Mixail Belyayev: Ermənistanın belə siyasəti cəzasız qala bilməz - MÜSAHİBƏ

Politoloq, iqtisadçı Mixail Belyayev Rusiyanın Ermənistana təzyiq etmək üçün hansı imkanları olduğu və bunun İrəvanı qərbyönlü vektoruna yenidən baxmağa vadar edib-etməməsi barədə “Moskva-Baku” portalına müsahibəsində maraqlı məqamları açıqlayıb. Müsahibəni oxucularımıza təqdim edirik.

- Mixail Kimoviç, rəsmi İrəvan özünü elə aparır ki, bu indi baş verməsə belə, çox güman ki, Moskva Ermənistana müxtəlif istiqamətlərdə təzyiq göstərmək qərarına gələcək. İlk növbədə ona görə ki, İrəvanın qərbyönlü vektoru regionda təhlükəsizliyi pozur. Bu təzyiq nə formada görünə bilər?

- Fərqli istiqamətlərə təzyiq ehtimalı baxımından baxsaq, vəziyyət belə görünür. Təsəvvür edək ki, Rusiya Qərblə yaxınlaşması səbəbindən Ermənistana müəyyən təzyiqlər edə bilər. Təbii ki, bütün bu anti-Rusiya addımları ilə KTMT və bütövlükdə MDB məkanında təhlükəsizliyin pozulmasına görə. Bu, narahat olmağa əsas verir. Və son “qırmızı xətt” Rusiya-Ermənistan münasibətlərində görünməyə bilməz.

Ermənistan ətrafındakı vəziyyət və Rusiya-Ermənistan münasibətləri ilə bağlı bu gün Kremlin mövqeyi son dərəcə ehtiyatlıdır. Rusiya hakimiyyəti hələ də siyasi xəbərdarlıq taktikasından istifadə edir, Ermənistan hakimiyyətinə onların Qərbə 180 dərəcə dönüşünün nəyə gətirib çıxaracağını sözün əsl mənasında izah edir. Deyək ki, bu, kifayət qədər yumşaq yanaşma kimi görünür, Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi mütəmadi olaraq İrəvana sərt xəbərdarlıqlar edir. Ancaq yenə də bu xəbərdarlıqlar yenidən düşünməyə çağırır. Amma nə vaxtsa Kreml üçün Ermənistan “qırmızı xətti” keçəcək. Artıq Ermənistana silah-sursat verildiyini görürük. Bu gün respublikaya nə qədər qəribə səslənsə də, erməni tərəfi ilə ictimaiyyətlə əlaqələr və kommunikasiya sahəsində təcrübə mübadiləsi aparacaq amerikalı hərbi təlimatçılar gəlib. Yaxşı, belə bir vəziyyətdə bu anti-Rusiya siyasəti ilə necə davranmaq lazım olduğunu izah etsinlər.

İrəvan Rusiyanın “Mir” plastik bank kartlarını öz ərazisində qəbul etməkdən imtina edib. Bu da Ermənistanın Rusiyaya qarşı ikinci dərəcəli Qərb sanksiyalarını tətbiq etməsinə daha bir işarədir. Bu kompas əqrəbidir və göstərir ki, Ermənistan hazırda Rusiya, Aİİ ilə deyil, Qərblə münasibətləri inkişaf etdirməyə yönəlib.

Fikrimcə, əgər Ermənistan hakimiyyətinə təzyiq etmək lazımdırsa, onda dərhal bütün istiqamətlərdə bütün təzyiqləri etmək lazımdır. Əslində əvvəldən qətiyyətlə hərəkət etmək lazım idi. Yenə də Kreml kifayət qədər aktiv olmadı. Biz sadəlövhcəsinə inanırıq ki, əgər bizim tarixi, mədəni əlaqələrimiz, iqtisadi əlaqələrimiz varsa, bu bizi birləşdirsək, diasporların təmasları varsa, bu kifayətdir və hər şey yaxşı olacaq. Ukrayna ilə bağlı vəziyyət bunun belə olmadığını nümayiş etdirdi. Eynilə Gürcüstan və Moldova ilə bağlı vəziyyət kimi.

Paşinyan hakimiyyətə Qərbin himayəsi ilə gəlib, bir məqsədlə hakimiyyətə gətirilib- Ermənistanı Rusiyadan qoparmaq. Paşinyan sadəcə öz işini görür.

İndi Ermənistan hakimiyyəti anti-Rusiya ritorikasını və addımlarını gücləndirməkdə davam edir. Biz görürük ki, İrəvan getdikcə Rusiya ilə Qərb arasında qlobal qarşıdurmada Qərbin tərəfini tutur.

Moskvanın mövqeyi həmişə xalqla hakimiyyəti bir-birindən ayırmaqdır. Ona görə də Moskva bu gün informasiya siyasətindən istifadə edir: Ermənistan xalqının Rusiyaya dost xalq olduğunu müntəzəm olaraq vurğulayamaqla. Bu gün Rusiyada Ermənistanın özündən daha çox erməni yaşadığı vurğulanır. Bu doğrudur.

Prinsipcə, yəqin ki, müəyyən situasiyada Ermənistanda hakimiyyətdə rusiyayönlü lider peyda ola bilər. Amma Qərb Rusiya ilə qlobal konflikt fonunda Ermənistandan o qədər möhkəm yapışıb və onu o dərəcədə xüsusi diqqət mərkəzində saxlayır ki, görünür, güclənən qərbyönümlü vektoru hələ ki kəsmək mümkün deyil.

Moskva həm Ermənistan daxilində, həm də Rusiya daxilində rusiyapərəst erməni dairələri ilə işləyir. Belə yumşaq gücdən istifadə etməyə çalışır. Ötən il Rusiya-Ermənistan forumu yaradılıb. Ümumiyyətlə, Ermənistan xalqı son illərin hadisələri fonunda çaşqınlıq içindədir. Respublikanın hakimiyyət orqanları anti-Rusiya fikirləri gücləndirmək üçün əhalini məqsədli informasiya və təbiğat ilə formalaşdırmağa çalışır. Buna görə də, ümumilikdə Ermənistanda əhalinin etimadını qazana biləcək rusiyayönümlü yeni qüvvələrə ehtiyac var.

Ola bilsin ki, müəyyən müddətdən sonra Ermənistanda Rusiyaya daha da radikal müxalif olan lider (Qərbin buna nail olmağa çalışdığı görünür) hakimiyyətə gəlməsə, vəziyyəti kökündən dəyişmək mümkün olacaq. Necə ki, məsələn, Gürcüstanda Saakaşvilidən sonra hakimiyyətə gələn “Gürcü arzusu” Avropa istəklərinə baxmayaraq, Rusiyaya tam sadiqdir.

İstənilən halda, siyasi nöqteyi-nəzərdən Rusiya həmişə Ermənistandakı rusiyayönümlü gündəmlə işləməyə, cəmiyyətlə işləməyə ehtiyac duyur.

İqtisadiyyatda Ermənistana hansı təzyiqlər göstərə biləcəyimizdən danışsaq, burada vəziyyət belədir. Ermənistanın iqtisadiyyatı ilk növbədə Rusiya ilə əməkdaşlığa və Aİİ üzvlüyünə əsaslanır.

Ermənistanın əhalisi 3 milyondan azdır. Ölkəni tərk edən və bir daha geri qayıtmayanların sayı durmadan artır.

İqtisadi nöqteyi-nəzərdən Rusiyanı, Aİİ-ni Ermənistanın bütün diapazonda kim əvəz edə bilər? Bu, ciddi sualdır. Ermənistan öz malını satmalıdır. Hara? Belə alıcılar çox deyil, bizim bütün mağaza rəfləri erməni malları ilə doludur.

Rusiya Ermənistansız yaşaya bilər, biz sadəcə olaraq erməni mallarını həqiqi dost ölkələrin malları ilə əvəz edə bilərik. Və bəlkə də bu qismən həyata keçiriləcək. Amma bizim hakimiyyət orqanları da “zərər vurmamaq” taktikasından istifadə edirlər. Necə deyərlər, burada müəyyən informasiya dəstəyi olmalıdır. Üstəlik, iqtisadi təzyiqlər tətbiq etsək, təbii ki, Ermənistan hakimiyyəti də bundan anti-Rusiya nöqteyi-nəzərindən istifadə edərək əhali arasında Rusiyaya nifrəti artıracaq. Ona görə də bu yanaşma da asan deyil.

Avrasiya İqtisadi İttifaqı istənilən birlik kimi həmfikirlərin birliyidir. Və Ermənistan özünü Aİİ-nin aparıcı ölkəsi olan Rusiyaya qarşı qoyursa, demək olar ki, o, özünü bütün Birliyə qarşı qoyur, çünki Ermənistanın qərbyönlü siyasəti bu strukturda heç bir dövlətin xoşuna gəlmir. Bu isə o deməkdir ki, Aİİ-də belə dost olmayan üzvə yer yoxdur. Ona görə də etiraf edirəm ki, Ermənistan MDB və Aİİ-nin maraqlarını pozmaqda “qırmızı xətti” keçəndə Avrasiya İqtisadi İttifaqına üzv dövlətlərin rəhbərləri Ermənistanın Aİİ-dən çıxarılması barədə kollektiv qərar qəbul edə bilərlər. Bu isə Ermənistanı çətin vəziyyətə salacaq.

Ermənistanın qəfil 180 dərəcə dönüşü cavabsız qala bilməz. Fikrimcə, tərəfdaşımız öz etibarsızlığını nümayiş etdirib, üstəlik, təhlükəli hərəkətlər edibsə, “müttəfiqimizin” belə siyasəti təzyiqsiz, təsirsiz qala bilməz.

Unutmayaq ki, Rusiya və Ermənistan Gömrük İttifaqı çərçivəsində qarşılıqlı fəaliyyət göstərir və bu əməkdaşlıqda malların güzəştli idxalını nəzərdə tutur. Vəziyyəti yenidən nəzərdən keçirmək lazımdır - bizimlə mehriban qonşuluq münasibətlərini saxlamaq niyyətində olmayan bir ölkə ilə belə güzəştli münasibətlərə malik olmalıyıqmı?

Bu nə deməkdir? Sizə bir neçə rəqəm deyim: Rusiya ilə bütövlükdə xarici dövlətlər arasında ümumi ticarət dövriyyəsi təxminən 850 milyard dollardır. Bunun da 7,3 milyard dollarını Ermənistanla ticarət dövriyyəsi təşkil edir. Bu, 1 faizdən də azdır. Eyni zamanda Ermənistan ixracatının təxminən 35 faizi Rusiyanın payına düşür. Fərq göz qabağındadır. Yəni, dediyim kimi, Ermənistan iqtisadi cəhətdən Rusiyadan və Aİİ-dən çox asılıdır. Ermənistan bizə meyvə-tərəvəz, konservlər, spirtli içkilər, geyimlər, avadanlıqlar verir. Rusiya mağazalarının rəfləri sözün əsl mənasında Ermənistan istehsalı olan məhsullarla doludur. Biz bu məhsulları asanlıqla dost ölkələrin malları ilə əvəz edə bilərik. O cümlədən də Azərbaycandan. Bizim üçün ticarət dövriyyəsindən bir-iki milyard itki heç nə olmasa da, Ermənistan üçün bu, əhəmiyyətindən də artıqdır.

Rusiya Ermənistana nə verir: qaz, neft, taxta və yaxın vaxtlara qədər silah.Və silah təchizatı haqqında. Axı Rusiyanın hərbi standartları başqadır, NATO standartları başqadır. Qərbin Ermənistanı böyük miqdarda silahla təmin edəcəyi başa düşülsə belə, mütəxəssislərin texnikaya xidmət göstərməsi üçün baza yaradılmalı, hərbi qulluqçulara texnikanın istismarı öyrədilməlidir. Hamısı vaxt və puldur.

Ermənistan unutmamalıdır ki, onun dənizə çıxışı yoxdur. İstər silah təchizatı baxımından, istərsə də eyni nəqliyyat-iqtisadi əlaqələr baxımından. Ukraynanın Qərb ölkələri ilə birbaşa sərhədi var. Ermənistanın isə yoxdur.

İndi Ermənistanın əsas vəzifəsi Rusiyadan və Aİİ-dən iqtisadi asılılıqdan əl çəkmək və bunun əvəzini tapmaqdır. Amma bu o qədər də sadə deyil. Bəli, aprelin 5-də Brüsseldə onsuz da artıq qalmaqala çevrilən görüşdə Ermənistanın baş naziri, ABŞ dövlət katibi və Avropa Komissiyasının rəhbəri iqtisadi əməkdaşlığa dair hansısa sənəd imzalaya bilərlər. Yəni respublikaya iqtisadi dəstək. Artıq ABŞ, Aİ və Ermənistan triumviratı yaradılır.

Lakin Ermənistanın Rusiyadan və Aİİ-dən iqtisadi asılılığını dərhal əvəz etmək mümkün deyil. Və sonra - ən vacibi budur: Ermənistanda ABŞ və Aİ-nin vəzifələri fərqlidir.

Bəli, amerikalılar kredit verəcək, Aİ verəcək. Amma Ermənistan üçün bu klassik bədnam kredit dövriyyəsinin köməyi ilə əlavə əsarət olacaq. Bəli, həm ABŞ, həm də Aİ Ermənistanı dəstəkləyəcək– 3 milyon əhalisi olan ölkəyə dəstək vermək Qərb üçün problem deyil. Amma burada Qərbin əsas vəzifəsi Ermənistanın çiçəklənməsi deyil, məhz Ermənistanın Rusiyadan qopmasını təmin etməyə yönəlmiş addımdır. Ona görə də Qərbin Ermənistana ayıracağı vəsaitlə əhali o qədər də yaxşı yaşamayacaq. Bu pullar Ermənistan iqtisadiyyatını dəstəkləməyə yox, anti-Rusiya rejimini dəstəkləməyə və Ermənistanda anti-Rusiya ssenarilərinin inkişafına gedəcək.

Göründüyü kimi, hərbi bazalar yaradılacaq, cəmiyyətlə anti-Rusiya vurğusu ilə iş aparılacaq. Bütün qəti qərarlar Rusiya əleyhinə tramplin yaratmaq məqsədinə uyğun olaraq veriləcək. Qərb çox istərdi ki, Cənubi Qafqazda Rusiyaya qarşı ikinci cəbhə açsın. ABŞ və Aİ-nin bu məsələdə fəallaşması və Bakının bunu görməsi də buna bir sübutdur. Cənubi Qafqazı yenidən yandırmaq istəyirlər. Ona görə də ABŞ Azərbaycan əleyhinə qərarlar verir. Ona görə Nikol Paşinyan indi Azərbaycanın guya hazırladığı hansısa yeni müharibədən danışır. Ona görə təxribat məqsədilə Ermənistan qoşunları şərti olaraq Ermənistan-Azərbaycan sərhədinə cəmlənir.

Ermənistan Amerikanın eksklavına çevriləcək, ABŞ Rusiya üçün bundan sonra da bəlalproblemlər yaratmaq siyasətini oradan həyata keçirəcək.

Amma Ermənistanda sadəlövh insanlar Qərbin həqiqətən onlara nəsə kömək edəcəyinə, firavanlığın olacağına, amerikalıların dost olduğuna inanırlarsa, bunlar fantaziyalardır, ABŞ-dakı güclü erməni lobbisinə və diasporuna baxmayaraq, heç də dost deyillər. Eynilə də Fransa. Diaspor heç nə edə bilməyəcək, burada artıq böyük siyasət işləyir.

Qərb Ermənistanı satın alır. Amma ödəniş saxta və dəhşətli olacaq. Qərbin qucağına düşən istənilən MDB ölkəsinin taleyi bir çox suallar doğurur.

- Bu gün mənbələrə istinadən məlumat yayılıb ki, guya Ermənistanın baş naziri öz hakimiyyətini bir daha legitimləşdirmək üçün bu il növbədənkənar parlament seçkiləri keçirmək niyyətindədir.

- Hesab edirəm ki, bu, kifayət qədər realdır. Paşinyan, görünür, özü üçün, ölkəsi üçün sıfırlanmaq niyyətindədir. Ermənistan hakimiyyəti Qərb kuratorlarının göstərişlərinə uyğun olaraq hər şeyi səhv hesablayıb. Belə seçkilər elan olunarsa, ona hazırlıq avropapərəst və anti-Rusiya təbliğatı ilə müşayiət olunacaq. Və bildiyimiz kimi, insanlar, xüsusən də onlara parlaq gələcək vəd edilərsə, idarə oluna bilər.

Bildiriləcək ki, Ermənistan üçün yeni tarix, Avropanın parlaq gələcəyinə baxışla yeni səhifə açılır. Bundan əvvəl baş verənlərin hamısının doğru olmadığı və Rusiya ilə bütün müttəfiqliyimiz yanlış qərar olduğu açıqlanacaq. İndi biz yeni, həqiqi “dostlar” tapdıq- Aİ və ABŞ. Səslərin sayı təmin olunacaq, çox güman ki, Qərb texnoloqları müvafiq qüvvələri küçələrə çıxarmaqla əhalidən bir növ dəstək verəcəklər. Bu, məhz Nikol Paşinyanın “məxməri inqilab” dalğası ilə hakimiyyətə gəlməsi ssenarisinin həyata keçirilməsi olacaq. Sonra onun partiyası “Çıxış”, yəni rusiyayönlü strukturlardan çıxış adlandırılacaq. Amma bu Ermənistanın gələcəyində işıq olmayacaq. Bu qeyri-realdır.

Ermənistan Rusiya ilə əldə etdiyi və sosial-iqtisadi vəziyyətin inkişafını vəd edən qarşılıqlı faydalı iqtisadi əməkdaşlıq perspektivlərindən, xüsusən də Azərbaycanla yekun sülh və nəqliyyat yollarının açılmasından imtina edir. O, yaxşı heç nə verməyəcək Qərblə yaxınlaşma yolunu seçdi.

Tərcümə- Elçin Bayramlı

Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə “İctimai və dövlət maraqlarının müdafiəsi” istiqaməti çərçivəsində hazırlanıb