İkili standartlar siyasəti və bumeranq effekti

Müasir dünyada gedən proseslərə yanaşma baxımından ikili standart rəsmən inkar edilən, lakin sükutla qəbul edilən və tətbiq olunan, müxtəlif ölkələrin hüquq və öhdəliklərinə ayrı-seçkili yanaşma "norma"sıdır.

Ölkəmizə qarşı münasibətdə ikili standartlar siyasəti Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən haqlı olaraq tənqid edilmişdir. Dövlətimizin başçısı diqqəti ona yönəltmişdir ki, Azərbaycana qarşı çox çirkin kampaniya aparılır və bu kampaniya vacib beynəlxalq tədbirlər ərəfəsində xüsusilə gücləndirilir.
Ölkəmizə qarşı Qərbin ikili standartları son vaxtlarda ABŞ-nin xarici siyasətində xüsusən də Qarabağ məsələsində özünü daha qabarıq göstərir: ikiüzlülük faktiki olaraq bu ölkələrin siyasətçiləri üçün çoxdan milli keyfiyyətə çevrilmişdir. İkili standartlar bunda özünü göstərir ki, eyni bir hadisə ABŞ siyasətçiləri tərəfindən həmin anda onlara sərf etməsindən asılı olaraq, ya pislənə, ya da dəstəklənə bilir.
İkili standartlar siyasəti ictimai rəy vasitəsilə rəqiblərinə təsir göstərmək vasitəsi və öz hərəkətlərinə haqq qazandırmaq üsulu kimi istifadə edilir. İkili standartlarda ittiham etmək də geniş yayılmışdır və tənqidləri dəf etmək üçün çox vaxt ona əl atırlar.
Beynəlxalq münasibətlərdə ABŞ-nin ikili standartlar siyasəti, adətən özlərinin və ya müttəfiqlərinin oxşar hərəkətlərinə haqq qazandırmaq üçün prinsiplərin, konvensiyaların və öhdəliklərin pozulmasında, “ümumbəşəri dəyərlərin tapdalanması”nda, “insan hüquqlarının pozulması”nda, “beynəlxalq hüquq normalarından geri çəkilmək”də xoşa gəlməyənlərin ittiham edilməsi formasındadır. Bunlara misal olaraq vaxtilə İraqın, Liviyanın, Əfqanıstanın, elə indi “qohum çıxdığı” Vyetnamın başına gətirilən müsibətləri göstərmək olar.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, başqa ölkələrin işlərinə qarışmaq cəhdləri bəzən rəsmi dairələrin qeyd etdikləri kimi ayrı-ayrı ictimai qurumların, fondların və lobbiçilik təşkilatlarının könüllü fəaliyyətləri kimi başa düşülməməlidir. Bütün bunlar varsa da, onlar Qərb dövlət başçılarının mövqeyini reallaşdırırlar. Dünyanın fövqəldövlətinin sabiq başçısı Obamanın fikirlərinə diqqət yetirin: “Xarici ölkələrdə vətəndaş cəmiyyətinin dəstəklənməsi milli təhlükəsizlik məsələsidir və Vaşinqton həmişə, bütün dünyada müxtəlif QHT-ləri dəstəkləyəcək”.
Bir çox amerikalılar sadəlövhcəsinə güman edirlər ki, onların ölkəsi dünyanın ən gözəl ölkəsidir. Hər şeydən əvvəl, digər ölkələrə nümunə olmaq mənasında. Ona görə də digər ölkələri davranışlarına görə tənqid etməkdən yorulmurlar. Lakin başqa ölkələrə qarşı irəli sürdüyü tələbləri Vaşinqton çox vaxt özü yerinə yetirə bilmir. ABŞ əslində ikili "əxlaq" üzrə dünya çempionudur. Məsələn, beynəlxalq səviyyədə vergidən yayınmaq və çirkli pulları yumaq sahəsində.
Qərb ölkələri, xüsusən də ABŞ öz ərazilərində qanunun icazə verdiyi çərçivələrdən kənara çıxan etiraz aksiyalarını amansızlıqla yatırırlar. Lakin xaricdə bu cür aksiyalardan söhbət gedəndə, bu aksiyalar növbəti Qərbpərəst rəngli inqilaba çevrilə biləndə Qərb və ABŞ etirazçılar tərəfindən zorakılığın təzahürlərinə baxmadan belə aksiyaları dəstəkləyirlər. Ona görə müntəzəm olaraq belə vəziyyət yaranır ki, Qərb KİV-ləri növbəti rəngli etiraz xadimlərindən “dinc etirazçı” və ya “dinc fəal” obrazı yaradırlar, öz evlərində isə hakimiyyət orqanları belə fəalları cinayətkarlar kimi tez-tələsik cəzalandırırlar.
Ölkə Prezidenti cənab İlham Əliyevin dəfələrlə bəyan etdiyi kimi, Azərbaycan dünyaya açıq bir ölkə olmaqla, xarici əlaqələrin qurulmasında çox maraqlıdır.
Möhtərəm Prezidentimizin bu sahədə də siyasəti yalnız qarşılıqlı faydalı əməkdaşlıq prinsiplərinə əməl olunması, ikili standartlara yol verilməməsi üzərində qurulmuşdur. Bu baxımdan Prezident İlham Əliyevin sözlərini xatırlatmaq yerinə düşərdi: “Azərbaycan bütün ölkələrlə, bütün beynəlxalq təşkilatlarla bərabərhüquqlu münasibətlər qurur və biz fəaliyyətimizi bu prinsip üzərində davam etdiririk".
“Azərbaycanla diktat dili ilə danışmaq olmaz, Azərbaycanla dost, tərəfdaş olmaq olar. Biz buna hazırıq və gələcəkdə, bax, bu istiqamətdə gedəcəyik”.
Şərqdə belə bir deyim var: “Ədalətli olmayan güc iflasa məhkumdur”. ABŞ-nin ikili standartlar siyasətinin də bumeranq effekti verməsi qaçılmazdır.

Vahid Novruzov
YAP Veteranlar Şurasının üzvü, iqtisad elmləri doktoru, professor