinə ziddir. Prezidentin iddiası vətəndaşların təminatlı hüquqlarını pozan bir sıra qanunvericilik müddəalarına etiraz edir. Prezident bu qanunun fəaliyyətinin dayandırılmasını və onun tam qadağan olunmasını tələb edir”, - bunu prezidentin parlament katibi Giorgi Msxiladze Salome Zurabişvilinin addımını şərh edərkən deyib. Sözügedən 78-ci maddə “konstitusiya hakimiyyətini” öz səlahiyyətləri çərçivəsində “Gürcüstanın NATO və Aİ-yə yaxınlaşması və inteqrasiyası üçün hər şeyi etməyə” məcbur edir.Qanun 20%-dən çox xaricdən maliyyə alan bütün qeyri-hökumət təşkilatlarını və KİV-ləri öz gəlir və xərclərini təfərrüatlı şəkildə bəyan etməyə məcbur edir. Sənəd mayın 14-də üçüncü oxunuşda qəbul edilib. Mayın 28-də isə “Gürcü arzusu”nun parlament çoxluğu və onun müttəfiqi olan “Xalqın Gücü” partiyası prezidentin sənədə qoyduğu vetodan üstün olub. Qanunun qəbulu ilə bağlı bütün proses çoxminli mitinqlərlə, Tbilisidə və ölkənin digər şəhərlərində polislə toqquşmalarla müşayiət olunub. Əksər KİV və QHT-lər xarici agent kimi qeydiyyatdan keçmək niyyətində olmadıqlarını və ekstremal hallarda “bir-birlərinə aylıq 10 min dollar məbləğində cərimə ödəməkdə köməklik edəcəklərini” elan ediblər. Bu qanunun qəbulundan sonra Avropa İttifaqı “Gürcüstan hakimiyyətinin qeyri-demokratik istiqaməti” səbəbindən Gürcüstanın təşkilata daxil olması prosesini dayandırdığını elan edib və ABŞ Tbilisi ilə münasibətlərinə yenidən baxmağa başlayıb.Gürcüstan Konstitusiyasının əsas müəlliflərindən biri, keçmiş deputat Vaxtanq Xmaladzenin verdiyi məlumata görə, məsələ bir iddia ilə məhdudlaşmayacaq. Müxalifət deputatları və yerli QHT-lər də Konstitusiya Məhkəməsinə (MK) oxşar bəyanatlar verməyi planlaşdırırlar. Onlar Xmaladzenin qeyd etdiyi kimi, qalmaqallı qanunun konstitusiyanın ikinci fəslinə (insan və vətəndaşın əsas hüquq və azadlıqlarını təsvir edən) zidd olduğunu göstərir.Konstitusiya Məhkəməsi doqquz ay ərzində verilən iddiaya baxmalı, sonra hakimlərə hökm çıxarmaq üçün vaxt lazımdır. Qərar bir neçə ay, hətta bir neçə il sonra elan edilə bilər. Ona görə də prezident, müxalifətçi deputatlar və QHT-lər məhkəmədən məsələyə mahiyyəti üzrə baxılana qədər xarici agentlər haqqında qanunun və ya onun əsas müddəalarının dərhal dayandırılmasını tələb edirlər.Belə bir ssenari müxalifət qüvvələri üçün ideal həll yolu olardı. Qanunun icrası dayandırılsaydı, hakimiyyət ən azı oktyabrın 26-na təyin edilmiş parlament seçkilərinə qədər onu həyata keçirə bilməzdi. Ənənəvi olaraq seçki kampaniyalarında müxalifətə kömək edən QHT-lər “xarici gücün maraqlarını müdafiə edən” təşkilatlar kimi Ədliyyə Nazirliyinin xüsusi reyestrində qeydiyyatdan keçməkdən imtina etdiklərinə görə böyük cərimələrdən qorxmadan sərbəst fəaliyyət göstərə bilirdilər.Eyni zamanda, Vaxtanq Xmaladzenin aydınlaşdırdığı kimi, Konstitusiya Məhkəməsində (hakimlərin əksəriyyəti “Gürcü Arzusu”nu (GA) dəstəkləyir) proses ləngisə, qanunun ikinci konstitusiyanın fəslinə zidd olduğunu iddia edən qeyri-hökumət təşkilatları Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinə (AİHM) “təcili iddia” ilə müraciət edə bilərlər. Beləliklə, QHT-lər qanun ətrafında mübarizəni beynəlxalq hüquqi müstəviyə daşıyacaq, AİHM-dən “vətəndaşların hüquq və azadlıqlarına böyük zərər vurma riski” səbəbindən bu qaydanın dərhal dayandırılmasını tələb edəcək.Gürcüstan hakimiyyəti başa düşür ki, parlament seçkiləri ərəfəsində Konstitusiya Məhkəməsində iddialara baxılması prinsipial məsələyə çevrilir. Gürcüstan məhkəməsi bu qaydanı ləğv edərsə və ya onun tətbiqini dərhal yekun hökm çıxarılana qədər dayandırarsa, bu, hakim partiyanın nüfuzuna ciddi zərbə vurar. Bundan əlavə, hakimiyyət belə bir qərarın oktyabrın 26-da keçiriləcək səsvermənin nəticələrinə təsir edəcəyindən ehtiyat edir.Məhz buna görə də, GA iddianın təqdim edilməsi ilə bağlı məlum olan 15 iyul bazar ertəsi günü əks hücuma keçib. Parlamentin spikeri Şalva Papuaşvili brifinqdə deyib: ölkədə fəaliyyət göstərən 500-dən çox QHT arasında mütləq əksəriyyət “donorlarını gizlədir”, o cümlədən “xaricdən alınan məbləğlərin həcmini” və “dəqiq məqsədləri haqqında məlumatları məxfiləşdirir”. Qərbin verdiyi qrantlar xərclənib”. Bu vəziyyət, GA-nın qeyd etdiyi kimi, qəbuledilməzdir.Bundan əlavə, hökumət rəsmiləri cəmiyyətin əhəmiyyətli bir hissəsinin mənfi reaksiyasına baxmayaraq, ölkə rəhbərliyinin nə üçün qanunu qəbul etmək qərarına gəldiyinə dair yeni izahatlar axtarmağa çalışır. GA-dan olan deputat Beki Davitualianinin sözlərinə görə, təsdiq edilmiş qanunun adının dəyişdirilməsinin vaxtı çatıb (müxalifətin bu sənədi Rusiya Federasiyasındakı qanunvericilik normaları ilə paralellər apararaq və qanunun qəbulunun Moskva üçün faydalı olduğunu iddia ediblər. Beləliklə, parlamentarin fikrincə, Süveyş kanalı ətrafında vəziyyətin gərginləşməsi və Rusiya vasitəsilə malların nəqli ilə bağlı problemlər fonunda Gürcüstan “tranzit əhəmiyyətini artırıb”. Cənab Davitualiani əmindir ki, əsas ticarət yolları indi Mərkəzi Asiya və Qafqazdan keçməlidir.Deputat qeyd edib ki, bu zəncirdə ölkədə xarici kapitala kifayət qədər nəzarət olmadığına görə Tbilisiyə qarşı iddia irəli sürə biləcək “digər tərəfdaşlar” yaranır. “Heç bir tələb yox idi, güvənmək üçün stimul var idi” deyən deputat jurnalistlərin Gürcüstandan “müştəriləri” açıqlamadan xarici agentlər haqqında qanunun qəbulunu kimin tələb etdiyini söyləmək xahişinə cavab verib. Bununla belə, yerli media hakimiyyətin hərəkətlərində başqa izlərə rast gəlindiyini və bunun Gürcüstanın indiki hakimiyyəti üçün yaxşı heç nə vəd etmədiyini qeyd ediblər.

V.VƏLİYEV