Azərbaycan Milli Ordusunun formalaşması prosesində yeni mərhələ

Azərbaycan Milli Ordusunun inkişafı və formalaşması prosesi ölkənin müstəqilliyinin və suverenliyinin təminatında həlledici rol oynayır. 1991-ci ildə SSRİ-nin dağılması ilə yenidən müstəqilliyini bərpa edən Azərbaycan, dövlət quruculuğu ilə yanaşı, güclü və peşəkar ordu formalaşdırmaq istiqamətində mühüm addımlar atmışdır. 2020-ci ildə Vətən müharibəsində əldə olunan Zəfərdən sonra isə Azərbaycan Ordusunun inkişafında yeni bir mərhələyə qədəm qoyulmuşdur. Bu mərhələ həm struktur islahatlarını, həm də müasir texnologiyalara əsaslanan hərbi strategiyanın tətbiqini özündə ehtiva edir. Azərbaycan Milli Ordusunun əsası ilk dəfə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti (AXC) dövründə qoyulmuşdur. 1918-ci ilin iyun ayında ilk dəfə olaraq milli hərbi hissələrin yaradılmasına başlanmış və 26 iyun tarixi "Silahlı Qüvvələr Günü" kimi qeyd olunmağa başlanmışdır. Qısa müddət ərzində nizami ordu hissələri yaradılmış, generallar və zabitlər yetişdirilmişdir. Lakin cümhuriyyətin süqutu bu prosesin davamlı olmasına imkan verməmişdir. 1920-ci ildə Azərbaycan Sovetlər Birliyinə daxil olduqdan sonra milli ordunun fəaliyyətinə son qoyulmuş, Azərbaycan ərazisində yerləşdirilmiş sovet hərbi hissələri tərəfindən təhlükəsizlik təmin olunmuşdur. Bu dövrdə Azərbaycan mənşəli zabitlər məhdud şəkildə sovet ordusunda xidmət göstərmiş, lakin milli ordu anlayışı rəsmi siyasətdən kənarda saxlanılmışdır. 1991-ci ildə müstəqillik əldə olunduqdan sonra Azərbaycan dövləti nizami ordu yaratmaq məqsədilə yeni bir mərhələyə qədəm qoydu. Lakin bu proses 1990-cı illərin əvvəllərində baş vermiş siyasi qeyri-sabitlik, Ermənistanla müharibə və daxili çətinliklər səbəbindən çox çətin və ziddiyyətli keçdi. Ordu zəif strukturlaşmış, maddi-texniki bazası kifayət qədər inkişaf etməmişdi. 1993-cü ildə hakimiyyətə qayıdan ümummilli lider Heydər Əliyev ölkədə sabitlik yaratmaqla yanaşı, ordu quruculuğuna da ciddi diqqət yetirdi. Müdafiə sənayesi inkişaf etdirildi, hərbi hissələrin təminatı gücləndirildi, zabit heyətinin peşəkarlığı artırıldı. Azərbaycan NATO-nun "Sülh naminə tərəfdaşlıq" proqramına qoşularaq beynəlxalq hərbi təlimlərdə iştirak etməyə başladı. Həmçinin Türkiyə ilə strateji hərbi əməkdaşlıq çərçivəsində Azərbaycan zabitləri NATO standartlarına uyğun təlimlərə cəlb olundu. 2005-ci ildən etibarən Azərbaycanda Müdafiə Sənayesi Nazirliyi yaradıldı və ölkənin hərbi sənaye kompleksinin formalaşdırılması istiqamətində mühüm addımlar atıldı. Yerli silah-sursat istehsalı genişləndi. 44 günlük Vətən müharibəsi Azərbaycan Ordusunun peşəkarlığını, hazırlıq səviyyəsini və texnoloji üstünlüyünü nümayiş etdirdi. Müharibədə Türkiyə və İsrail istehsalı olan pilotsuz uçuş aparatlarının (PUA) istifadəsi müasir hərb tarixində yeni səhifə açdı. Müasir texnologiyaların tətbiqi və düzgün hərbi strategiya Azərbaycanın işğal altındakı torpaqlarını azad etməsini təmin etdi. Bu zəfər ordu quruculuğunda yeni mərhələyə keçidin əsasını qoydu. 2021-ci ildən etibarən Azərbaycanın Müdafiə Nazirliyi tərəfindən Komando hərbi hissələrinin yaradılması elan edildi. Bu bölmələr Türkiyə Silahlı Qüvvələrinin təcrübəsi əsasında formalaşdırılır və yüksək döyüş qabiliyyəti ilə seçilir. Post-müharibə dövründə ordunun maddi-texniki bazası daha da gücləndirildi. Süni intellekt, elektron müharibə sistemləri, PUA-lar və raket sistemləri ilə təchizat genişləndirildi. Azərbaycan Ordusu regionda söz sahibi olan güclü hərbi qüvvəyə çevrilmişdir. Ordunun müasir döyüş taktikasına və döyüş qabiliyyətinə malik olması ona həm müdafiə, həm də preventiv əməliyyatlarda üstünlük verir. 2021-ci ildə imzalanan Şuşa Bəyannaməsi çərçivəsində Türkiyə ilə Azərbaycan arasında hərbi əməkdaşlıq yeni səviyyəyə yüksəldi. İki ölkə arasında birgə hərbi təlimlər, təcrübə mübadiləsi və texniki əməkdaşlıq ordunun güclənməsində mühüm rol oynayır. Azərbaycan Milli Ordusunun inkişafı və formalaşması prosesi son illərdə tamamilə yeni mərhələyə qədəm qoymuşdur. Bu mərhələ güclü dövlət idarəçiliyi, strateji hərbi müttəfiqlik və texnoloji modernizasiya ilə xarakterizə olunur. 2020-ci il Zəfəri bu inkişafın zirvəsi olmaqla yanaşı, yeni dövrün başlanğıcını simvolizə edir. Azərbaycan Respublikası öz milli təhlükəsizliyini təmin etmək və regional sabitliyə töhfə vermək üçün güclü və müasir orduya malikdir.

Günay Allahverdiyeva
Yeni Azərbaycan Partiyası Laçın rayon təşkilatının fəal üzvü