Andrey Bıstritski: İrəvanın və Qərbin Cənubi Qafqaz siyasəti iflasa uğrayıb - MÜSAHİBƏ

“Valday” Beynəlxalq Diskussiya Klubunun İnkişaf və Dəstək Fondunun İdarə Heyətinin sədri Andrey Bıstritski “Moskva-Baku” portalına müsahibəsində Qərbin Rusiya-Ermənistan münasibətlərindən öz oyunu üçün istifadə etməsi və Azərbaycanla Ermənistan arasında normallaşma perspektivləri barədə danışıb. Müsahibəni oxucularımıza təqdim edirik.

- Ermənistanın baş naziri KTMT Kollektiv Təhlükəsizlik Şurasının Minskdə keçiriləcək iclasına getməkdən imtina etdi. Xatırladığımız kimi, bundan əvvəl İrəvandan dəfələrlə MDB tədbirlərində iştirakdan imtina edilmişdi. Srağagün Brüsseldə çıxış edən Ermənistan Təhlükəsizlik Şurasının katibi İrəvanın Qərblə bütün istiqamətlərdə münasibətləri dərinləşdirmək niyyətində olduğunu və respublikanın bloklara qoşulmayan ölkə olmaq niyyətində olduğunu bildirib...

- Biz Ermənistanın davamlı siyasi gedişlərini görürük, görünür, ya Qərbin rəğbətini qazanmaq, ya da Ermənistandakı auditoriyanın hansısa hissəsinə təsir etmək, ya da hər ikisidir. Ermənistan Respublikası indi öz siyasi trayektoriyasını dəyişə bilmir.

Yəqin ki, həqiqətən istəsən, Moskva ilə İrəvan arasında münasibətləri poza bilərsən. Lakin Rusiya ilə Ermənistan arasında münasibətləri pozmaq üçün kifayət qədər uzun sistemli səylər lazımdır. Ermənistanda bu cür siyasətlə məşğul olanlar və onlara kömək edənlər başa düşməlidirlər ki, sadəcə demarşlar iki ölkə arasında tarixən yaxın münasibətlərə real təsir göstərə bilməyəcək, çünki ortaq əlaqələr həddən artıq çoxdur.

Hələlik Ermənistan hakimiyyətinin Qərbi regiona cəlb etmək və Rusiyadan uzaqlaşmaq məqsədi mənə sırf şəxsi məqsəd kimi görünür. Orada heç bir böyük siyasət haqqında düşünmürlər. Bəli, hazırkı baş nazirin respublikanı Rusiyadan ayırmaq üçün məqsədli şəkildə hakimiyyətə gətirildiyinə dair fikirlər var. Məncə, Paşinyan erməni xalqının dəstəyi ilə hakimiyyətə gəlib. Onun bu dəstəyi necə istifadə etməsi başqa məsələdir. Siyasət mümkün olanı etmək sənətidir.

Ermənistan hökumətinin nümayəndələrinin bloklara qoşulmayan ölkə olmaq və KTMT-dən çıxmaq niyyəti ilə bağlı bəyanatlarına gəlincə, siyasətçilər çox şey deyirlər. Sözlər və real hərəkətlər iki fərqli şeydir. Sözlərin arxasında ictimai rəyə, həmkarlarına, başqa ölkələrə təsir etmək istəyi ola bilər... Şübhə etmirəm ki, Paşinyan Ermənistan cəmiyyətinin qismən qərbyönlü, qismən də antimüxalifət olan hansısa hissəsini öz ətrafında hansısa yolla konsolidasiya etməyə çalışır. Bu hissənin nə qədər böyük olması ayrı sualdır, onların əhval-ruhiyyəsinin nə dərəcədə sabit olması da ayrı bir sualdır. Amma Ermənistanın hakim elitasının Qərb elitaları ilə sıx şəxsi münasibətlər qurmağa çalışması faktdır.

Əgər Ermənistan KTMT-dən çıxıb MDB-də qalmasını birmənalı və anlaşılmaz etsə, onun coğrafi və siyasi mövqeyinə görə inkişafı çox çətin olacaq. Bu, ölkə üçün çox böyük problem olacaq. Bunsuz Ermənistanın inkişafı kifayət qədər çətindir. Və digər MDB dövlətləri ilə münasibətləri çətinləşdirən KTMT-dən çıxmaq situasiyasını idarə etmək üçün Ermənistan rəhbərliyinə filiqran sənəti və çox dəqiq hesablamalar lazımdır.

İrəvan, nəhayət, Rusiya ilə mübahisə etsə, ağlabatan sual yaranacaq: necə qarşılıqlı əlaqə, ünsiyyət, təhlükəsizlik, logistika qurula bilər... Sonda Ermənistana qayıqla getməyəcəksiniz. Ermənistanın inkişafında vəziyyət çox şeyi diktə edəcək. Və respublikanın istənilən rəhbərliyi, hakimiyyətdə olanlardan, hansı siyasi addımlar atmasından asılı olmayaraq, sadə insanların mənafeyini diqqətdən kənarda qoya bilməyəcək. Buna görə də, bir şəkildə fırlanmalı olacaqlar. Gözləyək görək.

Qərbin Ermənistandan istifadə etməkdə məqsədi müntəzəm olaraq Rusiya əleyhinə olan hər şeyi dəstəkləməkdir. Hələlik, İrəvan Rusiyaya qarşı demarşlar edəcək, Qərb isə Ermənistanı dəstəkləyəcək.

- Vladimir Putin son vaxtlar mütəmadi olaraq Qərbin Rusiyanı MDB tərəfdaşlarına qarşı sıxışdırmaq cəhdlərinə diqqət çəkir. Və açıq şəkildə eyni ölkələr üçün mübarizə gedir. Biz bir tərəfdən Qərbin Cənubi Qafqaza, Mərkəzi Asiyaya, Afrikaya, Latın Amerikasına səfərlərini görürük. Digər tərəfdən, bu gün bu, Rusiyanın kəskin maraqları zonasıdır. Rəqiblərdən daha çox Çinlə əlaqə üçün mübarizə var...

- Bəli, Qərbin Cənubi Qafqaz siyasəti böyük geosiyasi oyunun elementidir. İndi Qərb dövlətləri Rusiyaya zərər vurmaq, təsir etmək üçün bütün imkanlardan istifadə edir, fürsətdən istifadə edərək onun müttəfiqləri, tərəfdaşları və digər dövlətlərlə münasibətlərini pisləşdirməyə çalışırlar. Belə bir siyasət aparılır, həm də bu kontekstdə aparılır. Ermənistana münasibətdə isə o, təkdir. Amma başa düşmək lazımdır ki, başqa oyunçular da var. Ermənistanın qlobal baxımdan rolu o qədər də böyük deyil. O, Qərb üçün siyasi subyekt kimi deyil, o əsasən alət, bəhanə kimi çıxış edir. Çoxlu belə hallar yaranır. Ermənistandakı vəziyyətin batdığı matris çox böyük və çoxvektorludur.

Qərbin son məqsədi öz hegemonluğunu bərpa etməkdir. Bu son məqsədə gedən yolda maneələr var, o cümlədən Rusiya. Qərbin əsas məqsədlərindən biri və yaxın gələcək üçün taktiki hədəfi Rusiyanın təcrid olunmasıdır.

Qərbin əsas məqsədlərindən biri və yaxın gələcək üçün taktiki hədəfi Rusiyanın təcrid olunması və tərəfdaşları ilə çəkişmə cəhdidir. Qlobal strateji məqsəd dünyanı Qərb üçün əlverişli prinsiplər üzərində qurmaqdır. Daim bu haqda danışır və hər kəsin bu prinsiplərlə yaşamasını təmin etməyə çalışırlar. Belə çıxır ki, onların baxışı idealdan çox uzaqdır.

Hələlik Qərb Rusiyanın müttəfiqləri ilə toqquşması məsələsində o qədər də uğur qazanmayıb. Qərb üçün də kəskin və riskli mürəkkəb, çoxvektorlu geosiyasi oyun gedir. Burada çətinliklər var. Siz başa düşməlisiniz ki, Qərb birləşməkdən uzaqdır. Aİ-də fərqli fikir və hisslərə malik ölkələr var.

- İlin sonuna kimi Aİ Ermənistan-Azərbaycan sərhədində strukturun missiyasında Aİ-nin bütün 27 ölkəsinin iştirakı məsələsini qaldıracaq. Fransa artıq Ermənistana hərbi texnika verir, silah da verəcək. Qərb funksionerlərinin Ermənistana sonsuz səfərləri bitmir...

- Aİ heç vaxt həqiqətən Azərbaycana qarşı çıxmayacaq. Heç vaxt. Üstəlik, Türkiyə faktorunu nəzərə alaraq. Niyə hər şeyi özünüzə görə pis hesab edirsiniz? Ona görə də Ermənistan üçün burada nəyəsə arxalanmaq çətindir. Onun edə biləcəyi maksimum şey demarşları nümayiş etdirməkdir. Anti-Rusiya və anti-Azərbaycan. Amma Aİ Ermənistanla bağlı Azərbaycan və Türkiyə ilə ciddi mübahisə etməyəcək.

Ermənistan hakimiyyəti nə deyir desin, Rusiya heç bir şəkildə Ermənistanın həyatına və inkişafına mane ola bilməz, ancaq kömək edə bilər...

- Aİ-nin obyektiv olaraq Azərbaycanın əleyhinə getməyəcəyini deyirsiniz... Amma bununla yanaşı, Avropa Parlamenti Azərbaycan əleyhinə qətnamələr qəbul edir. Srağagün Aİ diplomatiyasının rəhbəri Josep Borrell Azərbaycana qarşı növbəti təhdidlər edib. Bakı isə, son bir ayda Avropa İttifaqının vasitəçiliyi ilə Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsi ilə bağlı iki görüşdən imtina edib.

- Avropa Parlamentinin bəyanatlarının heç bir əhəmiyyəti yoxdur. O, heç bir nəzarətedici rol oynamır. Josep Borrell hər şeyi deyə bilər, siz artıq onun qəribə ifadələrinin kitabxanasını tərtib edə bilərsiniz.

- Qlobal geosiyasi təlatümlər və Qərbin Moskvanı qonşularına qarşı qoymaq cəhdləri fonunda Azərbaycan bu gün Rusiyanın tərəfdaşı kimi necə görünür?

- Azərbaycanla tərəfdaşlıq ümumilikdə müsbət inkişaf edir, fəal əlaqələr müşahidə olunur. Azərbaycan rəhbərliyi isə hər bir suveren dövlətin rəhbərliyi kimi öz milli maraqlarından çıxış etsə də, Rusiya ilə münasibətlərdə konstruktivlik və məsuliyyət, şəffaflıq nümayiş etdirir. Gələcək üçün kifayət qədər ümumi strateji əhəmiyyətli layihələrimiz var.

- İrəvanın Rusiyanın vasitəçiliyi ilə bunun baş verməsini açıq şəkildə istəmədiyi, Qərbin burada vasitəçiliyini təbliğ etməyə çalışdığı bir şəraitdə Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müqaviləsi imzalamaq olarmı...

- Azərbaycana aydındır ki, Ermənistan özünü qeyri-sabit aparır. Müqavilə iki tərəfin razılığıdır. Amma Azərbaycan və Ermənistan tam razılığa gələ bilmir. Nəzəri cəhətdən Ermənistan Azərbaycanın şərtləri ilə sülh müqaviləsi imzalaya bilərdi, amma manevr etməyə çalışır. Bunun nə ilə nəticələnəcəyi hələ bəlli deyil.

Ermənistanın həqiqətən nə istədiyini mühakimə etmək çətindir. Biz Ermənistan rəhbərliyinin planlarının bütün incəliklərini bilə bilmərik. Amma görünən odur ki, Ermənistan ikili oyun aparır. Sözdə respublika rəhbərliyi imza atmağa hazırdır, amma reallıqda belə deyil.

Tərcümə - Elçin Bayramlı