G7-dən Rusiyaya Xirosima gedişi - RAKURS

Sammit Qərbin Moskvaya qarşı sərt mövqeyini nümayiş etdirdi

Dünyanın mizan-təzisi pozulub, bu, dəqiqdir. Meydanda ölüm-dirim savaşı supergüclər arasında gedir. Düzdür, əvvəllər də döyüşün tərəfləri elə indiki güclər idi, amma müharibələrin getdiyi meydan da, üzdə olanlar da başqa dövlətlər idi. 1990-cı illərdən sonra isə qabağa “iri kötükləri verdilər”. Daha doğrusu müharibələrin sifarişçiləri arxa planda qalmaqdan yoruldular. Bu isə qarşıda bəşəriyyət üçün heç də xeyirli xəbərlərin olmayacağı bir dövrün gəldiyinə dəlalət edir.

Xirosimada ABŞ-ın rəhbərlik etdiyi Qərb koalisiyasına daxil olan “Yeddilik” qrupunun sammiti keçirilib. Ukraynada hərbi əməliyyatların başlamasından sonra G7-nin ikinci illik toplantısı Kiyevin müttəfiqlərinin sülh danışıqlarını təşviq etməkdənsə, güc tətbiqi ssenarisinə əməl etmək və Rusiyanı məğlub etməyə çalışmaq əzmini təsdiqləyib. Xirosimanın əsas personajı qonaq qismində dəvət olunmuş Hindistanın baş naziri Narendra Modi də daxil olmaqla, sammitin demək olar ki, bütün iştirakçıları ilə görüşən Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski idi. Sonuncular Qərb nümayəndələrindən fərqli olaraq münaqişənin diplomatik yolla həllinə çağırır. Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi bildirib ki, Vladimir Zelenskinin G7 toplantısında iştirakı sammiti “təbliğat şousuna” çevirib.

ABŞ və Ukrayna prezidentləri arasında bazar günü “Grand Prince Hotel Hirosima” otelində keçirilən görüş, əsas aktyorları Co Bayden və Volodimir Zelensky olan üç günlük G7 sammitinin kulminasiya nöqtəsi olub. İki liderin danışıqlarından əvvəl onların televiziya kameraları qarşısında söhbəti CNN tərəfindən yayımlanıb. Nəticədə, söhbətin 20 dəqiqəlik videoyazısı Co Baydenin mətbuat konfransından əvvəl də ortaya çıxıb, bundan sonra o, bazar günü axşam Vaşinqtona uçub.

“Grand Prince Hotel Hiroshima”-dan olan videoda Co Bayden və Vladimir Zelenski Amerika və Ukrayna bayraqları fonunda gül dəstəsi ilə qəhvə masasında oturur və tərcüməçi olmadan ünsiyyət qururlar. İlk söz deyən Co Baydendir. O, dəqiqə yarım ərzində gözünü kağızdan çəkmədən ABŞ-ın Ukraynaya artıq göstərdiyi və etmək niyyətində olduğu yardımları sadalayır.

ABŞ prezidentinin sözlərinə görə, Vaşinqton Kiyevə 375 milyon dollar dəyərində daha bir hərbi yardım paketi verəcək, bu paketə sursat, artilleriya və zirehli maşınlar daxil olacaq və müttəfiqlərlə birlikdə F-16 qırıcılarını idarə etmək üçün ukraynalı pilotlara təlim keçəcək. Digər tərəfdən, dördüncü nəsil təyyarələrin veriləcəyi də gözlənilir.

Pentaqonun mətbuat xidmətinin bir gün əvvəl bildirdiyi kimi, ötən il fevralın 24-dən Ukraynada gedən münaqişə zamanı ABŞ-ın Ukraynaya hərbi yardımının ümumi məbləği artıq 35,7 milyard dollar təşkil edib. Buna cavab olaraq Volodimir Zelenski Co Baydenə Ukraynanı dəstəklədiyinə və Kiyevə "cəsarətli tarixi səfərinə" görə təşəkkür edib, həmçinin Ukraynanın Avro-Atlantik inteqrasiyası və NATO-nun Vilnüs sammitinə hazırlıq barədə danışıb.

“Dövlət başçısı ölkəmizin alyansa qoşulmasından əvvəl Ukrayna üçün təhlükəsizlik zəmanətlərinin alınmasının vacibliyini qeyd edib”, - Ukrayna prezidentinin mətbuat xidməti bildirib. Bundan əvvəl Volodimir Zelenski alyansın iyulun 11-12-də keçiriləcək sammitində "Ukraynanın NATO-ya qəbulu ilə bağlı müsbət qərara" ümid etdiyini bildirib. Bununla belə, “Politico”nun məlumatına görə, Bayden administrasiyası Vilnüsdə keçiriləcək sammitdə Ukraynanın üzvlüklə bağlı yeni qərarlar qəbul edilmədiyi təqdirdə Kiyevə digər təhlükəsizlik təminatlarının verilməsi variantını müzakirə edir. Xüsusilə, NATO müqaviləsinin beşinci maddəsinə bənzətməklə, Kiyev və Vaşinqton arasında qarşılıqlı müdafiəyə dair ikitərəfli sazişin bağlanmasından danışmaq olar.

ABŞ prezidentinin milli təhlükəsizlik üzrə köməkçisi Ceyk Sallivan, daha sonra isə Co Baydenin özü ilə danışıqlardan sonra Volodimir Zelenski yekun mətbuat konfransında Ukraynanın F-16 qırıcıları ilə təmin olunması mövzusunu ətraflı izah edib. Məsələ G7-nin Xirosima zirvədən əvvəl də ən çox müzakirə edilən dünya xəbəri idi. Ceyk Sallivanın aydınlaşdırdığı kimi, ABŞ yaxın gələcəkdə F-16-ların tədarükü imkanını nəzərdən keçirmir, çünki Kiyev “bu yay əks-hücum üçün lazım olan hər şeyi artıq alıb” – artilleriya, tanklar və zirehli texnika.

Eyni zamanda, Co Bayden vurğulayıb ki, Kiyevin dördüncü nəsil döyüşçülərə keçməsi dəqiq uzunmüddətli layihədir və elan edilmiş əks-hücumdan əvvəl Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin dərhal gücləndirilməsinin zəruriliyindən söhbət getmir. “Mən indiki şəraitdə F-16-ların döyüş əməliyyatlarında iştirak edəcəyini gözləmirəm. Təsəvvür edin ki, hücum sabah və ya bir həftə, iki, beş, yeddi, on günə başlayacaq. Bu təyyarələrin bu müharibədə iştirak etməsi ehtimalı çox azdır. Lakin Ukrayna qısa müddətdə uğur qazanarsa, onlar aktivləşdiriləcək”, - deyə Co Bayden izah edib.

G7 sammitinin yekun günündə növbəti qaynar xəbərə çevrilən Baxmutu (Artemovsk) Ukrayna tərəfinin itirməsi ətrafında yaranmış vəziyyətlə əlaqədar Co Bayden hesab edir ki, Baxmutdakı vəziyyətin Ukraynanın xeyirinə qısa zamanda dəyişməsinə F-16-lar kömək etməyəcək. Ceyk Sullivan və Co Baydenin gələcəkdə F-16-ların Kiyevə tədarükü məsələsi ilə bağlı açıqlamaları bir gün əvvəl Volodimir Zelenskinin G-7 sammitinin digər iştirakçıları ilə görüşləri zamanı fəal müzakirə olunan məsələyə “i” nöqtəsini qoydu. O zaman belə görünə bilər ki, Ukrayna tərəfinin “döyüşçülər koalisiyası” adlandırdığı qurumun yaradılmasına bir addım qalıb.

Qeyd edək ki, Ukrayna prezidenti şənbə günü günortadan sonra Fransaya məxsus hökumət təyyarəsi ilə Səudiyyə Ərəbistanından Hiroşimaya uçub və bu təyyarəni onun xahişinə cavab olaraq Volodimir Zelenskini digər Qərb liderlərindən daha çox tanıyan prezident Makron ona təqdim edib. Parisin qərarını şərh edən Fransa mediası təyyarənin verilməsini “Ukraynaya güclü dəstək siqnalı” adlandırıb, həmçinin Emmanuel Makronun hələ prezident seçilməzdən əvvəl Yelisey sarayında Volodimir Zelenskini qonaq edən yeganə Qərb lideri olduğunu xatırladır.

G7 ölkələri Rusiya və Çinə qarşı yeni iqtisadi müharibəyə hazırdır

Xirosimaya gələn Ukrayna prezidenti dərhal hamının diqqət mərkəzində olub. Şənbə günü bir neçə saat ərzində o, Böyük Britaniyanın baş naziri Rişi Sunak, Almaniya kansleri Olaf Şolz və prezident Frank-Valter Ştaynmayer, Avropa Şurasının rəhbəri Şarl Mişel, İtaliyanın baş naziri Corc Meloni və builki G7 sammitinin ev sahibi, Yaponiyanın baş naziri Fumio Kişida ilə görüşüb. Bundan əlavə, şənbə günü Kiyevin təşəbbüsü ilə Volodimir Zelenski G-7 toplantısına dəvət olunmuş Hindistanın baş naziri Narendra Modi ilə yarım saatlıq görüş keçirib.

“Yaponiyada mən Böyük Britaniyanın baş naziri Rişi Sunak ilə görüşdüm. Böyük Britaniyanın beynəlxalq döyüşçülər koalisiyasında liderliyinə görə təşəkkür etdim”, – Volodimir Zelenski Böyük Britaniyanın baş naziri ilə Xirosimada söhbəti haqqında yazıb, onunla mayın 14-də Londonda keçirdiyi əvvəlki görüşünü xatırladıb. Bundan əvvəl o, Londonun Ukraynanın Kiyevi F-16 təyyarələri ilə təchiz etməyə hazır olan ölkələrin koalisiyasının yaradılması səylərini dəstəkləyəcəyini bildirmişdi. Bundan sonra “döyüşçülər koalisiyası” anlayışı dövriyyəyə buraxıldı.

Öz növbəsində Avropa Şurasının prezidenti Çarlz Mişel Zelenskini əmin edib ki, Kiyevə hərbi yardım “sursatların çatdırılması və döyüşçülərdən ibarət koalisiya yaradılması yolu ilə” gücləndiriləcək. “Aİ Rusiya iqtisadiyyatının hər bir sütununa zərbə vurmaq üçün G7 tərəfdaşları ilə işləyəcək”, cənab Mişel söz verib.
G7 sammitinin şənbə günü qəbul edilən 40 səhifəlik yekun bəyanatında G7 Ukrayna münaqişəsində Rusiyaya qalib gəlmək üçün Ukraynaya uzunmüddətli hərbi və digər yardımlar göstərməyi öz məqsədləri adlandırıb. G7 həmçinin Moskvanı “döyüş əməliyyatlarını dayandırmağa” və “bütün qoşunlarını və silahlarını Ukraynanın beynəlxalq səviyyədə tanınmış bütün ərazisindən kənara çıxarmağa” çağırıb. Gələcək sülh danışıqlarına gəlincə, G7-nin bəyanatında onlar haqqında heç nə deyilmir. G7 liderləri yalnız mümkün sülh planı kimi yalnız “Zelenskinin təşəbbüslərini” tanıdıqlarını vurğulayıblar.

Bundan əlavə, G7 Rusiyaya sənaye avadanlığı və texnologiyalarının ixracına, eləcə də onun qlobal maliyyə sisteminə çıxışına məhdudiyyətlərin davam etdiyini elan edib. Xirosimada qəbul edilən bəyanatda qeyd edilir ki, G7 ölkələri Rusiyaya qarşı tətbiq edilən sanksiyaların digər dövlətlər tərəfindən yayındırılması ilə mübarizə üçün tədbirlər görəcəklər. “Əgər sülh danışıqları ilə bağlı təkliflər irəli sürülürsə, onların məqsədi dondurulmuş münaqişə əldə etmək ola bilməz. Rusiya qoşunlarını geri çəkməlidir”, - Almaniya kansleri Olaf Şolz Qərb müttəfiqlərinin Koreya ssenarisi üzrə danışıqları və mümkün status-kvonun yaradılmasını rədd edərək güc tətbiqinə arxalanmaq əzmini izah edib.

Beləliklə, G7 sammiti nümayiş etdirdi ki, ən azı hazırda Qərb hərbi münaqişənin sülh yolu ilə həllini axtarmır. “Qlobal cənub” ölkələrinin əksəriyyəti fərqli mövqe tutur. Hindistanın baş naziri Narendra Modi Xirosimada Vladimir Zelenski ilə görüşdən sonra deyib: “Hindistan və mən münaqişənin həlli üçün mümkün olan hər şeyi edəcəyik”.

Xirosimada baş tutan G7 sammitini Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi şərh edib. “Rusiyaya “strateji məğlubiyyət” vermək niyyətlərini israrla nümayiş etdirərək G7 ölkələrinin liderləri Kiyevdə idarə etdikləri rejimin liderini görüşə gətirdilər və nəhayət, Xirosima hadisəsini təbliğat şousuna çevirdilər”, - deyə Rusiya XİN-in departamentinin açıqlamasında deyilir. Bəli, G7 müharibəni necə dayandırmağı yox, Rusiyanı necə məğlub etməyin yollarını müzakirə edib.

V.VƏLİYEV

P.S. Məqalədə G7 sammitinin materiallarından istifadə olunub.