Azərbaycan-Özbəkistan strateji tərəfdaşlığının yeni mərhələsinə dair - ŞƏRH

2025-ci il 2 iyul tarixində keçirilən rəsmi görüşlər çərçivəsində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev və Özbəkistan Respublikasının Prezidenti Şavkat Mirziyoyev ikitərəfli münasibətlərin yeni səviyyəyə yüksəldilməsi ilə bağlı mühüm bəyanatlar verdilər. Bu sənəddə önə çıxan dörd əsas istiqamət – strateji müqavilə, idman sahəsindəki uğurlar, sürətli inkişaf və genişmiqyaslı islahatlar, həmçinin imzalanmış sənədlərin mahiyyəti – gələcək əməkdaşlığın konturlarını müəyyən etdi.

2024-cü ilin sentyabrında Daşkənddə imzalanmış Müttəfiqlik Münasibətləri Haqqında Müqavilə iki ölkə arasında qarşılıqlı etimad və strateji tərəfdaşlıq prinsipini rəsmiləşdirən əsas sənəd kimi çıxış edir. Müqavilə aşağıdakı əsas istiqamətləri əhatə edir:

- Siyasi əməkdaşlıq: Daimi dialoq mexanizmlərinin yaradılması, prezidentlər və hökumət üzvləri səviyyəsində konsultasiyaların gündəlikləşdirilməsi.
- Təhlükəsizlik və müdafiə: Sərhəd təhlükəsizliyinin gücləndirilməsi, kiber təhlükəsizlik mübadiləsi, birgə təlimlər və təcrübə mübadiləsi.
- İqtisadi tərəfdaşlıq: Birgə podrat layihələrinin həyata keçirilməsi, qarşılıqlı investisiyaların qorunması mexanizmləri.
- Beynəlxalq platformalarda əməkdaşlıq: BMT, İƏT və digər təşkilatlar çərçivəsində ortaq təşəbbüslərin dəstəklənməsi.

Bu müqavilə, həmçinin 2030-cu ilədək strateji planların hazırlanması və icra mexanizmlərinin yaradılmasını öhdəsinə götürür, bölgədə sabitliyin təmin olunmasına və təhlükəsizliyin möhkəmlənməsinə xidmət edir.

Son iki ildə Özbəkistanın idman sahəsində göstərdiyi inkişaf diqqətəlayiq dərəcədə sürətlənib. Dövlət proqramları çərçivəsində aşağıdakı nailiyyətlər əldə olunub:

- Olimpiya nailiyyətləri: Paris 2024 Olimpiadasında 15 medal (4 qızıl, 5 gümüş, 6 bürünc) qazanaraq ölkənin rekordunu yenilədi.
- Boks və güləş: Dünyanın aparıcı yarışlarında ən azı 10 medal, Avropa və Asiya çempionatlarında 3 qızıl medal.
- İdman infrastrukturu: 5 yeni Olimpiya standartlı idman kompleksi, 12 regional idman məktəbinin inşası.
- Gənclər siyasəti Məktəblərdə məcburi idman proqramlarının tətbiqi, gənc istedadları dəstəkləyən təqaüd proqramlarının genişləndirilməsi.

Azərbaycan və Özbəkistan arasında imzalanan idman sahəsindəki memorandum idman akademiyalarının birgə fəaliyyəti, beynəlxalq turnirlərdə qarşılıqlı dəstək və təcrübə mübadiləsi mexanizmlərini ehtiva edir.

Prezident Mirziyoyevin rəhbərliyi altında Özbəkistanda icra olunan islahat paketi dörd əsas sahəni əhatə edir:

- İqtisadi liberalizasiya: Daha çox kiçik və orta sahibkarlığa güzəştlər, vergi və gömrük məcəlləsinin sadələşdirilməsi.
- Təhsil islahatlar: Beynəlxalq standartlara uyğun lisey və universitet şəbəkələrinin yaradılması, xarici təhsil qurumları ilə əməkdaşlıq.
- Rəqəmsallaşma: 'Elektron hökumət' platformalarının tətbiqi, kütləvi rəqəmsal xidmətlər.
- Sosial sahə: Tibbi sığorta sisteminin genişləndirilməsi, yaşayış minimumunun artırılması və sosial müdafiə proqramlarının gücləndirilməsi.

Bu dəyişikliklər nəticəsində Özbəkistanın ÜDM artımı 2024-cü ildə 7.6% səviyyəsində qeydə alınaraq regionda lider mövqeyini qorudu. Azərbaycan bu təcrübəni öyrənmək və birgə təşəbbüslər çərçivəsində yeni layihələr həyata keçirmək niyyətindədir.

2025-ci il iyul ayının əvvəllərində imzalanan sənədlər ikitərəfli əməkdaşlığın aşağıdakı strateji sahələrini əhatə edir:

- Sənaye parkları: Qərb və Şərq layihələri üzrə birgə istehsal sənaye parklarının yaradılması, 500 milyon dollarlıq investisiya planı.
- Nəqliyyat-logistika: Trans-Xəzər və Qafqaz dəhlizlərinin inkişafı üçün qarşılıqlı marşrutların genişləndirilməsi, gömrük prosedurlarının sadələşdirilməsi.
- Enerji: Bərpa olunan enerji layihələrində birgə müəssisələrin yaradılması, 1 GW günəş və külək enerjisi stansiyalarının inşası memorandumu.
- Mədəniyyət və təhsil: Dil mərkəzləri, universitetlərarası mübadilə proqramları və ortaq tədqiqat mərkəzlərinin qurulması.

Hər bir sənəd regional inteqrasiyanı gücləndirən və iki ölkə arasında iqtisadi, humanitar və strateji sahələrdə qarşılıqlı faydanı maksimuma çıxaran mexanizmlər ehtiva edir.

Prezident İlham Əliyev və Prezident Şavkat Mirziyoyevin 2 iyul 2025-ci il bəyanatı, Azərbaycan-Özbəkistan əlaqələrinin yalnız mövcud status-kvonu möhkəmləndirməklə qalmayıb, eyni zamanda gələcək illər üçün geniş və dinamik əməkdaşlığın yol xəritəsini təqdim etdi. Bu müxtəlif sahələri əhatə edən təşəbbüslər iki xalqın rifahı və regionda sabitliyin qorunması üçün vacibdir.

Könül İbrahimova

YAP Yasamal rayon Elm və Təhsil Nazirliyinin Fiziologiya İnstitutu üzrə Ərazi partiya təşkilatının sədri