Fransada dərin böhran - RAKURS

Bayrou hökuməti parlamentə yalvarır

Fransanın baş naziri Fransua Bayru hökumətinin taleyi ilə bağlı parlament partiyaları ilə danışıqlara başlayıb. Bundan əvvəl o, sentyabrın 8-də parlamentin onun kabinetinə etimad səsverməsi keçirəcəyini açıqlamışdı. Bütün solçu partiyalar, eləcə də ifrat sağçı Milli Ralli (MN) hökumətin istefasına səs verəcəklərini bildiriblər. Çətin ki, Bayrou bütün həftə davam edəcək danışıqlarda rəqiblərini razı sala bilsin. Amma onları inandıra bilməsə, hökumət istefaya gedəcək, siyasi böhran daha da ağırlaşacaq, mühüm məsələlərin, o cümlədən büdcə məsələlərinin həlli təxirə salınacaq.Mətbuat konfransında danışan Bayrou bildirib ki, bir həftədən sonra parlament onun baş nazir kimi taleyini deyil, bütün Fransanın taleyini həll edəcək. Deputatlar hazırkı hökumətin əleyhinə səs verərsə, o, buraxılacaq. Amma Nazirlər Kabinetinin fəaliyyətini təsdiqləmək o demək olacaq ki, deputatlar dövlət xərclərinin azaldılması zərurəti ilə razılaşırlar, yəni iqtisadiyyat üçün zəruri olsa da, son dərəcə populyar olmayan, qərarın məsuliyyətini öz üzərlərinə götürürlər və bununla da öz siyasi gələcəklərini riskə atırlar.Bayrou risk edir. Adətən baş nazir etimad səsverməsinə hökumətin öz qələbəsinə əmin olduğu və hakim partiyanın əksər mandatlara sahib olduğu halda səs verməyi təklif edir. İndi prezident Emmanuel Makron və baş nazirin tərəfdarları mandatların daha kiçik bir hissəsinə nəzarət edirlər. Bununla belə, Fransanın siyasi gündəmində büdrəmə olan qeyri-populyar büdcə layihəsi Bayru üçün baş nazir qalmaq şansı qoymur. Parlament partiyaları yeni büdcə planının qəbulu zamanı istənilən halda ona etimadsızlıq votumu təqdim edəcəkdilər. Ən azı, əvvəllər bununla hədələmişdilər. Hökumət başçısı uzun müddətdir ki, dövlət xərclərinin azaldılmasını və bununla da büdcədəki boşluğun bağlanmasını təklif edir. Bayrou təxminən 44 milyard avroya qənaət etmək istəyir. Bu məqsədlə artıq pensiya islahatı qəbul edilib, pensiya yaşı 62-dən 64-ə qaldırılıb. Baş nazir bəzi bayram günlərini ləğv etməyi, həmçinin sosial müavinətlərin məbləğini 2025-ci il səviyyəsində dondurmağı planlaşdırır: pensiya və müavinətlər indeksləşdirilməyəcək. “dondurulma”nın digər dövlət xərclərinə də təsir edəcəyi gözlənilir.Bayrou planı qeyri-populyar ola bilər, lakin bu, Fransa üçün son dərəcə zəruridir. Audit İdarəsinin rəhbəri Pierre Moscovici ölkədəki maliyyə vəziyyətinin “kritik deyil, lakin şübhəsiz ki, həyəcanverici” olduğu barədə xəbərdarlıq edib. Ədliyyə naziri Gerald Darmanin və Xarici İşlər Naziri Manuel Vals partiya liderlərini güzəştə getməyə və məsuliyyəti öz üzərinə götürməyə çağırıb. Onlar kabinetin buraxılmasının ölkəyə xeyir verməyəcəyinə eyham vurublar. Amma boş yerə. Əvvəlki hökumət də xərcləri azaltmağa çalışdı və bu, onun istefası ilə nəticələndi. Mişel Barnierin kabineti cəmi üç ay - 2024-cü il sentyabrın 5-dən dekabrın 5-dək fəaliyyət göstərib. Hökumətin bir ildən az müddətdə ikinci istefası hazırkı icra hakimiyyətinin qarşısında duran problemlərin sayını artıracaq. Hazırkı baş nazir artıq Makronun hakimiyyəti dövründə altıncıdır. Bayru istefa verərsə, prezident ya yenisini təyin etməli, ya da parlamenti buraxmalı olacaq. Stabil hökumət yarada bilməməsi Makronun onsuz da düşən reytinqini aşağı salacaq, lakin hələlik onun özü təhlükədə deyil. Dövlət başçısı dəfələrlə bəyan edib ki, vaxtından əvvəl istefa verməyi planlaşdırmır. Və impiçment üçün heç bir əsas yoxdur. Buna baxmayaraq, onun düşünülmüş qərarlar qəbul edilməsi xahişi ilə müxalifətə müraciətləri haqlıdır. Problem ondadır ki, görünür, indiki hakimiyyətin əleyhdarları geri çəkilmək fikrində deyillər.Sosialist Partiyasının lideri Olivye For bildirib ki, Bayru hakimiyyətdən uzaqlaşdırılmalıdır. O, hökumətin əleyhinə səs vermək niyyətinə toxunaraq, "Qəbul etdiyimiz qərar geri götürülməyəcək" deyib. Sosialistlərin büdcə təklifləri daha əvvəl baş nazir tərəfindən rədd edilmişdi. Bayrou izah edib ki, sollar dövlət xərclərini məhdudlaşdırmaq istəmir, hətta onu artırmaq da qəbuledilməzdir.İfrat sağçılar da hökumət başçısı ilə yarı yolda görüşməyi planlaşdırmırlar. Onlar Bayrou ilə məsləhətləşmələrdə iştirak etmək niyyətində deyillər. "Artıq gecdir. Cənab Baş nazir, siz fransız xalqının xeyrinə olacaq büdcə yaratmaq üçün bir çox imkanları əldən vermisiniz" deyə partiyanın mövqeyin vitse-prezidenti Sebastien Çenu izah edib. Sosialistlər və ifrat sağçılarla yanaşı, Bayrunun büdcə xərclərini azaltmaq planlarına Kommunist Partiyası, Yaşıllar, Əzilməmiş Fransa və Respublika Uğrunda Sağlar İttifaqı da qarşı çıxır. Onlar birlikdə 330 yer tutur. Hökumətyönlü koalisiyanın isə cəmi 212 mandatı var.Bayrunun hansısa fraksiya ilə razılığa gələ biləcəyi inandırıcı görünmür. Baş nazir bəzi güzəştlər elan edib, lakin onlar əhəmiyyətsizdir və çox dəyişmir. Bayru Sosialist Partiyasını razı sala biləcəyinə ümid edirdi. Əgər onun deputatları hökumətin əleyhinə səs verməsələr, o, istefaya getməyəcək: qalanların bunun üçün kifayət qədər səsi olmayacaq. Bunun üçün baş nazir iki dövlət bayramını (Qələbə Günü və Pasxa Bazar ertəsi) ləğv etmək planlarından imtina etməyə hazır idi. Sosialistlər özləri büdcəni 44 milyard avro yox, təxminən 20 milyard avro ixtisar etməyi təklif edirlər. "Lakin partiyanın bunu dəqiq necə həyata keçirməyi planlaşdırdığı hələ də bəlli deyil. Onlar konkret təkliflər və arqumentlər formalaşdırmayıblar, bu o deməkdir ki, Bayrunun razılaşacağı və ya razılaşmadığı heç nə yoxdur. İfrat sağçılar, öz növbəsində, məsləhətləşmələrə razı olsalar, enerji və miqrasiya məsələsini gündəmə gətirə bilərlər. Ən azı, onlar əvvəllər bu məsələlərin yenidən nəzərdən keçirilməsinə ümid edirdilər.Bu arada, Bayrou üçün miqrasiya siyasətini ifrat sağçıların xoşuna gələcək səviyyəyə çatdırmaq çox çətin, hətta mümkünsüz olacaq. O, Aİ-dən çıxmağa təşəbbüs göstərməli olacaq ki, bu da real deyil. İndi mötədil hökumət rəsmiləri kabinetin buraxılmasına qarşı çıxacaqlar. Lakin Bayrunun postunu saxlamaq perspektivləri hazırda kifayət qədər illüziyadır. Bütün sol və sağ partiyalar hökumətin əleyhinə səs verməyə hazırdır. Baş nazir onlarla kompromis əldə edə bilməsə, Fransa üçün bir çox aktual məsələlər yenidən qeyri-müəyyən müddətə təxirə salınacaq.

V.VƏLİYEV