Aİİ qərar verdi ki…

Beş ölkə ümumi əmtəə ticarəti mexanizmi haqqında razılığa gəlib

Avqustun 15-də hökumətlərarası şuranın iclasında Avrasiya İqtisadi İttifaqının (Aİİ) baş nazirləri ümumi bazarda birja ticarətinin inkişafı proqramını təsdiqləyiblər — sənəd bir neçə ildir hazırlanırdı və qarşılıqlı ticarət dövriyyəsinin artımını təmin etməyə yönəlib. İttifaq birja əmtəə bazarının tam işə salınması 2029-cu ilə planlaşdırılır. Bundan əvvəl ölkələr ticarət edilən malların siyahısını müəyyənləşdirməli və bu sahədə pilot layihələr həyata keçirməlidirlər.

Cümə günü, avqustun 15-də Qırğızıstanın Çolpon-Ata şəhərində Aİİ Hökumətlərarası Şurasının genişləndirilmiş iclası keçirilib. Gündəliyə iyirmiyə yaxın məsələ, o cümlədən dərman vasitələri və tibbi cihazların ümumi bazarları konsepsiyası, birja ticarətinin inkişafı proqramı daxil edilib. Baş nazirlər həmçinin ittifaqın əbədi problemlərini - ilk növbədə ittifaq bazarında əməkdaşlıq üçün maneələri müzakirə etdilər. Belarus hökumətinin başçısı Aleksandr Turçin 2016-cı ildən indiyədək 70 belə maneənin aradan qaldırıldığını, lakin vahid bazarın səmərəliliyini azaldan maneələrin qaldığını bildirib. Partnyorlarla bağlı konkret şikayətlər Qazaxıstandan yaranıb – bu ölkənin baş naziri Oljas Bektenov ittifaq daxilində qazaxıstan istehsalçıları və daşıyıcılarının “gizli məhdudiyyətlərlə üzləşməkdə davam etməsindən” şikayətlənib: “Əslində biz tam hüquqlu baytarlıq, sanitariya, gömrük nəzarətini müşahidə edirik”. O əlavə edib ki, bəzi hallarda Aİİ ölkələrinin ərazilərindən yüklərin maneəsiz tranziti təmin edilmir.

Rusiyanın baş naziri Mixail Mişustin qeyd edib ki, iclasda təsdiq edilmiş Aİİ-də birja ticarətinin inkişafı proqramı məhdudiyyətlərin aradan qaldırılmasına yönəlib. Onun sözlərinə görə, bu, bu sahədə ümumi bazarın formalaşmasına imkan verəcək - “sahibkarlar “beşlik” ölkələrinin hər birində ticarətdə iştirak etmək imkanı əldə edəcək, tərəfdaşlar tapmaq və minimal xərclərlə məhsul almaq asanlaşacaq ki, bu da qarşılıqlı ticarətə əhəmiyyətli təkan verəcək”. Qeyd edək ki, bu sənəd (bütün cümə günü təsdiq edilmiş digərləri kimi) rəsmi mərasimdən əvvəl Rusiya Federasiyası adından baş nazir tərəfindən imzalanıb. Mixail Mişustin çıxışından sonra hökumətlərarası şuranın iclasını erkən tərk edərək, Rusiya Federasiyası və ABŞ prezidentlərinin Alyaskada keçirilən sammiti ilə əlaqədar Moskvaya uçmalı olduğunu izah edib.

Aydınlaşdıraq ki, Aİİ-də ümumi əmtəə birja bazarının formalaşdırılması üzrə iş uzun müddətdir ki, aparılır - “beşlik” ölkələrinin milli əmtəə birjaları bir qədər fərqli təşkil olunub. Məsələn, ticarət edilən məhsulların siyahısı fərqlidir. Birlikdə birja ticarəti konsepsiyası 2024-cü ilin oktyabrında təsdiq edilib, onun həyata keçirilməsi proqramının da ötən ilin sonuna kimi qəbul edilməsi planlaşdırılırdı, lakin proses ləngiyib. Bu, ümumi əmtəə birja bazarı konsepsiyasının enerji resurslarına da genişlənməsi ilə bağlı ekspertlər səviyyəsində razılığa gəlmək üçün vaxtın uzunluğu ilə bağlıdır.

Nəticədə qərara alınıb ki, bu malların birja ticarəti məsələlərinə proqramdan kənarda - ümumi enerji resursları bazarlarının formalaşdırılması çərçivəsində baxılsın.

Bir neçə ildir ki, ümumi valyuta bazarının təşkili ilə bağlı müxtəlif yanaşmalar müzakirə olunur və son dizayn, Rusiyanın təklifinə uyğundur. Bazar iştirakçıları üçün ayrı-seçkilik olmadan ticarətə çıxış təmin ediləcək, milli birjalar ticarətin təşkilatçılarına çevriləcək. Komissiya əlavə edir ki, ticarət tənzimləyiciləri ilə bazar iştirakçıları arasında qarşılıqlı əlaqə üçün Birja Komitəsi yaradılacaq. Bu struktur dövlətlərarası ticarətin şəffaf və ədalətli aparılmasını təmin etmək üçün təklif və tövsiyələr hazırlayacaq və malların ümumi birja bazarının işinə nəzarət edəcək.

Ümumi birja bazarının tam miqyaslı fəaliyyətə başlaması 2027-2029-cu illər üçün nəzərdə tutulub - buna qədər normativ baza hazırlanacaq, 2027-ci ildə isə ümumi birja bazarında satılan malların siyahısının təsdiq edilməsi planlaşdırılır. Həmçinin pilot layihələrin təşkili, simulyasiyaların, daha sonra isə real ticarətin aparılması nəzərdə tutulur.

V.VƏLİYEV