İsrail və HƏMAS Qahirədə atəşkəsin şərtlərini razılaşdırır

İsrail və HƏMAS arasında çərşənbə axşamı Qahirədə başlayan atəşkəs danışıqları hələ də görünən nəticələr verməyib. Mossad kəşfiyyatının rəhbəri David Barneanın başçılıq etdiyi İsrail nümayəndə heyəti ilk gün müzakirələrdən sonra Misiri tərk edib. Eyni zamanda fevralın 14-də Həmas nümayəndələri Qahirəyə gəliblər. Qahirədə müzakirələr dalana dirəndiyi bir vaxtda İsrailin şimalında vəziyyət qızışıb: şiə qruplaşması “Hizbullah” yəhudi dövlətinin şimalını və mərkəzini atəşə tutub və buna cavab olaraq israillilər Livanın cənubuna genişmiqyaslı hücuma keçiblər.

Şimalda gərginlik

Qahirədə danışıqlar aparan şəxslər İsrail və HƏMAS-ı barışdırmaq yollarını axtararkən, yəhudi dövlətinin şimalında vəziyyət kəskin şəkildə pisləşib. Fevralın 14-ü günortadan sonra Livanın şiə Hizbullah qruplaşması İsrailin Safed şəhərinə raket zərbəsi endirib. Bir nəfər ölüb, daha yeddi nəfər yaralanıb. Şəhərdə müvəqqəti elektrik enerjisi kəsilib. Bu zərbə Hizbullahın oktyabr ayından İrana yaxın Livan milisləri və HƏMAS-ın İsrailin şimalını atəşə tutmağa başlamasından bəri ən ciddi hücumu olub. Buna cavab olaraq İsrail Müdafiə Qüvvələri (IDF) Livan ərazisinə, o cümlədən Hizbullah hərbi obyektlərinə zərbələr endirib.

Hücumlar Fransanın İsrail və Hizbullah arasında gərginliyi azaltmaq planını açıqlamasından iki gün sonra baş verib. Fevralın 12-də Fransa Xarici İşlər Nazirliyi Beyruta İsraillə hərbi əməliyyatları dayandırmaq üçün yazılı təklif göndərdiyini bildirib. Paris şiə hərəkatına öz qüvvələrini on gün ərzində İsraillə sərhəddən 10 km-lik Litani çayına çəkməyi, həmçinin sərhəddə danışıqlar aparmağı təklif etdi.

Bununla belə, fevralın 13-də Livan hərəkatının baş katibi Həsən Nəsrullah deyib ki, İsrailin sərhəddən atəşə tutulması o zaman dayanacaq ki, yəhudi dövləti Qəzza sakinlərinə qarşı “təcavüz”ünü dayandırsın.
Hizbullahın İsrailin şimalında endirdiyi zərbələr onsuz da gərgin olan vəziyyəti daha da qızışdırıb. Yanvarın ortalarında Yəhudi dövlətinin Baş Qərargahının rəhbəri Herzi Halevi Livanla yeni müharibə ehtimalının “xeyli dərəcədə artdığını” birbaşa bəyan edib. Fevralın 14-də baş verən hücumlardan sonra İsrailin müharibə zamanı kabinetinin üzvü Benni Qantz aydınlıq gətirib ki, Livan ərazisindən edilən hücumlara görə təkcə Hizbullah deyil, həm də Livan hakimiyyəti məsuliyyət daşıyır.

Qərb uğursuz şəkildə İsraili Rəfaha hücumdan çəkindirir

Yaxın Şərq İnstitutunun (Vaşinqton, ABŞ) baş elmi işçisi Nimrod Goren bildirib ki, İsrail şimal sərhədində təhlükəsizliyin bərpasına və şiə silahlılarının sərhəddən çıxarılmasına böyük əhəmiyyət versə də, indi Hizbullahla genişmiqyaslı müharibə aparmaq fikri yoxdur. Ekspertin sözlərinə görə, İsrail şimalda hərbi əməliyyatlara başlamağa hazır olduğunu bildirir, lakin hələlik vəziyyətin diplomatik həlli variantına, xüsusən də ABŞ prezidentinin nümayəndəsi Amos Hokşteynin səyləri sayəsində üstünlük verəcək.

Hamısı bir olmadan

Əsas cəbhədə hələ də diplomatik irəliləyiş yoxdur. Çərşənbə günü Həmas nümayəndələri Qahirəyə yollanıb, burada ABŞ və Misir kəşfiyyat orqanlarının rəhbərləri, həmçinin Qətərin baş naziri ilə danışıqlara qatılıblar. Tərəflər Qəzzada atəşkəsin parametrlərini razılaşdırmaq istəyirlər. HƏMAS-dan bir gün əvvəl Mossadın rəhbəri David Barnea Misir paytaxtına səfər edib. O, Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin direktoru Uilyam Berns, həmçinin misirli həmkarı Abbas Kamel və Qətərin baş naziri Məhəmməd bin Əbdürrəhman Əl Tani ilə görüşüb.

Bu, artıq, müsbət və ya mənfi, gələcək atəşkəs razılaşması üçün danışıqlar aparanların qurulmuş dördlüyüdür - məhz bu tərkibdə (üç kəşfiyyat xidmətinin nümayəndələri və Qətərin baş naziri) tərəflər yanvarın 28-də Parisdə görüşüblər. Orada onlar pilot saziş layihəsi hazırlamağa müvəffəq oldular, HƏMAS sonradan bunu qəbul etsə də, İsrail rədd edib.

İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu daha sonra radikal hərəkatın təkliflərini “səhv” adlandırıb, lakin yenə də danışıqlar aparanları Qahirəyə göndərib. İsrailin Kan kanalı Mossad-ın İsrailin ümumi təhlükəsizlik xidməti Şabak və İDF ilə birlikdə yeni saziş layihəsi hazırladığını bildirib. Lakin baş nazir Netanyahu bu təklifləri rədd edib və kəşfiyyat rəsmilərini “sadəcə dinləmək üçün” Qahirəyə göndərib. Telekanalın məlumatına görə, yəhudi dövlətinin nümayəndə heyəti danışıqların ilk günündən sonra Misiri tərk edib.

Bu arada Misirin “Əl-Qahirə” qəzeti İsrail nümayəndə heyətinin getməsinə baxmayaraq, danışıqların ilk gününün “müsbət” keçdiyini və görüşlərin cümə gününə qədər davam edəcəyini yazıb. ABŞ Milli Təhlükəsizlik Şurasının sözçüsü Con Kirbi də Qahirədə keçirilən danışıqları “konstruktiv” adlandırıb və tərəflərin “düzgün istiqamətdə irəlilədiyini” qeyd edib. Cənab Kirbi Vaşinqtonun dəqiq nəyi “doğru” hesab etdiyini açıqlamayıb.

HƏMAS-la paralel olaraq Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan da Misirin paytaxtına gəlib - bu, onun ərəb respublikasına son 12 ildə ilk səfəridir. Türkiyə lideri misirli həmkarı Əbdülfəttah əs-Sisi ilə görüşdə deyib: Ankara Misirlə birlikdə Qəzzanı bərpa etməyə hazırdır. Hər iki siyasətçi sektorda dərhal atəşkəsə çağırıb.

Türkiyənin HƏMAS və İsrail arasında kompromis tapmaq üçün davam edən səylərə qoşulub-qoşmayacağı məlum deyil. Ötən il oktyabrın sonunda cənab Ərdoğan münaqişəyə son qoymaq üçün beynəlxalq sülh konfransının keçirilməsini təklif etmişdi. Bundan başqa, Ankara atəşkəsin təminatçısı kimi çıxış etməyə hazır idi. Lakin Türkiyənin bu təklifi daha sonra iddiasız qaldı - Qətər və Misir əsas vasitəçi oldular.

V.VƏLİYEV