Azərbaycan-Özbəkistan strateji tərəfdaşlığı və regional əməkdaşlığın yeni mərhələsi

Prezident İlham Əliyevin Özbəkistanın Milli İnformasiya Agentliyinə – UzA-ya verdiyi geniş müsahibə Azərbaycan-Özbəkistan münasibətlərinin müasir mərhələsini, onların siyasi, iqtisadi, mədəni və geosiyasi konturlarını dolğun şəkildə açır. Müsahibədə dövlət başçısı təkcə iki ölkə arasındakı qardaşlıq əlaqələrinin hazırkı səviyyəsini deyil, həm də gələcək inkişafın istiqamətlərini izah edir. Azərbaycan ilə Özbəkistan arasında münasibətlər tarixən möhkəm təməllərə malik olub, bu gün isə ali səviyyədə strateji müttəfiqlik, dərin siyasi yaxınlıq və qarşılıqlı etimad üzərində qurulub. Prezidentin müsahibəsində bu etimadın kökləri, onun nəticələri və perspektivləri xüsusilə geniş şəkildə təsvir edilir.

Prezident İlham Əliyev qeyd edir ki, Azərbaycan Mərkəzi Asiya ilə inteqrasiyanı strateji xətt kimi görür və bu istiqamətdə Özbəkistan xüsusi yer tutur. Tarixi-mədəni oxşarlıqlar, türklük bağları, dini yaxınlıq, ən əsası isə qarşılıqlı hörmət və siyasi sabitlik iki ölkə arasında münasibətləri sıradan diplomatik əlaqələrdən çox-çox yuxarı səviyyəyə daşıyır. Dövlət başçısı vurğulayır ki, Xəzər dənizi coğrafi ayrılıq yox, əksinə, Azərbaycan ilə Özbəkistan arasında əlaqələri birləşdirən təbii körpüdür. Bu körpünün üzərində isə son illər ərzində böyük enerji, logistika, nəqliyyat, ticarət və mədəni əməkdaşlıq layihələri reallaşdırılır.

Müsahibədə ən çox diqqət çəkən məqam Azərbaycan-Özbəkistan münasibətlərinin rəsmi şəkildə “ali strateji tərəfdaşlıq” adlandırılmasıdır. Bu status iki ölkə arasında istənilən sahədə ən yüksək səviyyədə əməkdaşlıq və koordinasiya deməkdir. İlham Əliyev qeyd edir ki, Şavkat Mirziyoyevlə şəxsi dostluğu və qarşılıqlı etimadı dövlətlərarası tərəfdaşlığın intensivliyinə böyük təsir göstərir. Liderlər arasında sıx siyasi dialoq həm münasibətləri emosional, həm də rasional şəkildə gücləndirir.

Müsahibənin əsas hissəsi iki ölkə arasında iqtisadi, nəqliyyat və enerji inteqrasiyasına həsr edilib. İlham Əliyev bildirir ki, Orta Dəhliz – Şərqdən Avropaya uzanan nəqliyyat arteriyası – Azərbaycan və Özbəkistan üçün gələcək iqtisadi inkişafın mərkəzi xəttidir. Bu dəhlizin səmərəli işləməsi hər iki ölkəyə tranzit gəlirləri, yeni logistika imkanları, sənaye əməkdaşlığı və regional ticarət üstünlükləri qazandırır. Prezident vurğulayır ki, Azərbaycanın limanları, dəmir yolları, avtomobil magistralları və hava marşrutları Özbəkistan üçün Avropaya ən sabit çıxış yoludur. Bu da Özbəkistanın xarici ticarətinin şaxələnməsi baxımından xüsusi əhəmiyyət daşıyır.

Enerji sahəsində əməkdaşlıq da genişlənməkdədir. SOCAR-ın Özbəkistanda fəaliyyəti, ortaq müəssisələrin yaradılması, neft-kimya sənayesində təcrübə mübadiləsi, eləcə də bərpa olunan enerji layihələri gələcək üçün böyük perspektivlər açır. Azərbaycan və Özbəkistan təkcə ənənəvi enerji sahəsində deyil, “yaşıl enerji” strategiyalarında da bir-birinə yaxın mövqe tutur. Prezident İlham Əliyevin fikrincə, bu yaxınlıq yaxın illərdə böyük layihələrə çevriləcək.

Müsahibədə humanitar və mədəni sahədə əməkdaşlıq ayrıca vurğulanır. Özbəkistanın Füzulidə Mirzo Ulugbek adına məktəb inşa etməsi iki ölkə dostluğunun rəmzinə çevrilib. Mədəniyyət günləri, şəhərlərarası qardaşlaşma, tələbə və alim mübadiləsi, incəsənət layihələri xalqlar arasında səmimi təmasları möhkəmləndirir. Dövlət başçısı bildirir ki, xalqların yaxınlığı dövlətlərin siyasi iradəsindən daha güclü və daha dayanıqlıdır.

Müsahibədə idman sahəsində əməkdaşlıq xüsusi yer tutur. 2027-ci ildə FIFA U-20 Dünya Çempionatının Azərbaycan və Özbəkistan tərəfindən birgə keçirilməsi həm regionda, həm də türk dünyasında unikal hadisə sayılır. Bu hadisə təkcə idman tədbiri deyil, ölkələr arasında gənclər əməkdaşlığının genişlənməsi üçün önəmli platformadır.

İqtisadi göstəricilərin təhlili müsahibənin mühüm hissəsidir. İlham Əliyev bildirir ki, 2024-cü ildə iki ölkə arasında ticarət dövriyyəsi 252 milyon dollar olub. 2025-ci ilin ilk doqquz ayında isə bu göstərici 87,5 faiz artaraq 319 milyon dollara çatıb. Bu dinamika tərəfdaşlığın real iqtisadi nəticələr verdiyini göstərir. İnvestisiya sahəsində isə Azərbaycan Özbəkistana 183,5 milyon dollar, Özbəkistan isə Azərbaycana 21,8 milyon dollar sərmayə yatırıb. Bu rəqəmlər gələcəkdə daha iri layihələrin reallaşmasına zəmin yaradır.

Prezident İlham Əliyevin müsahibəsinin nəticəsi aydındır: Azərbaycan-Özbəkistan münasibətləri hazırda ən yüksək səviyyədədir, qarşıda isə daha geniş əməkdaşlıq perspektivləri durur. Nəqliyyat dəhlizləri, enerji layihələri, investisiyalar, humanitar əlaqələr, idman və mədəniyyət sahəsində əməkdaşlıq iki ölkəni strateji müttəfiqlər kimi daha da yaxınlaşdırır. Bu münasibətlər təkcə iki ölkənin deyil, həm də regionun sabitliyi və inkişafı üçün böyük əhəmiyyət daşıyır. Müsahibə həm də göstərir ki, Azərbaycan və Özbəkistan türkdilli ölkələr arasında əməkdaşlıq modelinin ən parlaq nümunələrindən birini yaradır.

Zaur Mehdiyev,

YAP Gədəbəy rayon təşkilatının sədr müavini