Minskdən baxış

Aleksandr Lukaşenko “Time” jurnalına vasitəçi kimi peşəsindən danışıb

Rusiya və ABŞ prezidentləri Vladimir Putin və Donald Tramp arasında çoxdan gözlənilən görüşün perspektivləri ilə bağlı müzakirələr zamanı Belarus lideri Aleksandr Lukaşenko Minski belə təmaslar üçün uyğun platforma hesab etdiyini xatırladıb. O, bu barədə Amerikanın “Time” jurnalına müsahibəsində bildirib. Video versiyası avqustun 8-də Belarus televiziyasında “Sülh naminə söhbət” başlığı ilə nümayiş etdirilib. Müsahibə zamanı Aleksandr Lukaşenko dəfələrlə həmsöhbətinə Belarusun ideal vasitəçi olduğunu açıqlayıb. Bir tərəfdən, o, iddia etdi ki, heç kim Vladimir Putinlə bu qədər səmimi danışmır. Digər tərəfdən, Minsk ABŞ-la işgüzar dialoq qura bildi və bu, artıq ilk nəticələrə gətirib çıxardı.

Belarus prezidentinin saytında yerləşdirilən “Time” jurnalına müsahibəsi ilə bağlı məlumatda deyilir ki, söhbətin lap əvvəlində jurnalist Saymon Şuster “niyə məhz bu vaxt görüş istəməsini izah edib”: ABŞ-da administrasiyanın dəyişməsi Vaşinqton və Minsk arasında münasibətlərin “maraqlı şəkildə inkişaf etməyə” başlamasına səbəb olub. Jurnalistin Aleksandr Lukaşenko ilə söhbətini təkrarlayan və təhlil edən Time məqaləsində təşəbbüsün Minskdən gəldiyi və prezident administrasiyasının israrlı olduğu iddia edilir.

Bu və ya digər şəkildə Aleksandr Lukaşenkonun iqamətgahında keçirilən görüş hər iki tərəf üçün faydalı oldu. Üç saat ərzində onlar prezident administrasiyasına istinad edərək həm daxili, həm də xarici siyasətdən “açıq və əsaslı” danışdılar. Birinciyə gəlincə, ən çox diqqəti Aleksandr Lukaşenkonun daha bir müddətə namizəd olmaq niyyətində olmaması ilə bağlı açıqlamalar çəkdi. Əvvəlki seçkilər bu ilin yanvarında keçirilib və hazırkı prezident 86,8 faiz səs toplayıb. Müvafiq olaraq, növbəti səsvermə 2030-cu ilə planlaşdırılıb. Aleksandr Lukaşenko onun varisinin - oğlu Nikolayın olması ehtimalını da rədd edib: "Yox, o, varis deyil. Bilirdim ki, soruşmaq istəyirsiniz. Yox, yox, yox". Belarus lideri heç bir ad çəkmədən açıq şəkildə bildirdi ki, növbəti prezident həm də respublikanın gedişatını düzəldəcək şəxs ola bilər. 1994-cü ildən bu vəzifəni tutan Aleksandr Lukaşenko deyib: "Sadəcə, dərhal heç nəyi sındırmağa imkan verməyin, əksinə, mən etdiyim kimi, güclülərin çiyninə, əlimizdə olanlara söykənərək ölkəni sakit və təkamül yolu ilə inkişaf etdirək". Bu arada müsahibənin əsas hissəsi təhlükəsizlik və xarici siyasətə həsr olunub. Aleksandr Lukaşenkonun açıqladığı kimi, Belarusun xarici siyasəti çoxvektorlu olub və qalır, baxmayaraq ki, bütün dövlətlər “kimdənsə asılıdır” və “kiməsə arxalanmağa çalışırlar”. “İki kresloda oturmaq istədiyinə görə tez-tez qınanıldığını” xatırladan Aleksandr Lukaşenko əmin edib: “Mən heç vaxt iki stulda oturmamışam”. Lakin bundan sonra o, daha çox stulların ola biləcəyini açıqladı: Rusiya və Çin əsas tərəfdaşlar olsalar da, Minsk Aİ və ABŞ daxil olmaqla, bütün digər ölkələrlə münasibətləri inkişaf etdirməyə çalışır. Minskin Brüssellə münasibətləri son dərəcə gərgin olaraq qalır: Aİ yanvar seçkilərinin nəticələrini tanımayıb və Belarus rəhbərliyinə münasibətini yumşaltmaq niyyətində deyil.

Lakin yanvardan bəri Minsk və Vaşinqton arasında münasibətlərdə çox şey dəyişib. Amerikanın yeni administrasiyası Moskvanın təsir dairəsindən ən azı qismən çıxmasına nail olmaq üçün Minsklə münasibətləri yaxşılaşdırmağa başlayıb. İyunun 21-də Minskə ABŞ prezidenti Donald Trampın xüsusi nümayəndəsi Keyt Kelloq baş çəkib, bundan sonra müxalifət lideri Sergey Tixanovski də daxil olmaqla bir qrup məhkum Belarus həbsxanalarından azad edilib. Aleksandr Lukaşenko özünün əsas xarici siyasət prinsipindən də danışıb: "Normal münasibətlər istəyirsənsə, hamı ilə danışmaq lazımdır. Əgər danışmırsansa, deməli, yavaş-yavaş müharibəyə doğru gedirsən". Lakin eyni zamanda, o, prinsipcə, amerikalıların münasibətlərin normallaşmasına ciddi yanaşdığına həqiqətən inanmadığını açıqlayıb. Simon Şuster məqaləsində iddia edir ki, Amerika səfərləri “Belarusun pariya dövləti kimi imicini yumşaltmağa kömək etdi” və “Minsk vasitəsilə Kremllə sakit ünsiyyət kanalı açdı”.

İkinci tezisi mahiyyətcə Belarus prezidentinin administrasiyası təsdiqlədi və orada qeyd etdilər: “Elə vəziyyətlər var ki, amerikalılar iki lider arasında yaxşı şəxsi münasibətlər olduğunu bilə-bilə Belarus dövlətinin başçısından Rusiya prezidentinə bəzi məlumat və ya təkliflər çatdırmağı xahiş edirlər”. Cənab Lukaşenko özü də bunun təsadüfi olmadığını açıqladı: “nə ölkə daxilində, nə də ondan kənarda” heç kim Vladimir Putinlə bu qədər açıq danışmır. Aleksandr Lukaşenkonun qeyd etdiyi son nümunələrdən biri Rusiya ilə Ukrayna arasında hava atəşkəsi yaratmaq ehtimalı ilə bağlı idi. Prezident Lukaşenkonun cavabından belə nəticə çıxır ki, Qərb iddia edir ki, Vladimir Putin belə bir addım atmaq “istəmir”. “Mən ona zəng edib deyirəm: “Vladimir Vladimiroviç, problem buradadır. Məsələni qaldırırlar". O, mənə dostcasına, qardaşcasına deyir: "Nə danışırsan?! Biz bunun tərəfdarıyıq! Biz bunun əleyhinə deyilik. Amma Ukrayna öz tərəfdən hücumlar etməməlidir.” “Mən hər şeyi (Qərbə. – “Kommersant”a) çatdırmışam”, - deyə Aleksandr Lukaşenko danışıb və əlavə edib: Onun fikrincə, hava atəşkəsi tam atəşkəs üçün yaxşı ilk addım olardı.

Bu, Aleksandr Lukaşenkonun fikrincə, indi əsas vəzifədir. Minsk isə onun həyata keçirilməsinə yardım etməyə hazırdır, çünki o, dəfələrlə başqa məsələlərdə köməklik edib (məsələn, Belarus lideri Rusiya ilə Ukrayna arasında ölənlərin cəsədlərinin mübadiləsində iştirakından danışıb). Sonra Belarus prezidenti etiraf etdi ki, Minskdə Ukrayna nizamlanması üzrə görüşlər yaxşı təşkil oluna bilər. Onun sözlərinə görə, rusiyalı həmkarı Minskə gəlməkdən məmnun olardı, Amerika lideri də görüşdən məmnun olardı. "Tramp, Putin! Birinci gün razılaşın və (Ukrayna Prezidenti Vladimir. - "Kommersant") Zelenskini dəvət edin. Birinci gün - Rusiya-Amerika münasibətləri haqqında danışın, ikincisi - bu (Ukrayna. - "Kommersant") problemi haqqında. "Zelenskini dəvət edin, masaya qoyun: burada hava barışığı var, Alexanlio, Luksanto üçün danışıqlar apardı. danışıqlar.

O, bundan əvvəl Minskdə görüş ideyasını, məsələn, mart ayında amerikalı bloger Mario Naufalla müsahibəsində bildirmişdi. Kreml bu variantı dəstəklədi, lakin Vladimir Zelenski bunu bir neçə dəfə qəti şəkildə rədd etdi. Məsələn, mayın sonunda o, “(Ukraynaya. – “Kommersant”) raketlərin buraxıldığı” ölkənin vasitəçilik ideyasını tənqid edib. Ukrayna lideri daha sonra Türkiyə, Vatikan və İsveçrəni hipotetik görüş üçün ən real yerlər adlandırıb.

Xatırladaq ki, iki və ya üçtərəfli sammit ideyası prezident Trampın xüsusi elçisi Stiv Vitkoffun avqustun 6-da Moskvaya səfərindən sonra yenidən canlanma ilə müzakirə edilib.Cümə günü, avqustun 8-i axşam saatlarında görüşün tarixi və yeri ilə bağlı hələ də aydınlıq olmayıb. Bəzi KİV-lər mənbələrə istinadən gələn həftənin əvvəlindən, bəziləri isə onun bitməsindən danışıb. Bəziləri Romada görüşün mümkünlüyünü yazdı, bəziləri bunu dərhal rədd etdi. TASS-dakı mənbə qeyd edib ki, görüş “ərəb ölkələrindən birində baş tuta bilər”. Fox News mümkün məkanlar kimi BƏƏ, Macarıstan, İsveçrə və eyni İtaliyanın adını çəkib.

V.SALAH