Rusiyalı ekspert: Belə getsə Ermənistan Zəngəzuru itirəcək - MÜSAHİBƏ

İqor Korotçenko: Ermənistanda revanşist müxalifət hakimiyyətə gəlsə, bu ölkə daha böyük itkilərlə üzləşəcək

“Kaspi” Strateji Araşdırmalar İnstitutunun baş direktoru, tanınmış politoloq İqor Korotçenko “Moskva-Baku” portalına müsahibəsində Arxiyepiskop Baqrat Qalstanyanın rəhbərlik etdiyi müxalifət hakimiyyətə gələcəyi təqdirdə Ermənistanın başına nə gələcəyi və İrəvanla Bakı arasında sülh prosesinin baş verəcəyi təqdirdə nələrin olacağı haqda proqnozlarını açıqlayıb. Müsahibəni oxucularımıza təqdim edirik.

- İqor Yuryeviç Ermənistan müxalifəti yenidən parlamentdə hazırkı baş nazirin istefasını irəli sürməyə çalışıb. Arxiyepiskop Baqrat Qalstanyanın rəhbərlik etdiyi müxalifətin hakimiyyətə gəldiyini təsəvvür etsək, Ermənistanı və İrəvanla Bakı arasında sülh prosesini nə gözləyir?

- Mən ondan başlayacağam ki, indiyə qədər Ermənistanın hazırkı baş naziri Nikol Paşinyan bütün bu illər ərzində onun vəzifəsindən kənarlaşdırılması cəhdlərini kifayət qədər effektiv şəkildə puça çıxarıb. İndi də bunu edir. Ona görə də biz indi mümkün, lakin gözlənilməz ssenarini nəzərdən keçirəcəyik: əgər arxiyepiskop Baqrat Qalstanyanın başçılıq etdiyi bugünkü müxalifət hakimiyyətə gəlsə. Belə bir ssenaridə Paşinyanın vəzifədən uzaqlaşdırılması o demək olardı ki, bu cəfəng adam öz istədiyi kimi baş nazir vəzifəsini icra edəcək. Ona görə də o, ölkənin bilavasitə lideri olacaq. Aydın məsələdir ki, bu situasiyada müəyyən aktyorlar, o cümlədən bu gün onu dəstəkləyən “Qarabağ klanı”ndan onun hakimiyyətində vəzifə alacaqlarını gözləyirlər.

Müxalifətin iqtidara gəlmə potensialı birmənalı olaraq Azərbaycanla sülh prosesinin dayandırılması demək olacaq, çünki Baqrat Qalstanyan və ətrafı baş verənlərdən “milli xəyanət”, “ərazilərin təslim olması” kimi danışdığından qorxurlar ki, bu, olacaq. Ermənistandan heç nə qalmasın. Paşinyan Azərbaycana “xidmət edir”, Paşinyana türk deyirlər. Baxmayaraq ki, Azərbaycan sadəcə olaraq öz ərazilərinə qaytardı. Beləliklə, ədalət sadəcə olaraq bərpa olundu. Amma müxalifət bu məsələyə qətiyyən əhəmiyyət vermir. Ona görə də onlar hakimiyyətə gəlsələr, sərhədin delimitasiyası və demarkasiyası prosesi də dayandırılacaq. Biz Baqrat Qalstanyanın dəfələrlə Azərbaycanın ali rəhbərliyinə ünvanlanmış boş bəyanatlar səsləndirdiyini görmüşdük. Qalstanyanın bacarıqsız olduğu göz qabağındadır. O, Erməni Apostol Kilsəsinin, eləcə də qlobal erməni elita və diasporalarının himayəsindədir. Baqrat Qalstanyan Ermənistanın Azərbaycandan qisas almasının simvoludur.

Amma praktikada Ermənistan hərbi yolla revansa nail ola bilmir. Əgər Ermənistan əvvəllər olduğu kimi bir sıra hərbi təxribatlar törətmək niyyətində olsa (bu da istisna deyil), o zaman Azərbaycanla Ermənistan arasında vəziyyət yenidən münaqişənin kəskin mərhələsi ilə nəticələnəcək. Ermənistan təşəbbüskar olacaq, çünki Azərbaycanın heç bir münaqişəyə ehtiyacı yoxdur- o, öz suverenliyini bərpa edib. Ermənistanın isə Azərbaycana qarşı tarixi ərazi iddiaları var. Və Türkiyəyə. Müxalifət isə yenidən bu ideyanı reallaşdırmağa çalışır, Qarabağa potensial qayıdış elan edir, onun itirilməsindən danışır və bununla da erməni əhalisini müəyyən qədər guya haqsızlıq hissi yaratmağa təhrik edir. Dünən müxalifət mitinqində hökumət binasının üzərinə Ağrıdağ proyeksiya edib. Müxalifət aqressiya mənbəyidir. Amma bu cür aqressiya genişmiqyaslı hərbi əməliyyatlara gətirib çıxaracaq. Və bu halda etiraf edirəm ki, Ermənistan Zəngəzuru itirə bilər. Heç kim Ermənistan üçün döyüşməyəcək. Düşünürəm ki, Makron vədlərinə baxmayaraq, Avropa İttifaqı və ABŞ kimi İrəvan üçün ciddi heç nə etməyəcək, sadəcə siyasi səylər göstərəcək. Qisas almaq istəyən Ermənistan hərbi münaqişəyə səbəb olan kimi Avropa İttifaqının müşahidə missiyası dağılacaq və mümkün qədər tez Ermənistan ərazisindən öz vətəninə təxliyə etməyə çalışacaq. Ermənistan ərazisinin bir hissəsini itirəcək.

Baqrat Qalstanyanın rəhbərlik etdiyi müxalifət ölkəni gözləyəcək ağır nəticələr barədə düşünməyənlərdir. Görünür, onlar hakimiyyətə susamışlar, öz dünyalarında yaşayırlar və ağıllı düşünmürlər. Ermənistan üçün kim döyüşəcək? Rusiya bunu etməyəcək.

Ermənistan KTMT-də iştirakını dondurub, struktura rüsum ödəmir, Qərbə və Ukrayna hakimiyyətinə yaxınlaşır. Hər gün boş yerə küçələrə çıxan müxalifət revanşist kütləsi gedib özləri könüllü kimi döyüşsünlər. Revanşist müxalifətin hakimiyyətə gəlmə potensialı ilə Ermənistanı yeni süqut, yeni hərbi-siyasi məğlubiyyət və ərazilərinin bir hissəsinin itirilməsi ilə kapitulyasiya gözləyir. Təcavüzkar həmişə ərazi itkisi ilə ödəyir.

- Arxiyepiskop parlamentdə heç bir qüvvə ilə təmsil olunmur. O, hakimiyyətə necə gəlməyi planlaşdırır?

- 2018-ci ildə Paşinyanın versiyası üzrə hakimiyyətə gələ biləcəklərini düşünürlər. Onlar hazırkı hökumətin istefaya gedəcəyinə ümid edirlər. Sonra Qalstanyanın tərəfdarları onun üçün yeni seçkilər təşkil edəcəklər. Bu, bir qrup din xadimindən hansı hakimiyyət olacaq?! O, hansı hökumət modeli yaradacaq?

O, zorla insanlarda belə təsəvvür yaradır ki, guya itirilmiş əraziləri qaytaracaq. Nədir, Qarabağ uğrunda müharibəyə başlayacaq? Xeyr, Qarabağ Azərbaycanın hamılıqla tanınan ərazisidir. Sərhədin müəyyən edilmiş hissələrində hərbi əməliyyatlara başlayacaqmı? Bu, böyük müharibə demək olacaq. İkinci Qarabağ Müharibəsindən sonra Azərbaycan əlavə olaraq öz silahlı qüvvələrinin əhəmiyyətli modernləşdirilməsini həyata keçirdi və bunu davam etdirir. Bu gün Azərbaycan ordusunda güclü fiqurlar var - Şuşanı alan xüsusi təyinatlıların keçmiş komandiri kimi, indi müdafiə nazirinin müavini - quru qoşunlarının komandanıdır. Həqiqətən mübarizə aparan və uğur qazanan bir sıra digər insanlar irəli çəkilir. Ermənistan ordusuna kim rəhbərlik edəcək? Kim döyüşəcək? Parlamentdə müxalifətçilər? Bu insanlar yalnız rəqiblərinə butulka ata bilərlər. Yoxsa xaricdən tüpürcək və öd zəhəri ilə boğulan erməni lobbiçiləri?

Bir ölkə kimi Ermənistan üçün ən sağlam və ən real olanı, xüsusən də onun daimi təlatümdə olduğunu nəzərə alsaq, Azərbaycanla sülhə, iqtisadi inkişafa doğru sakit, konstruktiv addımlar atmaqdır. Və Paşinyan bunu edir - istər yaxşı, istər pis, istərsə də yavaş, amma bunu edir. Müxalifət isə yenə “Böyük Ermənistan”, “Miatsum” üzərindən düşünür. Deyərdim ki, bu, hətta diaqnozdur. Çünki “yer üzündə” reallıqlar var, dünyada da reallıqlar var. Özünüzü şişirdə bilərsiniz, amma nəticə nədir? Ermənistan resursları olmayan kiçik dağlıq ölkədir. Ona sülh təklif edirlər. Müxalifət isə irəli getmək, ölkəni inkişaf etdirmək əvəzinə onu geriyə atmaq, sadə insanları müharibəyə göndərmək, ölkəni tamamilə məhv etmək istəyir.

Ermənistan üçün heç kim əlini oda soxmayacaq. Nə Fransa, nə ABŞ, nə də bu gün NATO-dan olanların heç biri Ermənistan ordusunda islahatlarla məşğul deyil. Müxalifət reallıqdan uzaqdır. Hər şey haqqında ancaq xəyal edə bilərlər.

- Rusiya müxalifətlə bağlı vəziyyətə necə baxır?

- Bu gün Rusiya hakimiyyəti, yumşaq desək, Ermənistanın problemlərində birinci dərəcəli, ikinci dərəcəli, hətta üçüncü dərəcəli maraq kəsb etmir. Rusiya Federasiyasının qarşısında çox daha mühüm və irimiqyaslı vəzifələr var. Bunlardan Ukraynadakı birincisi xüsusi hərbi əməliyyatdır. İkincisi, Qlobal Cənub ölkələri ilə güclü anti-Qərb koalisiyasının yaradılması, iqtisadi dayanıqlığın təmin edilməsi və s. Ona görə də kimsə Ermənistandakı vəziyyətə baxırsa, bu baxımdan müşahidə edir. Amma müxalifət buna nail ola bilmir. Sürünmək üçün doğulanlar uça bilməz. Müxalifətin potensialı yoxdur, Ermənistan cəmiyyətində buna uyğun əhval-ruhiyyə olsaydı, indi baş nazir kürsüsündə xaç geyinmiş “bənövşəyi” adam əyləşərdi. Lakin bu kürsü bu adam üçün deyil. O, ancaq Yerevan və digər şəhərlərin küçələrində dolaşacaq, camaatı təhrik edəcək. Və nəticə sıfır olacaq. Onlar artıq dəfələrlə Paşinyanı yıxmağa cəhd ediblər, amma indiyədək heç nə alınmayıb. Mən bunu yalnız obyektiv faktlara əsaslanaraq deyirəm.

Paşinyan legitim dövlət başçısıdır, onunla danışmaq, problemli məsələləri müzakirə etmək lazımdır. Şişirdilmiş personajlardan daim təhqirlər eşidildiyi zaman Rusiya media məkanında indi gördüklərimizə deyil, yumşaq gücə ehtiyacımız var. Biz Ermənistandakı siyasi ictimaiyyət ilə işləməliyik. Biz Ermənistanın əli ilə daim Rusiya və Azərbaycanı sıxışdırmağa çalışanlarla yox, erməni elitaları ilə işləməliyik.

- Ötən həftə Azərbaycan prezidenti bəyan etdi ki, Azərbaycana qarşı ərazi iddiaları Konstitusiyadan çıxarılmayana qədər İrəvanla sülh sazişi olmayacaq. Nəzərə alsaq ki, həm Bakı, həm də İrəvan noyabra qədər sülhün imzalanmasının mümkün olduğunu iddia edir, amma konstitusiyanın dəyişdirilməsi ilə bağlı Ermənistandan heç bir tərpəniş yoxdur, bu nə deməkdir?

- Fakt budur ki, Ermənistan konstitusiyasında Azərbaycana qarşı ərazi iddiaları olan sənədlərə birbaşa istinadlar var. Tutaq ki, Paşinyan Azərbaycanla sülh müqaviləsi imzalayır, sonra Ermənistanda bəzi qisasçı qüvvələr hakimiyyətə gəlir, hər şeyi ləğv edir, Ermənistan Konstitusiya Məhkəməsinin qərarını təmin edir və böyük müharibənin əksi yenidən baş verəcək. Azərbaycan rəhbərliyinin məqsədi gələcəkdə Ermənistana yenidən ərazi iddiaları irəli sürmək üçün heç bir qanuni imkan verməməkdir. Və bu ədalətli tələbdir. Mənə elə gəlir ki, bunu ermənilər özləri də başa düşürlər.

Açıq şəkildə qeyd edilməlidir ki, Azərbaycanın Ermənistana qarşı Konstitusiyada heç bir ərazi iddiası yoxdur. Amma Ermənistanda bunlar var.

Paşinyan konstitusiyanı sakitcə dəyişdirə bilməyəcək. Referendum elan edilməlidir.

Bununla bağlı həm müsbət, həm də mənfi ssenarilərin gələcək inkişafı eyni dərəcədə mümkündür. Hələlik, görünür, baş nazir təlatümlü olduğundan bu məsələni gündəmə gətirmək istəmir. Baxmayaraq ki, son vaxtlara qədər o, əslində konstitusiyanın dəyişdirilməsinə ehtiyac olduğunu bəyan edirdi. Və indi sakitdir.

Əgər biz sülh yolu ilə gediriksə, Ermənistan başa düşməlidir ki, konstitusiyanın dəyişdirilməsinə ehtiyac var. Paşinyan bunu başa düşür. Amma siyasi şərait və şərtlər məntiqə zidd ola bilər. Axı indiki baş nazir üçün əsas məsələ şəxsi hakimiyyəti saxlamaqdır. Nə Paşinyan, nə də onun komandası hakimiyyətdən getmək istəmir.

Konstitusiyanın dəyişdirilməsi perspektivləri ilə bağlı iki amildən çıxış edirəm: ən kritik məqamlarda Paşinyan “ayağını islatmadan yağış gölməçələri arasında getməyi” bacardı. Bunu heç kim gözləmirdi. Necə etdi- bu, yəqin ki, ayrıca böyük siyasi araşdırmanın mövzusudur. O, hakimiyyətdə qaldı. Bu o deməkdir ki, onun müəyyən potensialı var.

O, başa düşür ki, miflərdən əl çəkib əsl Ermənistana doğru irəliləmək lazımdır. O, tanınmış sərhədlərdən və reallıqlardan başlayaraq, real Ermənistanı tanımağa və irəli getməyə çağırır. Ona qarşı çıxan müxalifət düşərgəsi isə deyir ki, yox, biz yenə də “böyük” olmalıyıq, qonşularımıza iddialarımızı davam etdirməliyik, itirdiklərimizi geri almalıyıq və s. Ona görə də Ermənistan xalqı üçün seçim çox sadədir - sülh və sakit həyat arasında və müharibə ilə iqtisadi və sosial inkişaf perspektivləri arasında.

Tərcümə - Elçin Bayramlı

Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə “İctimai və dövlət maraqlarının müdafiəsi” istiqaməti çərçivəsində hazırlanıb