Yox olan varlıq, var olan yoxluq: Yaradılışın sirri harada gizlənir?- ELMİN SONU- (XXXVII YAZI)

Elçin Bayramlı

Seriyamızın əvvəlki hissələrində insanın, bitkilərin, heyvanların, ümumiyyətlə həyatın necə yarandığı haqqında elmi və dini dəlilləri, o cümlədən, insanın maddi və ruhi enerjilərdən necə təşkil olunduğu və bunlar arasındakı qarşılıqlı əlaqədən danışmışıq. Bu hissədə isə şüurun necə və nədən formalaşdığı, onun həyatımızda hansı rolu oynadığından danışacağıq.

əvvəli burada

https://sesqazeti.az/news/mia/1286585.html

Həyatın quruluşu nəzəriyyəsi- 2-ci hissə

Fəal hisslər ölü materiyadan üstündür, ağıl hisslərdən üstündür, dərrakə ağıldan üstündür, can (ruh) isə dərrakədən də üstündür- Bhaqavad-Qita, 3,42.

Şüurun tam olaraq nə olduğu, necə formalaşdığı və həyatımıza necə təsir etdiyi haqda elmi izahlar kifayət qədər əsaslı deyil və bu haqda araşdırmalar davam edir. Burada texniki və bioloji elmlərlə yanaşı, dini-fəlsəfi biliklərin və metafizik təzahürlərin rolu birgə öyrənilməlidir. Çünki şüur qeyri-maddi olsa da, maddi bədəndə yaranır və bioloji proseslər vasitəsilə fəaliyyət göstərir. Maddi olmayan enerji necə şüurlu ola bilər və ya maddə necə şüur yarada bilər sualları cavabsızdır.

İvan Platonov “Həyatın quruluşu nəzəriyyəsi”- "İnsan və ruh" mövzusunda əsas tədqiqat” (И.Платонов. Теория структуры жизни. Базовое исследование «человек-душа») əsərində bu sualları elmi və fəlsəfi tərəfdən əlaqəli şəkildə araşdırır.

Alim hesab edir ki, şüur 2 hissədən ibarətdir- cari şüur (ağıl) və şüuraltı (təthəlşüur). Bu hissədə əsərdə bununla bağlı verilmiş bir sıra məqamları nəzərdən keçirəcəyik.

Şüur, təhtəlşüur, ağıl, intellekt, düşüncə- təqribən eyni məna daşıyan, lakin məzmunu fərqli olan sözlərdir. Şüur və təhtəlşüuru iki keyfiyyət kimi ayıraq (bunlar bədənin yox, ruhun keyfiyyətləridir). Tutaq ki, onlar eyni zehnin iki fərqli hissəsidir. Və bu hissələr bəzən səhər yuxudan oyanmaq timsalında olduğu kimi bir-birinə qarşı çıxır. Şüurlu ağıl anlayır ki, oyanmaq, ayağa qalxmaq, aktiv olmaq vaxtıdır, lakin şüuraltı ağıl heç nə demir, başa düşmür, sadəcə olaraq bədəni yorğun vəziyyətdə saxlayır, onu hərəkətsiz yatmağa məcbur edir.

Buradan belə nəticəyə gəlirik ki, şüuraltı zehin iradəni boğaraq bədənimizi idarə edir, şüurlu ağıl isə sadəcə olaraq bədəni yaşamağa, hərəkətləri əlaqələndirməyə kömək edir.

Şüuraltı zehnin hadisələri idarə edə biləcəyini təsəvvür etmək olar, lakin bu, ayrı, daha geniş mövzudur. İnsan bədəni də şüur ​​vasitəsilə hadisələri idarə edə bilir, lakin bu hadisələr sadədir, belə ki, təsvir etmək, məntiqi və hesablamaq olar.

“Bil vә аgаh оl, gördüyün hәrәkәt еdәn vә hәrәkәt еtmәyәn şеylәrin hаmısı yаlnız fәаliyyәt sаhәsinin vә sаhәni bilәnin birlәşmәsidir”- Bhaqavad-Qita, 13, 27.

İnsan ilahi surətində və keyfiyyətlərdə yaradılmışdır, yəni o, təkcə insanların deyil, mələklərin də malik olduğu xüsusiyyətlərə malikdir. Sadəcə olaraq, insanlar dünyəvi, fiziki həyatlarında bu xas xüsusiyyətlərə nəzarət edə bilmirlər. İnsanlar potensial olaraq uça bilər, nəfəs almaya, yeməyə və içməyə bilər və bizə məlum olmayan daha çox şey var. Bəzən bu keyfiyyətlər bəzi insanlarda nəinki oyanır, əksinə, sanki içəridən cücərirlər. Beləliklə, Hindistanda yoqlar, Çində zahid filosoflar, ekstrasenslər və digər qeyri-adi qabiliyyətlərə malik şəxslər meydana çıxır.

Odur ki, bioloji və anatomik baxımdan başa düşülən və nədənsə digər bioloji varlıqlarla, qeyri-ağıllı və hətta ən sadə, protozoa ilə müəyyən qohumluq əlaqələri paylaşan bioloji varlıq olan insanlara qayıdaq.

Sonuncu izahat, aşağı səviyyəli canlılarla qohumluq əlaqəsi də olduqca başa düşüləndir. Yer planeti və onun bioloji kütləsi (flora və fauna) vahid orqanizmi təşkil edir. Yaradan dünyanı yaradarkən, ehtimal ki, Yeri kainatın mərkəzi etməmiş, onu ümumi bir düstura (riyazi dildən istifadə etmək üçün) görə yaratmışdır. Buna görə də insan orqanizmi öz embrion inkişafında quşların, balıqların və digər orqanizmlərin orqanizminə bənzəyir. Lakin insanla bu varlıqlar arasında inanılmaz dərəcədə fərq var- əlbəttə bioloji fıərq az olsa da, şüur, ağır, dərrakə cəhətdən fərq sonsuzdur.

Və burada paralel bir mövzu ortaya çıxır: bədən nədir, ruh nədir?

Çoxdan məlum olub ki, həyat ölümdən sonra bitmir. Ölümün nə olduğu ilə bağlı mübahisələr uzun müddətdir davam edir. Həyatın nə olduğunu müəyyən etməyənə qədər ölümün nə olduğunu başa düşməyəcəyik. Bunun üçün isə yenidən “şüur” və “təhtəlşüur” anlayışlarına qayıdacağıq.

Şüur indi bizik. Bu, görünən üçölçülü dünyada bizim zəif qabiliyyətlərimizdir. Bu, böcəklərin ağac gövdəsini məhv etməsi kimi, bədəni viruslar və parazitlər tərəfindən məhv edilməzdən əvvəl idarə etmək qabiliyyətidir. Lakin hər bir halda sonda bədən "quruyur", yəni həyati şirələri və toxunulmazlığı zəifləyir- nəm və mineral çatışmazlığı olan bir ağac kimi quruyur.

Şüuraltı isə bizim şüurumuzun imkanlarının hüdudlarını belə dərk edə bilmədiyi şeyləri etməyə qadir olan güclü potensialdır.

Bəs niyə biz istifadə edə bilmədiyimiz böyük potensiala malikik?

Yalnız bir nəticə var. Bu potensiallar qısa ömürlü, bəzən isə qəfil ölümlə nəticələnən bədənimiz üçün deyil, ruhumuz üçün nəzərdə tutulub.

Bu nəticədən bir nəticə çıxarırıq. Bədənimiz doğulur, yaşayır və ölür, ruh inkişaf etmiş olsa da, o, hələ də embrion vəziyyətdədir. Hamiləlikdən doğuşa qədər ananın bədənində döl kimi.

Qadın-ana uşağa hamilədir, onu daşıyır, dünyaya gətirir. Yeni doğulmuş bədən ona verilən ruhu müəyyən bir müddət daşıyır və ölür, ruh dediyimiz isə yeni bir maddədə yenidən “doğulur”.

Burada çox aydın bir bənzətmə var:

Tırtıl – xrizalis – kəpənək.

İnsan - ölüm - ruh.

Təbii çevrilmə prosesi

“İnsan köhnə paltarı çıxarıb təzə paltar geydiyi kimi, can da qoca və faydasız bədəni tərk edib, təzə maddi bədən alır”- Bhaqavad-Qita, 2, 22).

İnsan bədəni ruh üçün canlı, hərəkət edən və düşünən bir baramadır.

Amma ruh canlıdır. Sadəcə uşaq, körpə kimidir. Ruhun şüuru isə psixiatrların müşahidə etdiyi insanın şüuraltıdır. Beləliklə, şüuraltı, kiçik bir uşaq kimi, axmaq, sadəlövh, inadkardır və çox vaxt səhv edir. Şüuraltı tez-tez aktiv olduqda, şüurlu ağıl sıxılır. Biz bu prosesə ruhi xəstəlik deyirik; biz şüuraltı olaraq anlayırıq ki, xəstənin içindəki ruh xəstədir, lakin bununla bağlı heç nə edə bilmirik. Ancaq şüuraltı ruhun xəstəliyini lokallaşdırmaq üçün oyanır. Ancaq belə sıxılmış şüurla insan ağılsızlıqdan tutmuş cinayətkarlığa qədər irrasional hərəkətlər edir. Cəmiyyət isə belə insanları psixiatriya xəstəxanalarında, həkimlərin nəzarəti və müşahidəsi altında təcrid edir.

Bəs şüuraltını vaxtından əvvəl oyatmadan, təsadüfən ruhu yaralamadan və vaxtından əvvəl ölmədən necə yaşamaq olar?

Yeri gəlmişkən. Tibb müəyyən etdi ki, əsəb sarsıntıları fiziki xəstəliklərə səbəb olur, yəni bədənin fiziki məhv edilməsi prosesi (xəstəliklər, patologiyalar) başlayır. Eynilə, şüuraltı sarsıntılar ruhun “məhvinə” səbəb olur.

Beləliklə, şəxsiyyətimizin- "mən"imizin əsas komponentini- ruhu qorumaq üçün necə yaşaya bilərik?

Cavab minilliklərdir. Varlıq qanunları Yaradan tərəfindən hər bir xalqa çoxdan ötürülüb. Və yeni bir şey icad etməyə ehtiyac yoxdur. Zaman göstərdi ki, hər hansı bir yenilik, yəni həyat tərzini tənzimləyən dini qanunlara yenidən baxılması və onların dəyişdirilməsi yalnız bədənə, sinir sisteminə və ruha zərər verir.

Elm artıq insanın yalnız maddi bədəndən ibarət olmadığını, onun maddi dünyadakı doğuşla başlamayan şüuraltıya, ruhi şəxsiyyətə malik olduğunu çoxdan sübut və qəbul edib. Lakin materialist elm qeyri-maddi dünyanı öyrənə bilmir, onun bunun üçün ölçmə və təcrübədən keçirmə vasitələri yoxdur. Bu, artıq antimaddə, antidünya, kvant dünyasından qeyri-maddi aləmlərə keçid məsələlərini aktuallaşdırır. Necə ki, fizikadan metafizikaya gedən yol artıq görünür, mikrobiologiyadan DNT-yə ruhi enerji vasitəsilə yazılmış kodlara gedən yol artıq görünür, eləcə də bioloji varlıqdan, maddi həyatdan sonsuz həyata, ruhi enerjilərə keçid artıq görünür. Görünür deyərkən, hiss olunur, qəbul olunur, lakin ona toxunma və müdaxilə imkanlarımız yoxdur. Bu, insanların maddi dünyadan fiziki olaraq girə bilməyəcəyi tamam başqa kainatdır- ruhi və maddi kainatların keçilməz sərhəddi var- bu maddə ilə antimaddə arasındakı sərhəd kimidir. Bu məqamlar müasir texniki və bioloji elmlərlə izah oluna bilməsə də, dini-fəlsəfi elmlər, müqəddəs kitablarda aydın və məntiqli şəkildə izah olunur. Bu hissədə, biz ərincəklikdən yalnız bir müqəddəs kitabdan sitatlar verdik, lakin hamısında bu məqamlar qeyd olunur.

Baqavad-Qita 3-cü fəsildə Tanrı deyir: Müvəqqəti olan [maddi bədən] fanidir, əbədi olan [can] isə dəyişməzdir… bütün bədənə nüfuz edən dağılmazdır… ölməz canı heç kəs məhv edə bilməz… canlı varlıq dağıdılmaz, ölçüyəgəlməz və əbədidir, maddi bədən isə məhvə məhkumdur… Can heç vaxt doğulmur və ölmür. O, mövcudluğunu heç vaxt dayandırmır. O, doğulmaz, əbədi, həmişəyaşar, ölməz və əzəlidir. Bədən öldürüldükdə o ölmür…

Ardı olacaq

Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə “Elmi-kütləvi, mədəni-maarif, təhsil proqramlarının hazırlanması” istiqaməti çərçivəsində hazırlanıb