Viktor Orban Asiyaya "köçür" - RAKURS

Macarıstanın baş naziri daha çox anti-Qərb ritorikasından çıxışı edir

Avropada hələ də Ukraynadakı “sülh missiyası”na görə bağışlanmayan Macarıstanın Baş naziri Viktor Orban Moskva və Pekinə səfərləri də daxil olmaqla, keçən həftə sonu yenə Qərb müttəfiqlərini açıq-aşkar şoka salmağa başlayıb. Qonşu Rumıniyada keçirilən festivalda çıxış edən cənab Orban qaçılmaz olaraq Avropanın tənəzzülünü və Asiyanın yüksəlişini proqnozlaşdırıb, Rusiyanın dünyada getdikcə daha çox dəstək qazandığını söyləyib, Ukraynanın Aİ və NATO-ya daxil olmasının mümkünlüyünə şübhə etdiyini bildirib və Donald Trampın ABŞ prezidenti vəzifəsinə namizədliyini də birbaşa dəstəkləyib.Rumıniyanın mərkəzində yerləşən Băile Tusnad şəhəri öz mənzərəli mənzərələri və mineral bulaqları ilə çoxdan yerli ictimaiyyətə məlumdur. Ancaq hər il keçirilən yay mədəniyyət və idman festivalının əsas qonağı olmasaydı, ölkənin 2 mindən az əhalisi olan, əsasən etnik macarlardan ibarət bu ən kiçik şəhərinin dünya mediasında xatırlanması çox maraqlıdır.Məhz burada, Rumıniya Transilvaniyasında Macarıstan lideri hələ 2014-cü ildə Macarıstanda “liberal demokratiya” yaratmaq niyyətini bəyan edib, 2022-ci ildə isə Avropanın “qanunsuz demokratiya”ya çevrilməsinə qarşı çıxaraq, digər qitələrdən gələn mühacirlərin qəbulunu kəskin tənqid etmişdi.Cənab Orbanın hazırkı festivaldakı çıxışı Avropa standartlarına görə heç də az təxribat xarakterli olmadı. Şənbə günü tərəfdarları qarşısında çıxış edən Macarıstan lideri mahiyyət etibarı ilə Avropanın qlobal güc mərkəzi kimi tənəzzülünü proqnozlaşdırdı və bu rola Avropa quruluşunun son illərdə xüsusilə üstünlük vermədiyi şəxsləri təyin etdi. “Avropa öz maraqlarını qorumaqdan vaz keçdi. Bu gün Avropanın etdiyi hər şey qeyd-şərtsiz Birləşmiş Ştatların demokratikyönlü xarici siyasətini izləyir... hətta özünü məhv etmək bahasına da olsa”, deyə siyasətçi qeyd edib.Sonra o, inamla Asiyanın yaxın onilliklərdə “dünyanın dominant mərkəzinə” çevriləcəyini, xüsusən də Çin, Hindistan, Pakistan və İndoneziyanı qeyd edib. "Və biz qərblilər rusları bu bloka itələdik" deyə macar spikeri Rusiyanı bura əlavə edib. Viktor Orban onun mövqeyinin ümumavropa məsələsindən kəskin şəkildə fərqləndiyi bir sıra digər məsələləri də xatırlatmadı.Beləliklə, Orban bir daha Avropada Avropa İttifaqı və NATO-nun üzvü sayılan Ukraynanın nə vaxtsa bu assosiasiyalara üzv ola biləcəyinə şübhə etdiyini bildirib. “Biz avropalıların bunun üçün pulumuz yoxdur. Ukrayna bufer dövlət mövqeyinə qayıdacaq”, - Macarıstan lideri qeyd edib. O əlavə edib ki, təkbətək Kiyev və Moskva heç vaxt sülhlə razılaşmayacaqlar, çünki hər bir tərəf hələ də öz qələbəsinə inanır və buna uyğun olaraq, atəşkəs kənardan gəlməlidir və beynəlxalq təhlükəsizlik təminatları “təsdiqlənməlidir”.O, Rusiyanın dünyadakı mövqeyindən danışarkən qeyd edib ki, Qərbin “zəifliyi” fonunda bu, rasional və proqnozlaşdırıla biləndir. “Qərb dünyanı Rusiyaya qarşı durmağı və Qərbi mənəvi cəhətdən dəstəkləməyi əmr edib. Reallıqda isə əksinə, hamı yavaş-yavaş Rusiyanı dəstəkləyir”, - deyə siyasətçi qeyd edib. Və o, bunun üçün qeyri-trivial izahat verdi: “Rusiyanın “yumşaq gücü”nün ən güclü beynəlxalq cəlbediciliyi LGBT insanları rədd etməsidir (hərəkət Rusiya Federasiyasında ekstremist kimi tanınır və qadağandır).Bu həssas mövzunu inkişaf etdirən cənab Orban bu yaxınlarda Parisdə Olimpiya Oyunlarının açılış mərasimini xatırladıb (burada cinsi azlıqların nümayəndələrinin iştirakı ilə Son Şam yeməyinin parodiyası da daxil idi) və bunu Qərbin “ortaq bir şeyin olmadığının sübutu” adlandırıb.Nəhayət, Viktor Orban da Donald Trampın namizədliyini birbaşa dəstəkləyərək ABŞ-da keçiriləcək prezident seçkiləri mövzusuna toxunub. Lakin bu, heç kəs üçün təəccüblü olmayıb, düz səkkiz il əvvəl, 2016-cı il ABŞ seçki kampaniyasının qızğın vaxtında Macarıstanın baş naziri eyni Beyl-Tusnadda ilk dəfə olaraq artıq ona dəstək vermiş cənab Trampı dəstəkləyib. Cənab Orbanın çıxışına ilk reaksiya verən ABŞ-ın Macarıstandakı səfiri David Pressman oldu və X sosial şəbəkəsində qeyd etdi ki, bu cür ritorika Macarıstanın Amerika ilə münasibətlərini dəyişdirmək riski daşıyır. “Bizim Amerika Birləşmiş Ştatlarında seçkilərdə müəyyən bir namizəd üçün bu qədər açıq və yorulmadan təbliğat aparacaq, nə olursa olsun, bunun yalnız Macarıstana kömək edəcəyinə və ya heç olmasa kömək edəcəyinə əmin olan başqa heç bir müttəfiqimiz və ya tərəfdaşımız yoxdur... ona şəxsən kömək edin. Bu, çətin ki, müttəfiqdən gözlədiyimiz şeydir”, - diplomat qeyd edib.Ukrayna münaqişəsi ilə bağlı fərqli fikirləri ilə uzun müddətdir həmkarlarını qəzəbləndirən Macarıstanın baş nazirinin şənbə çıxışına Avropa paytaxtlarından hələ də qəzəbli şərhlər gəlməyib. Bununla belə, son vaxtlar Brüsseldən onun hərəkətləri ilə bağlı artan tənqidlər fonunda, xüsusən də Budapeştin Aİ-yə hazırkı sədrliyi fonunda, hansısa məzəmmətin gəlməsi mümkündür. Yada salaq ki, iyulun əvvəlində Viktor Orban “sülh missiyası”na başlayıb, bu missiya çərçivəsində növbə ilə Kiyev, Moskva, Pekin və Vaşinqtona səfər edib.Səfərləri nəticəsində o, Aİ-yə Rusiya-Ukrayna münaqişəsinin həllinə yeni yanaşmalar hazırlamaq təklifi ilə çıxış edib. Bununla belə, bu təşəbbüs Avropa paytaxtlarında Macarıstan liderinin heç bir “sülh missiyası” üçün mandat olmadan həddən artıq çox şey götürdüyünə dair ittihamlarla qarşılandı.Yeri gəlmişkən, cənab Orbanın Moskvaya səfərindən sonra üzləşdiyi məzlumluq bu yaxınlarda Rusiyada da şərh edilib. Belə ki, iyulun 26-da Rusiya prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskov qeyd edib ki, Moskvaya son səfəri üçün Macarıstanın baş naziri “bütün Avropa İttifaqı tərəfindən ələ salınıb”. Lakin o əlavə edib ki, zaman keçdikcə avropalı siyasətçilər Macarıstanın baş naziri kimi Rusiya Federasiyasının mövqeyini anlamağa çalışacaqlar.Brüssel Viktor Orbanın “özbaşınalığına” cavab hazırlayır. Narahatlıq edənin özü də ötən şənbə günü eyni mesajı dilə gətirib. Macarıstanın “sülhməramlı missiyası”nın başlamasından sonra Ukrayna prezidenti Vladimir Zelenskinin Donald Trampa zəng etdiyini və Ukraynanın xarici işlər naziri Dmitri Kulebanın Pekinə səfər etdiyini xatırladan cənab Orban “mayalanmanın başlandığını” qeyd edib. Qərb düşərgəsindəki əsas anti-Qərb düşərgəsi mötədil nikbinlik nümayiş etdirdi: “Yavaş da olsa, biz Avropanın müharibəni dəstəkləmək siyasətindən sülhə dəstək siyasətinə doğru irəliləyirik”.

V.SALAH