Rusiya XİN keçmiş müavini: “Ermənistanın KTMT-dən çıxması bu dövrdə gözlənilir” - MÜSAHİBƏ

Rusiya xarici işlər nazirinin keçmiş müavini (1990-1991) Andrey Fyodorov “Moskva-Baku” portalına müsahibəsində Bakı və İrəvanın tezliklə sülh sazişi imzalaya biləcəyini və Gürcüstandakı seçkilərin Zaqafqaziyaya necə təsir edəcəyini şərh edib. Müsahibəni oxucularımıza təqdim edirik.

- Andrey Vladimiroviç, BRİCS-in Kazanda keçirilən sammitində İlham Əliyevlə Nikol Paşinyan arasında aparılan danışıqlardan sonra İrəvan bəyanatlar verməyə başladı ki, tərəflər tezliklə sülh müqaviləsinin qalan problemli məqamları ilə bağlı razılığa gələ bilərlər. Bakı susur. Sizcə, həqiqətən də Azərbaycan və Ermənistan qısa müddətdə razılığa gəlib sülh sazişi imzalaya bilərdimi?

- Yox, çətin ki, orada bununla bağlı razılaşmış olsunlar. Hələlik vəziyyət havadadır. İrəvan hələ də təsdiq prosesini uzatmaq taktikasına sadiqdir. Bu, uzun illər Qarabağ münaqişəsini “həll edən” ATƏT-in Minsk Qrupu kimidir. Ona görə də Ermənistanın eyhamlarına baxmayaraq, indi Bakı ilə İrəvan arasında sülh sazişi gözləmək lazım deyil. Bakı və İrəvanın razılığa gəlmədiyi məqamlar son dərəcə mürəkkəbdir. Və onları bir anda həll etmək mümkün deyil.

- Kazan danışıqlarından sonra belə bir məlumat da ortaya çıxır ki, tərəflər deyəsən delimitasiyanın davam etdirilməsindən danışırlar və birdən-birə Azərbaycan tərəfindən saxlanılan şəxslərin Ermənistana köçürülməsi məsələsi ortaya çıxır. Ermənistan rəsmilərinin bəyanatlarında isə Ermənistanın COP29-da iştirakı üçün İrəvandan Bakıya müəyyən şərtlərin qoyulması mövzusu keçib gedir. Sonra da deyirlər, yox, şərtsiz edəcəyik...

- Çox güman ki, COP29-da Ermənistan nümayəndəsi iştirak edəcək. İqlim gündəmi neytraldır. Bu o deməkdir ki, o, sizi heç nəyə məcbur etmir. Azərbaycan üçün isə Ermənistandan yüksək məmurun iştirakı müsbət amil olardı. Həm də sülh prosesinin fonunda. Düşünürəm ki, Ermənistan reallıqda COP29-da iştirak etmək üçün bazarlıq etməyəcək. Amma İrəvanda bunun əksini söyləmək adi siyasi oyun ola bilər.

- “Gürcü arzusu”nun Gürcüstandakı parlament seçkilərində qalib gəlməsi Cənubi Qafqazda vəziyyətin inkişafı üçün nə deməkdir?

- “Gürcü arzusu”nun qələbəsinin yekun möhkəmlənməsi Avropa İttifaqının cavab addımlarına səbəb olacaq. Aİ-nin atacağı ilk addımlardan biri də vizasız girişin ləğvi olacaq. Gürcüstan üçün bu, problem olacaq, çünki Gürcüstan iqtisadiyyatı indi daha çox buna əsaslanır, həmçinin Rusiyaya səyahət etmək, almaq və satmaq imkanı. Əhalidən isə vizasız gediş-gəlişin ləğvi “Gürcü arzusu”na qarşı sərt reaksiyaya səbəb ola bilər. Gürcüstanda seçkilərlə bağlı vəziyyətin necə bitəcəyini öyrənmək yəqin ki, bir aya yaxın vaxt aparacaq.

Gürcüstanda hələ ki, ciddi etirazların olmaması müxalifətin və Qərbin gözləməsi deməkdir. Və “Gürcü arzusu”nun qələbəsi təsdiqlənərsə, irimiqyaslı mitinqlər başlaya bilər. Qərb “Gürcü arzusu” ilə əməkdaşlıq etməyəcək. Parlamentə daxil olan müxalifət partiyaları artıq mandatlarından imtina ediblər. Əgər “Gürcü arzusu” qalib gəlsə və hökumət qursa, Aİ və ABŞ bunun qeyri-legitim olduğunu bəyan edəcək. Belə bir pis dairə. Və bu pozğun dairə hamını bu və ya digər mövqe tutmağa məcbur edir. Aydınlıq olmayanda yenə də nəyəsə hazırlaşmalı və mövqe tutmalısan. Ona görə də Cənubi Qafqazı sülh, təhlükəsizlik və əməkdaşlıq gözləyir demək hələ ki, doğru deyil.

Və bu vəziyyətdə Ermənistan gözləyir. Yerevan da noyabrın 3-də Moldovada keçiriləcək prezident seçkilərinin ikinci turunu gözləyir. Bundan əlavə, Kişinyov artıq ölkənin Aİ-yə daxil olması ilə bağlı referendum keçirib. Mayi Sandu qalib gəlsə, bu qərbyönlü kurs daha da güclənəcək. Sonra İrəvanda deyəcəklər: bizdə də belə bir referendum keçirmək lazımdır. Üstəlik, Ermənistanda bunun üçün zəmin hazırlanır: belə bir referendumun keçirilməsi məsələsinə baxılması üçün 60 min imza toplanıb.

ABŞ-da noyabrın 5-də keçiriləcək prezident seçkilərinin nəticələri Cənubi Qafqaza daha az təsir edəcək. Kimin qalib gəlməsindən asılı olmayaraq, Ermənistanın “avropalaşması” vektoru artıq götürülüb.

Avropa İttifaqı və xüsusən də Fransa Ermənistanda əsas rol oynayır. Və Ermənistan Respublikasında vəziyyətin inkişafının bir variantı çoxdan seçilib, onun Avropa İttifaqına doğru necəsə hərəkət etməsi lazımdır. Və bu proses ABŞ-da kimin hakimiyyətdə olmasından asılı olmayaraq həyata keçiriləcək. Bu, Aİ ilə yumşaq yaxınlaşma prosesi olacaq. Bu, getdikcə daha dərindən işlənəcək. Qərb isə Cənubi Qafqaza sərt şəkildə yox, addım-addım yumşaq şəkildə girməyə çalışacaq. Vəziyyəti sarsıtmaq, müəyyən ziddiyyətləri saxlamaq, onların üzərində oynamaq.

- Gürcüstan ətrafında yaranmış vəziyyətlə bağlı Qərb Ermənistanı Rusiyadan daha sürətlə uzaqlaşdırmaq üçün addımlar atacaqmı? İrəvan tezliklə KTMT-ni tərk edə bilərmi?

- Macarıstan Aİ sədri olduğu halda, yox. Lakin Polşa Avropa İttifaqının növbəti prezidenti olacaq. Bundan əlavə, Kaja Kallas Avropa diplomatiyasının rəhbəri olacaq. Bu, çox sərt qadındır, o cümlədən postsovet məkanı məsələlərində. Məhz bu müddət ərzində Ermənistanın KTMT-dən çıxacağı görünür. Və Rusiya və Azərbaycana daha da sərt təzyiq göstərəcəklər.

Tərcümə - Elçin Bayramlı