1 Avqust - Azərbaycan əlifbası və Azərbaycan Dili Günü

Azərbaycan dili əsrlər boyu xalqımızın milli kimliyini, düşüncə tərzini və mədəni irsini əks etdirən əsas ünsiyyət vasitəsi olmuşdur. Dil təkcə ünsiyyət vasitəsi deyil, həm də bir millətin tarixini, mədəniyyətini və mənəviyyatını yaşadan canlı varlıqdır. Müstəqillik əldə edildikdən sonra Azərbaycan Respublikasında dilə verilən dəyər daha da artmış, onun hüquqi statusu rəsmiləşdirilmişdir. Azərbaycan Respublikasının 1995-ci ildə qəbul olunmuş Konstitusiyasının 21-ci maddəsinə əsasən, Azərbaycan dili dövlət dili olaraq tanınmış və bu dilin işlənməsi, qorunması və inkişafı dövlətin məsuliyyətinə verilmişdir. Konstitusiyada qeyd olunur:
“Azərbaycan Respublikasının dövlət dili Azərbaycan dilidir. Azərbaycan Respublikası Azərbaycan dilinin inkişafını təmin edir.”
Bu status Azərbaycan dilinin rəsmi sənədlərdə, təhsil müəssisələrində, məhkəmələrdə, mətbuatda və digər bütün dövlət orqanlarında məcburi tətbiqini təmin edir. Dövlət dili statusunun verilməsi həm milli birliyin, həm də dövlət müstəqilliyinin gücləndirilməsinə xidmət edir. Bu addım dilimizin hüquqi və ictimai mövqeyini gücləndirmiş, onu qorumaq və gələcək nəsillərə çatdırmaq üçün möhkəm zəmin yaratmışdır. Azərbaycan dilinin dövlət səviyyəsində qorunması və inkişaf etdirilməsi məqsədilə müxtəlif dövrlərdə mühüm qanunverici təşəbbüslər həyata keçirilmişdir. Bu sahədə atılmış ən əhəmiyyətli addımlardan biri 2002-ci il 30 sentyabr tarixində ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən imzalanmış “Azərbaycan Respublikasında dövlət dili haqqında” Qanunun qəbuludur. Bu qanun Azərbaycan dilinin hüquqi statusunu möhkəmləndirmiş, onun işlənmə sahələrini genişləndirmiş və normativ bazasını formalaşdırmışdır. Qanunda göstərilir ki, dövlət dili Azərbaycan Respublikasının bütün ərazisində rəsmi ünsiyyət və yazışma vasitəsi kimi istifadə olunmalıdır. Bu qanunla dilin saflığının qorunması, onun lüğət tərkibinin zənginləşdirilməsi və normativ qaydalara uyğun istifadəsi hüquqi müstəviyə keçirilmişdir. Bundan başqa, 2001-ci ildə latın qrafikalı Azərbaycan əlifbasına keçidlə bağlı verilmiş qərar da mühüm qanunverici təşəbbüslərdən biri olmuşdur. Bu keçid dilin müasir tələblərə uyğunlaşdırılmasına, qloballaşan dünyada istifadəsinin asanlaşdırılmasına və tarixi ənənələrin qorunmasına xidmət etmişdir. Hazırda da bu qanunlar çərçivəsində dilin mühafizəsi və inkişafı məqsədilə müxtəlif proqram və tədbirlər həyata keçirilir. Bu təşəbbüslər Azərbaycan dilinin dövlət dili kimi nüfuzunu artırmaqla yanaşı, onun dünya səviyyəsində də tanıdılmasına zəmin yaradır. Ulu Öndər Heydər Əliyevin Azərbaycan dili qarşısındakı xidmətləri tariximizdə xüsusi yer tutur. O, dilimizi sadəcə bir ünsiyyət vasitəsi deyil, xalqımızın kimliyi, tarixi və mənəviyyatını yaşadan müqəddəs dəyər kimi qiymətləndirirdi. Heydər Əliyev dəfələrlə qeyd etmişdir:
“Azərbaycan dili bizim milli sərvətimizdir. Hər bir azərbaycanlı bu dili qorumalı və onunla fəxr etməlidir.”
1970–1980-ci illərdə, SSRİ dövründə rus dilinin geniş yayıldığı və digər dillərin kölgədə qaldığı bir vaxtda belə, Heydər Əliyev Azərbaycan dilinin tədrisində və istifadəsində xüsusi həssaslıq göstərirdi. Onun təşəbbüsü ilə 1978-ci ildə qəbul edilən Azərbaycan SSR Konstitusiyasına Azərbaycan dilinin rəsmi statusu ilə bağlı maddə əlavə edildi. Bu, Sovet İttifaqı miqyasında nadir bir hadisə idi və Azərbaycan xalqı üçün böyük qürur mənbəyi oldu. Müstəqillik dövründə isə Ulu Öndər dilin dövlət səviyyəsində möhkəmlənməsi üçün mühüm qanunvericilik təşəbbüsləri irəli sürdü. “Dövlət dili haqqında” Qanunun qəbul edilməsi, Azərbaycan dilinin latın qrafikasına keçidi və dilin qorunmasına yönəlmiş tədbirlər məhz onun siyasi iradəsinin və uzaqgörənliyinin nəticəsi idi. Heydər Əliyevin Azərbaycan dilinə verdiyi dəyər, onun saflığının qorunması və inkişaf etdirilməsi ilə bağlı çağırışları bu gün də aktuallığını saxlayır. Bu siyasət bu gün də Prezident İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilir. Prezident İlham Əliyev də Ulu Öndər Heydər Əliyevin siyasi kursunu davam etdirərək Azərbaycan dilinin qorunması və inkişaf etdirilməsi sahəsində mühüm addımlar atmışdır. Onun rəhbərliyi ilə dövlət dili ilə bağlı yeni hüquqi sənədlər qəbul olunmuş, dil siyasəti müasir dövrün tələblərinə uyğun şəkildə təkmilləşdirilmişdir. 2018-ci il 1 noyabr tarixində Prezident İlham Əliyev “Azərbaycan dilinin saflığının qorunması və dövlət dili kimi daha geniş tətbiq olunması ilə bağlı tədbirlər haqqında” mühüm sərəncam imzalamışdır. Bu sərəncamda kütləvi informasiya vasitələrində və ictimai sahələrdə dilin normativ qaydalara uyğun işlədilməsinin vacibliyi vurğulanır və Azərbaycan dilinin saflığına xələl gətirən halların qarşısının alınması üçün tədbirlərin görülməsi tövsiyə olunur. Prezident eyni zamanda dilin informasiya texnologiyalarına uyğunlaşdırılması, elektron resurslarda istifadəsinin genişləndirilməsi və gənc nəslə düzgün şəkildə öyrədilməsi istiqamətində vacib layihələrin həyata keçirilməsinə dəstək verir. Azərbaycandilli internet resurslarının və onlayn tədris platformalarının yaradılması da bu siyasətin bir hissəsidir. Bundan əlavə, xarici ölkələrdə fəaliyyət göstərən Azərbaycan məktəblərində də dövlət dilinin tədrisi və təbliği üçün əlverişli şərait yaradılır. Prezident İlham Əliyev Azərbaycan dilini sadəcə ölkə daxilində deyil, dünya azərbaycanlıları arasında da birləşdirici qüvvə kimi inkişaf etdirməyə çalışır.


Şakir Məmmədov
YAP Laçın rayonu təşkilatının 50 saylı ƏPT-nın fəalı
Laçın rayonunun Minkənd kənd tam orta məktəbinin riyaziyyat-informatika müəllimi