Rusiya-Ermənistan qarşıdurması güclənir və ya “Dostluq” çatlarkən nələr ola bilər? - ŞƏRH

Rusiya siyasi isteblişmentinin nümayəndələrinin İrəvanın Aİ ilə əməkdaşlığının güclənməsinə reaksiyası getdikcə sərtləşir. Bu vəziyyət xüsusilə baş nazir Paşinyanın Ermənistanın Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatından (KTMT) tezliklə çıxması ehtimalı ilə bağlı bəyanatları fonunda aydın görünür.

Belə ki, bu yaxınlarda Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin rəsmi nümayəndəsi Mariya Zaxarova İrəvana Qərb pullarının necə “pis” “iy verməsi”, xüsusən də Aİ-nin Ermənistana yaxın gələcəkdə ayırmaq niyyətində olduğu 2,5 milyard avro haqqında ictimai maarifləndirici proqram verib. O qeyd edib ki, “maliyyə və iqtisadi yardım çoxdan Avropa İttifaqı üçün həm xarici, həm də daxili işlərdə üçüncü ölkələrin siyasətinə təsir etmək, faktiki olaraq, daxili işlərə qarışmaq üçün bir rıçaq olub” və Ermənistana çoxdan vəd etdiyi pulları təklif edir, yəni mahiyyət etibarilə ermənilərin unutqanlığından və sadəlövhlüyündən istifadə edir.

Tərəflərdən birinin Avropa İttifaqı ilə tərəfdaşlıq münasibətlərinin daha da inkişafı üçün İrəvanı qaçılmaz sanksiyalarla hədələdiyi Ermənistan-Aİ-Rusiya üçbucağında vəziyyət bundan sonra necə inkişaf edəcək? Bu suala rusiyalı və belaruslu politoloqlar Caliber.Az-a şərhlərində cavab veriblər. Ekspertlərin fikirlərini təqdim edirik.

Belaruslu politoloq, Analitik Proqnozlaşdırma Mərkəzinin baş eksperti Aleksey Çernov hesab edir ki, Ermənistan Rusiya ilə kəskin iqtisadi və siyasi münaqişə ərəfəsindədir.

“Aydındır ki, ziddiyyətlər toplanır, əslində onlar artıq yığılıblar, yəni söhbət kritik kütlənin son həddə çatdığı, sonra isə gərginliyin yarandığı bir vəziyyətdən gedir. Bu münaqişə kontekstində Rusiyanın Ermənistanın qərbyönlü fəaliyyətindən “doyduğu” açıq-aşkar görünür və onlar yaxın gələcəkdə İrəvana qarşı bir sıra sanksiyalar tətbiq etməyə hazırdırlar. Bu hələ sualdır, amma aydındır ki, onlar Ermənistan cəmiyyətinin müəyyən hissəsinin istehlakçı maraqlarına təsir edəcək və domino effekti başlayacaq.

Aydındır ki, bu tədbirlər Ermənistanda hiddət yaradacaq, çox güman ki, anti-Rusiya əhval-ruhiyyəsinin yeni mərhələsini təhrik edəcək və bu da öz növbəsində anti-Rusiya xarakterli bəzi hərəkətlərə gətirib çıxaracaq. Çox mümkündür ki, Gümrüdəki Rusiya bazasının ətrafında vaxtaşırı mitinqlər keçirilsin, rus mədəniyyətinin atributlarına qarşı mübarizə başlansın və s... Yəni vəziyyət dağdan aşağı uçan qartopu kimi gərginləşəcək, onu dayandırmaq mümkün olmayacaq.

Paşinyan artıq Rusiyanın qəbul edə bilmədiyi və qəbul etmək istəmədiyi Avropa İttifaqı ilə yaxınlaşma istiqamətində bir çox addımlar atıb. Artıq kompromislər olmayacaq. Mariya Zaxarovanın bir neçə gün öncəki çıxışı nümayiş etdirdi ki, Rusiya Federasiyası Ermənistanı öz sərhədlərində təhlükəli xarici agent hesab edir, İrəvan bütün qırmızı xətləri keçib və sərt davranmağın vaxtı çatıb. Bəzi qanunverici tramplin hətta hazırdır - məsələn, Rusiya məhsulları Moskvanın müəyyən meyarlarına cavab verməyən Aİİ üzvlərinə qarşı sanksiyalar tətbiq etmək niyyətində olduğunu bəyan edib. Kremlin sanksiyalarına başqa ölkələr - Aİİ üzvləri də qoşula bilər. Düşünürəm ki, ən maraqlısı Rusiyanı oxşar addımlar atmağa çağıranda Gömrük İttifaqı üzvlərinin reaksiyasının necə olacağıdır. Baxmayaraq ki, burada hər şeyi proqnozlaşdırmaq olar: Belarus buna cavab verəcək, lakin Aİİ-nin digər üzvləri Rusiyanın sanksiyalarını dəstəkləməyə bilər”,- deyə A. Çernov bildirib. Bununla belə, o, erməni maraqlarına zərbə vurmağa kifayət qədər qadirdir.

Rusiyalı politoloq və Cənubi Qafqaz üzrə ekspert Aleksandr Ryabtsov hesab edir ki, Rusiya mahiyyət etibarilə, öz təşəbbüsü ilə Ermənistanı KTMT və ya Aİİ-dən çıxmağa ruhlandıra bilməyəcəyini nəzərə alsaq, Moskvanın Ermənistana qarşı sanksiyalar tətbiq etməsi asan olmayacaq. Lakin o, erməni maraqlarına zərbə vurmağa kifayət qədər qadirdir.

"Ermənistanı bu təşkilatlardan "çıxmaq" üçün heç bir mexanizm olmadığına görə, görünür, Rusiya Federasiyası Rusiya bazarına daxil olan erməni mallarına bəzi yeni gömrük vergiləri və rüsumlar tətbiq etməklə İrəvana təsir göstərməyə cəhd edə bilər. Bu, ən çox ehtimal olunan ssenaridir, xüsusən də bu, artıq müzakirə olunduğuna görə. Ən maraqlısı odur ki, Aİİ-nin bütün üzvü olan ölkələrə avtomatik olaraq yerli qanunvericiliyi tətbiq etmək mümkün deyil. Gömrük imtiyazları Ermənistanın ticarət sahəsində Aİİ prinsiplərini pozduğunu təsdiqləyən bir səbəb tapmaq, bunu təşkilatın arbitraj məhkəməsində sübut etmək və yalnız bu əsasda bəzi imtiyazları ləğv etmək lazımdır ki, bu, son dərəcə mürəkkəb prosesdir, ona görə də Moskva çox güman ki, Ermənistanın bəzi qruplarına qarşı sanksiyalar tətbiq edərək, Ermənistana da çox ağrılı təsir göstərəcək.

Digər sual isə Ermənistanın buna cavab olaraq necə davranacağıdır. Və burada müxtəlif ssenarilər mümkündür, o cümlədən, Paşinyan yenidən Moskva ilə anlaşılmazlığı aradan qaldıra, müəyyən müvəqqəti güzəştə gedə və ya əksinə, vəziyyəti gərginləşdirə, bununla da Aİİ-nin bütün iştirakçıları üçün presedent yarada bilər və bu, bu təşkilatın həyat qabiliyyətinə güclü təsir göstərə bilər”, - deyə A.Ryabtsov bildirib.

Tərcümə - Elçin