Qayıdışın Rəmzi – Laçın ŞƏRH

Laçın Azərbaycanın ən mühüm bölgələrindən biridir və bu ərazi həm tarixi keçmişi, həm də müasir dövrdə qazandığı strateji mövqeyi ilə ölkəmizin siyasi həyatında xüsusi rol oynamışdır. Laçının adı Azərbaycanın qədim toponimlərindən biri kimi tarix kitablarında yer almış, bölgənin zəngin təbiəti, dağlıq relyefi və strateji coğrafiyası onu hər zaman diqqət mərkəzinə gətirmişdir. Bu rayon həm təbii sərvətləri, həm də coğrafi mövqeyi ilə hər zaman həm dostların, həm də düşmənlərin diqqətini çəkmişdir. 1923-cü ildə Abdallar kənd yaşayış məntəqəsi Laçın adlandırılmış və şəhər statusu verilmişdir. Bu, həmin dövrdə regionda yaşayan insanların inzibati və sosial həyatında yeni bir mərhələ açmışdır. 1930-cu ildə isə Laçın ayrıca inzibati rayon kimi təsdiq olunmuş, beləliklə Azərbaycanın dövlət idarəçiliyində yeni bir mərhələ başlamışdır. Bu tarixi fakt göstərir ki, Laçın XX əsrin əvvəllərindən etibarən ölkənin ərazi-siyasi xəritəsində mühüm mövqe tutmuşdur. Rayonun dağlıq relyefi, meşə örtüyü və strateji dəhlizləri həm müdafiə, həm də ticarət baxımından vacib əhəmiyyət kəsb edirdi.

1992-ci il mayın 18-də Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən Laçının işğalı Azərbaycanın tarixində ən faciəli səhifələrdən biri oldu. Bu işğal nəticəsində yalnız strateji baxımdan önəmli bir rayon əldən getmədi, eyni zamanda minlərlə insan doğma yurd-yuvasından didərgin düşdü. Laçının işğalı düşmənə mühüm strateji üstünlüklər qazandırdı. Çünki Laçın dəhlizi Ermənistanla işğal altındakı Qarabağ arasında əsas əlaqə xətti idi və bu yol illər boyu ermənilərin hərbi-siyasi planlarında mühüm vasitəyə çevrildi. Azərbaycan isə bu dövrdə yalnız ərazi itkisinə məruz qalmadı, eyni zamanda beynəlxalq hüququn ədalətsiz tətbiqi ilə də üzləşdi. BMT-nin qəbul etdiyi qətnamələrə baxmayaraq, işğal illərlə davam etdi və Laçın Azərbaycan xalqının qəlbində bir nisgil kimi yaşadı. Hər bir Laçın sakini bu uzun illər ərzində vətəninə olan bağlılığını qoruyub saxladı. Azərbaycan dövləti isə beynəlxalq səviyyədə işğal faktını dəfələrlə gündəmə gətirdi və hüquqi müstəvidə torpaqlarımızın azad olunmasını tələb etdi. Laçın işğalı ilə yanaşı, rayonun sosial və iqtisadi həyatına ciddi zərər də dəydi. Kənd təsərrüfatı sahələri məhv edildi, infrastruktur dağıdıldı, məktəblər və səhiyyə obyektləri işğalçı tərəfindən viran qoyuldu. İnsanlar öz doğma yurdlarından didərgin düşərək müxtəlif bölgələrə məcburi köç etdilər. Bu, həm də Azərbaycanın kənd təsərrüfatı və iqtisadi potensialına ciddi zərbə vurdu. Laçının işğalı təkcə strateji üstünlük deyil, həm də milli-mənəvi bir itki idi. 2020-ci il Vətən müharibəsi Azərbaycanın tarixində dönüş nöqtəsi oldu.

Qəhrəman Azərbaycan Ordusu Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi altında böyük zəfərə imza atdı. Bu müharibə zamanı Laçın da daxil olmaqla işğal altında olan torpaqlarımızın azad olunması üçün ciddi planlaşdırma həyata keçirildi. Şanlı qələbədən sonra imzalanmış üçtərəfli bəyanata əsasən, Laçın rayonu da Azərbaycanın nəzarətinə qaytarıldı. 2020-ci ilin dekabrında Laçının mərkəzi daxil olmaqla böyük ərazilər Azərbaycanın suveren idarəçiliyinə keçdi. Bu, tarixi ədalətin bərpası idi və uzun illərdən sonra xalqımızın ərazi bütövlüyü tam şəkildə təmin edildi. Lakin müəyyən hissədə Ermənistanın nəzarətində qalan köhnə Laçın dəhlizi də Azərbaycan rəhbərliyinin qətiyyətli siyasəti nəticəsində 2022-ci ilin avqustunda tamamilə nəzarətə götürüldü. Bu hadisə Azərbaycan tarixində mühüm mərhələ idi, çünki ölkəmiz öz sərhədlərinin bütövlüyünü tam şəkildə təmin etmiş oldu. Laçının azad olunması yalnız hərbi-siyasi deyil, həm də milli-mənəvi baxımdan mühüm hadisə idi. Uzun illər doğma torpaqlarından ayrı düşən laçınlılar artıq öz yurdlarına qayıtmaq imkanı qazandılar. Azərbaycan dövləti “Böyük Qayıdış” proqramı çərçivəsində Laçının bərpasına xüsusi diqqət ayırır. Bu proqram çərçivəsində Laçında infrastruktur layihələri həyata keçirildi, yollar, elektrik xətləri, su təchizatı sistemləri bərpa olundu. Prezident İlham Əliyev dəfələrlə Laçına səfər edərək görülən işləri şəxsən nəzarətdə saxladı. Bu, dövlətin Laçına verdiyi böyük önəmin göstəricisidir və həm də regionun təhlükəsizlik, sosial və iqtisadi inkişaf baxımından strateji əhəmiyyətini vurğulayır.

Laçının gələcəyi Azərbaycanın ümumi inkişaf konsepsiyası ilə sıx bağlıdır. Rayonun iqtisadiyyatı təkcə kənd təsərrüfatı ilə məhdudlaşmır, həm də turizm, mədəniyyət, ekologiya və sərhəd təhlükəsizliyi sahələrində inkişaf imkanlarına malikdir. Təbii gözəlliyi, zəngin meşələri və dağlıq relyefi ekoturizm üçün geniş imkanlar yaradır. Bu isə ölkəmizin turizm potensialını gücləndirir və Laçının regional iqtisadiyyatdakı rolunu artırır. Eyni zamanda, strateji mövqeyə malik olan Laçın Azərbaycan-Ermənistan sərhədində mühüm müdafiə xəttidir və hərbi hazırlıq baxımından dövlətin əhəmiyyətli resurslarını cəlb edir. Rayonun enerji potensialı, su ehtiyatları və torpaq sərvətləri Azərbaycanın iqtisadi dayanıqlığı üçün əlavə üstünlük təmin edir.

Azərbaycanın dövlətçilik tarixində Laçın hadisəsi bir daha sübut etdi ki, heç bir qüvvə xalqımızın iradəsini sındıra bilməz. Otuz ilə yaxın davam edən işğal dövründə Azərbaycan xalqı ümidini itirmədi, torpaqlarına sahib çıxmaq əzmini qorudu. Bu dövrdə xalqın dövlətə olan etimadı, ordunun gücü və siyasi liderlik qələbəyə gətirib çıxardı. 2020-ci il Zəfəri isə bu əzmin tarixi təsdiqi oldu. Laçının azad olunması Azərbaycan dövlətinin xarici siyasətdəki uğurunu da göstərdi. Beynəlxalq səviyyədə ölkəmizin haqlı mövqeyi təsdiqləndi və regionda Azərbaycanın strateji nüfuzu daha da artdı.

Bu gün Laçında Azərbaycan bayrağı dalğalanır və bu, dövlətimizin gücünün, xalqımızın birliyinin ən parlaq simvoludur. Laçın artıq yalnız coğrafi ərazi deyil, həm də milli iradənin, dövlətçilik iradəsinin və tarixi ədalətin simvoluna çevrilmişdir. Burada tikilən yeni infrastruktur, bərpa olunan kəndlər, sosial obyektlər, məktəblər, xəstəxanalar və mədəniyyət mərkəzləri regionun dirçəlişinin canlı göstəricisidir. Laçında həyata keçirilən ekologiya layihələri, meşələrin bərpası, su ehtiyatlarının qorunması və təbii sərvətlərin səmərəli istifadəsi ölkəmizin ətraf mühitə olan diqqətinin əyani sübutudur. Laçın həm də mədəniyyət və turizm baxımından inkişaf etməkdədir. Burada yeni muzeylər, incəsənət mərkəzləri, turist marşrutları və ekoloji parklar yaradılır. 2025-ci ildə Laçın şəhərinin “MDB-nin mədəniyyət paytaxtı” elan olunması da bu inkişafın beynəlxalq səviyyədə tanınmasıdır. Bu, həmçinin Azərbaycanın bölgədə mədəni diplomatiya sahəsində göstərdiyi uğurun göstəricisidir. Dövlət tədbirləri, yerli və beynəlxalq forumlar, sərgilər və ictimai layihələr Laçının ictimai həyatını zənginləşdirir və bölgənin sosial-iqtisadi inkişafını sürətləndirir. Azərbaycanın siyasi liderliyi, xüsusilə Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi Laçının bərpasında həlledici rol oynadı. Prezidentin azad olunmuş Laçına səfərləri, şəhərin baş planının təqdimatı və infrastruktur layihələrinin şəxsən nəzarət altında saxlanması regionun gələcək inkişafına olan inamın göstəricisidir. Laçının strateji əhəmiyyəti, tarixi rolu, sosial və iqtisadi potensialı Azərbaycanın dövlət siyasətində prioritet olaraq qalır və gələcək illərdə də bu istiqamətdə geniş investisiya və inkişaf proqramları həyata keçiriləcəkdir.

Beləliklə, Laçın təkcə bir coğrafi ərazi deyil, həm də xalqımızın mübarizə ruhunu, dövlətçilik iradəsini və tarixi ədalətin bərpasını ifadə edən bir məkan kimi Azərbaycan tarixində qalacaqdır. Bu rayonun inkişafı həm milli-mənəvi, həm iqtisadi, həm də strateji baxımdan Azərbaycanın gələcək perspektivləri üçün vacibdir. Laçın artıq Azərbaycanın müstəqil dövlətçilik tarixinin, qələbə ruhunun və gələcəyə inamın simvoluna çevrilmişdir və bu inkişaf prosesi qarşıdakı illərdə də davam edəcəkdir.

Fərid Mustafayev

YAP Yasamal rayon Elm və Təhsil Nazirliyinin Torpaqşünaslıq və Aqrokimya İnstitutu üzrə ərazi partiya təşkilatının sədr müavini