Müstəqil Azərbaycanın tarixində ən böyük amnistiya

Ölkə Prezidenti İlham Əliyevin “Konstitusiya və Suverenlik İli” münasibətilə amnistiyanın elan edilməsi təşəbbüsü bu ümumi dövlət siyasətinin məntiqi davamıdır. Amnistiya aktı hüquqi humanizmin, sosial ədalətin və mərhəmət prinsipinin təcəssümü kimi çıxış edir. Bu təşəbbüs cəza siyasətinə yeni baxışın formalaşdığını, dövlətin yalnız cəzalandırıcı deyil, eyni zamanda islah edici və sosial inteqrasiyaedici funksiyanı önə çəkdiyini göstərir. Azərbaycan hüquq sistemində amnistiya institutu təsadüfi xarakter daşımır, əksinə, dərin siyasi və hüquqi ənənələrə əsaslanır.
Çox qürurveridici haldır ki, bu addım Azərbaycan dövlətinin tam suverenliyinin təmin olunduğu, konstitusion quruluşun möhkəmləndiyi bir dövrdə hüquqi və mənəvi dəyərlərin vəhdətini nümayiş etdirir. Konstitusiyanın qəbulundan keçən dövr ərzində ölkəmizdə hüquqi institutlar formalaşıb, məhkəmə-hüquq sistemi təkmilləşdirilib, insan hüquqlarının müdafiəsi sahəsində mühüm nailiyyətlər əldə olunub.

Amnistiya layihəsində nəzərdə tutulan kateqoriyalar sosial ədalət prinsipinin praktik ifadəsi kimi çıxış edir. Layihəyə əsasən, Azərbaycan Respublikasının suverenliyinin və ərazi bütövlüyünün qorunması uğrunda aparılan döyüş əməliyyatlarında, o cümlədən Vətən müharibəsində və 2023-cü il sentyabrın 19–20-də keçirilmiş antiterror əməliyyatında iştirak etmiş şəxslərin, eləcə də bu əməliyyatlarda həlak olmuş və ya xəbərsiz itkin düşmüş şəxslərin yaxın qohumlarının, mülki əhaliyə qarşı Ermənistan Respublikasının hərbi təxribatı nəticəsində əlil olmuş şəxslərin, habelə qadınların, 60 yaşına çatmış şəxslərin, cinayət törədərkən yetkinlik yaşına çatmayanların və digər şəxslərin cəzadan və ya cinayət məsuliyyətindən azad edilmələri nəzərdə tutulur. Bununla yanaşı, layihəyə əsasən böyük ictimai təhlükə törətməyən və ya az ağır cinayət, habelə ehtiyatsızlıqdan cinayət törətdiklərinə görə azadlıqdan məhrum etmə cəzasına məhkum olunmuş bir sıra şəxslər cəzadan azad ediləcək və ya cəzalarının çəkilməmiş hissəsi azaldılacaqdır. Bütün bunlar hüquqi diferensiasiyanın və fərdi yanaşmanın bariz nümunəsidir.
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin təklifi sayəsində amnistiya aktı tətbiq ediləcəyi şəxslərin, o cümlədən azadlıqdan məhrum etmə cəzasından azad ediləcək məhkumların sayına görə ən böyük amnistiya olacaq. Belə ki, amnistiya aktının ümumilikdə 20 mindən çox şəxsə şamil ediləcəyi gözlənilir. Bu təşəbbüs minlərlə ailənin sosial vəziyyətinə müsbət təsir göstərəcək, cəmiyyətdə humanist dəyərlərə inamı gücləndirəcəkdir. Həmin qərar, eyni zamanda hüquqa olan ictimai etimadın daha da möhkəmlənməsinə, dövlətin ədalətli və mərhəmətli idarəçilik modeli kimi qəbul edilməsinə töhfə verir. Sosial psixoloji mühitdə yaranacaq müsbət dinamika hüquqi sabitliyin davamlılığını təmin edən mühüm amilə çevrilir.
Əfv qərarları və amnistiya aktlarının uzun illər ərzində ardıcıl tətbiqi humanizmin dövlət siyasətində sistemli xarakter daşıdığını sübut edir. Müxtəlif dövrlərdə qəbul edilmiş bu qərarlar hüquqi dövlət quruculuğunun ayrılmaz tərkib hissəsi kimi formalaşmış, cəmiyyətin sosial gözləntiləri ilə hüquqi mexanizmlər arasında sağlam tarazlıq yaratmışdır. Parlament təşəbbüsləri, ictimai dəstək və hüquqi əsaslandırma həmin prosesin institusional xarakterini gücləndirmiş, humanizm prinsipini hüquqi sistemin sabit komponentinə çevirmişdir.

Bu təşəbbüs cəmiyyətin hüquqi şüurunun formalaşmasına, dövlət-vətəndaş münasibətlərinin möhkəmlənməsinə mühüm töhfə verir.

Bəhruz Ramazanov

YAP Qusar rayon təşkilatının məsləhətçisi