Azərbaycan–Qazaxıstan strateji tərəfdaşlığı: Avrasiyanın yeni inteqrasiya modeli

2025-ci il oktyabrın 21-də Astanada baş tutan Azərbaycan–Qazaxıstan Ali Dövlətlərarası Şurasının ikinci iclası və cənab Prezident İlham Əliyevin mətbuata verdiyi bəyanat təkcə iki qardaş ölkə arasında münasibətlərin inkişafında yeni səhifə açmadı, bu görüş bütövlükdə Avrasiya məkanında siyasi, iqtisadi və nəqliyyat əlaqələrinin yeni mərhələyə qədəm qoyduğunu təsdiqlədi.

Sözügedən görüşdə səslənən fikirlər, imzalanan sənədlər və formalaşan baxış istiqamətləri göstərir ki, XXI əsrin bu mərhələsində Azərbaycan və Qazaxıstan təkcə dost və tərəfdaş deyil, onlar Avrasiyanın geoiqtisadi sütunlarını müəyyən edən iki aparıcı dövlətdir.

Son illərdə Qazaxıstanın sürətli inkişafı Mərkəzi Asiyanın regional sabitlik və iqtisadi dinamika mərkəzinə çevrilməsinə gətirib çıxarmışdır. Cənab Prezident İlham Əliyev Astanada çıxışı zamanı bu inkişafı yüksək qiymətləndirərək vurğuladı ki, Qazaxıstanın müstəqil dövlətçilik təcrübəsi, iqtisadi islahatlara əsaslanan siyasəti və beynəlxalq arenada artan nüfuzu bütün region üçün nümunədir.

Qazaxıstanın güclənməsi təkcə enerji və sənaye sahəsində deyil, həm də diplomatik müstəvidə özünü göstərir. Astananın çoxvektorlu siyasəti region ölkələri arasında etimad mühitini möhkəmləndirir, yeni əməkdaşlıq formatlarını mümkün edir. Cənab Prezident İlham Əliyevin bəyanatında bu məqam xüsusilə diqqətə çatdırıldı:

“Qazaxıstanın uğurlu inkişaf yolu bizim üçün sevindiricidir. Biz bu uğurları dost ölkənin, qardaş xalqın nailiyyəti kimi dəyərləndiririk.”

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin bu fikri yalnız dostluq jesti deyil, Qazaxıstanın Avrasiyada artan təsirini strateji reallıq kimi qəbul etməyin göstəricisidir. Azərbaycanın öz uğurlu inkişaf modeli ilə Qazaxıstanın modernləşmə siyasəti arasında sinxronluq iki ölkənin həm iqtisadi, həm də siyasi istiqamətdə paralel şəkildə irəliləməsinə imkan verir.

Qazaxıstan bu gün regional enerji təhlükəsizliyinin əsas oyunçularından biridir, “yaşıl enerji”, nəqliyyat və innovasiya sahələrində isə artıq qlobal trendlərə uyğunlaşan bir dövlət kimi çıxış edir. Bu güclənmə, öz növbəsində, Azərbaycan üçün də mühüm tərəfdaşlıq platforması yaradır. Çünki hər iki ölkə sabitlik, iqtisadi artım və müstəqil siyasət prinsipləri üzərində qurulmuş strateji xətti müdafiə edir.

Cənab Prezident İlham Əliyevin Astanadakı çıxışı zamanı səsləndirdiyi ən mühüm strateji mesajlardan biri Avrasiya regionunun gələcəyinə dair baxışı idi. Dövlət başçısı qeyd etdi ki, “Geniş Avrasiya məkanında həyata keçirilən yeni nəqliyyat və enerji layihələri artıq Cənubi Qafqazla Mərkəzi Asiyanı ayrılmaz şəkildə birləşdirir. Bu, vahid coğrafi və iqtisadi məkanın formalaşmasının göstəricisidir.”

Bu fikir XXI əsrin yeni geosiyasi reallığını ifadə edir. Əgər bir vaxtlar Xəzər dənizi iki region arasında “coğrafi sərhəd” sayılırdısa, bu gün o, inteqrasiyanın mərkəzinə çevrilib. Bakı və Astana bu inteqrasiyanın lokomotivləridir.

Azərbaycanın təşəbbüsü ilə irəli sürülmüş Zəngəzur dəhlizi və Qazaxıstanın fəal dəstəklədiyi Transxəzər Nəqliyyat Marşrutu artıq Avrasiya qitəsinin logistikasında yeni xəritə yaradır. Bu layihələr yalnız malların daşınması deyil, həm də iqtisadi məkanların, ticarət yollarının, enerji xətlərinin və rəqəmsal kommunikasiya kanallarının inteqrasiyası deməkdir.

Beləliklə, Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiya təkcə iqtisadi tərəfdaş deyil, strateji baxımdan bir-birinin davamıdır. Azərbaycanın qərbə, Qazaxıstanın isə şərqə açılan körpü rolu iki regionu vahid Avrasiya modelinə birləşdirir. Bu modelin əsas prinsipi əməkdaşlıq, qarşılıqlı asılılıq və müstəqil qərarvermədir. Astanada imzalanan sənədlər yalnız nəqliyyat və enerji ilə məhdudlaşmır. Onlar həm də rəqəmsal transformasiya, elm, mədəniyyət və təhsil sahələrində əməkdaşlığı əhatə edir. Bu, gələcək nəsillərin bir-birinə yaxınlaşmasını təmin edəcək “yumşaq güc” siyasətinin əsasını qoyur. Azərbaycan–Qazaxıstan birliyi artıq sırf dövlətlərarası münasibət deyil, Avrasiya xalqlarının bir-birini tamamlayan strateji vizionudur. Astanadakı görüşün ən konkret nəticəsi çoxsaylı ikitərəfli sənədlərin imzalanması oldu. Bu sənədlər Azərbaycan–Qazaxıstan münasibətlərini təkcə siyasi səviyyədə deyil, hüquqi-institusional əsasda möhkəmləndirir.

İmzalanan sənədlər arasında:

Birgə Bəyanat – iki ölkə arasında strateji tərəfdaşlıq və dostluğun dərinləşməsi;

Enerji və sənaye sahəsində əməkdaşlıq haqqında sazişlər – Xəzər hövzəsində birgə layihələrin icrası və enerji təhlükəsizliyi istiqamətində əməkdaşlıq;

Rəqəmsal transformasiya və süni intellekt üzrə memorandumlar – innovasiya və texnologiyanın inkişafı üçün ortaq platforma yaradılması;

Humanitar və təhsil sahəsində əməkdaşlıq haqqında anlaşmalar, xalqlar arasında əlaqələrin institusional əsasda möhkəmləndirilməsi;

Nəqliyyat-logistika inteqrasiyasına dair razılaşmalar – Transxəzər və Orta Dəhliz layihələrinin birgə idarə mexanizmi.

Bu sənədlər təsadüfi deyil, onların hər biri Azərbaycan və Qazaxıstanın gələcək onilliklərdə siyasi, iqtisadi və texnoloji baxımdan bir-birinə strateji şəkildə bağlanmasının hüquqi çərçivəsini formalaşdırır.

Cənab Prezident İlham Əliyevin də qeyd etdiyi kimi: “Azərbaycan–Qazaxıstan münasibətləri sadəcə dostluq əlaqələri deyil, gələcəyə hesablanmış strateji müttəfiqlik modelidir. Bu model Avrasiya məkanında sabitlik, tərəqqi və müstəqillik üçün mühüm təminatdır.” 2025-ci ilin oktyabrında Astanada keçirilən görüş təkcə iki ölkə arasında növbəti diplomatik mərhələ deyildi bu, Avrasiyada yeni geosiyasi və iqtisadi düzənin başlanğıcı idi. Qazaxıstanın inkişafı və güclənməsi, Cənubi Qafqaz–Mərkəzi Asiya inteqrasiyasının dərinləşməsi və imzalanmış strateji sənədlər bütövlükdə regionun gələcəyinə istiqamət verir. Azərbaycan və Qazaxıstan bu gün Avrasiyanın “iki dayaq sütunu” kimi fəaliyyət göstərir. Biri qərbə, digəri şərqə açılan körpü rolunu oynayır. Onları birləşdirən ortaq tarix, ortaq dəyərlər və ortaq məqsədlərdir. Astana görüşü göstərdi ki, bu iki dövlətin münasibətləri artıq sadəcə diplomatiya deyil, strateji və mənəvi birliyin təcəssümüdür. Bu birliyin əsas məqsədi isə təkcə bu günün deyil, gələcək nəsillərin sabit, güclü və birləşmiş Avrasiyada yaşamasını təmin etməkdir.

Nicat İsmayılov

YAP Yasamal rayon təşkilatının fəal üzvü