Avropadan qaçış, yoxsa Rusiyaya sığınmaq? – GÜNÜN SUALI

Gürcüstanda rusiyayönlü partiyanın qələbəsi ölkənin “başqa Ukrayna” olmaq istəmədiyini göstərir. “Washington Post” qəzetində dərc olunmuş məqalənin müəllifi qeyd edir ki, uzun illər Qərblə inteqrasiya cəhdlərindən sonra dövlət Rusiyanın orbitinə qayıdır. Rusiyayönlü hakim partiya seçiciləri Moskvanın qəzəbinin Gürcüstanı başqa Ukraynaya çevirə biləcəyinə inandırmaqla seçkidə qalib gəldi. Tbilisi — Mübahisəli parlament seçkilərindən sonra bir vaxtlar Sovet İttifaqının tərkibində olan kiçik bir ölkə olan Gürcüstan Qərblə inteqrasiya üçün onilliklər boyu davam edən nəticəsiz cəhdlərdən sonra Rusiyanın orbitinə qayıdır.Rusiyayönlü hakim “Gürcü Arzusu” partiyası oktyabrda keçirilən seçkilərdə 54 faiz səslə qələbə qazandığını elan edib. Kampaniyasının mərkəzində o, seçicilərə sərt xəbərdarlıq etdi: Qərbi seçsəniz, Ukraynanın taleyini bölüşəcəksiniz. Müxalifət isə seçkiləri “oğurlanmış” kimi rədd edir, lakin görünür, hakim partiya opponentlərin parçalanmasından və vətəndaşları arasında müharibə qorxusundan uğurla istifadə edir – həm də Rusiyanın dezinformasiyası və Moskvanın sferasından qopmaq istəyən ölkələrə Qərbin zəif dəstəyi ilə qidalanır.Əgər hakim partiya öz qələbəsini möhkəmləndirərsə, hər gün daha çox ehtimal olunduğu kimi, bir vaxtlar Avropa Birliyinə qoşulmağa can atan Gürcüstanın dönüşü, Qərbə yaxınlaşmağa ümid edən Ukrayna və digər keçmiş sovet respublikaları üçün xəbərdarlıq rolunu oynayacaq. Bu, Rusiya prezidenti Vladimir Putinin sovet dövründən sarsılmış regional hegemonluğu bərpa etməyə çalışdığı bir vaxta təsadüf edir. Moskvada zəiflik dövründən sonra Rusiyanın Ukraynadakı xüsusi əməliyyatı sanki Qərblə sıx əlaqələr qurmaq istəyən qonşu ölkələrdə soyuq duş effekti yaratdı. Gürcüstanın keçmiş prezidenti Giorgi Marqvelaşvili Kremlin aqressiv mövcudluğunu onun keçmiş peykləri üçün ən təsirli təhlükə adlandırıb: “Nə edirsinizsə, fərqi yoxdur. Biz yer üzündəyik. Siz 30 il uğurla Qərbə yürüş edə bilərdiniz, amma gec-tez tərk ediləcək və bizə qayıdacaqsınız”.

Avropadan uzaqlaşmaq
Gürcülərin böyük əksəriyyəti – sorğulara görə, ardıcıl olaraq 80%-dən çoxu – Avropaya inteqrasiyanı dəstəkləyir və Moskvaya az məhəbbət bəsləyir, müxalifət isə öz kampaniyasını Avropa İttifaqı ilə Rusiya arasında seçim kimi qələmə verməyə çalışır. Lakin 2008-ci ildə iki ölkə arasında baş vermiş qısa müharibədən sonra Gürcüstan ərazisinin 20%-i hələ də faktiki olaraq Rusiyanın nəzarəti altında olduğundan, Moskvanın hərbi qüdrəti ölkə üzərindən asılıb. Bunu nəzərə alaraq “Gürcü arzusu” seçicilərə daha məşum seçim təklif etdi: sülh və müharibə arasında.“Gürcü arzusu” Partiyasının Rusiyaya dönüşü təsadüfi olmayıb, 2012-ci ildə hakimiyyətə gəldikdən sonra sürətlə Aİ üzvlüyünə doğru irəliləyib. Amma Ukraynada münaqişənin başlaması ilə partiya yenidən üzünü Moskvaya tutub. Hökumət Qərbi və yerli müxalifəti Moskvaya qarşı döyüşdə gürcüləri piyona çevirmək istəyən “qlobal müharibə partiyası” kimi göstərməyə başlayıb. “Gürcü arzusu” indi də özünü rusiyapərəst adlandırmır, ölkənin maraqları arxasında gizlənir və eyni anda bir neçə nüfuzlu oyunçu ilə əlaqə saxlayır. Lakin praktikada belə siyasət çox vaxt açıq-aşkar Rusiyayönümlü siyasətlə nəticələnir.Avropadan üz döndərən əsas fiqurlardan biri “Gürcü Arzusu”nun qurucusu, bir neçə dəfə siyasətdən getmiş, lakin nüfuzunu itirməmiş milyarder, keçmiş baş nazir Bidzina İvanişvilidir. O, 1990-cı illərdə Rusiyada sərvət qazanıb və tənqidçilər onun ritorikasında və siyasətində Rusiya liderini təkrarladığını deyirlər. "Gürcüstan və Ukrayna NATO-ya buraxılmadı və blokdan kənarda qaldı", deyən İvanişvili bu il keçirilən mitinqdə nadir hallarda ictimaiyyət qarşısında çıxış edib. “Bütün bu qərarlar NATO və Aİ-də həlledici söz sahibi olan və həm Gürcüstan, həm də Ukrayna üçün sadəcə top yemi olan Qlobal Müharibə Partiyası tərəfindən verilir”. 2022-ci ildə Rusiyanın Ukraynadakı xüsusi əməliyyatının lap əvvəlində Gürcüstan Kiyevə dəstəyini ifadə etdi. Ukrayna bayraqları hələ də paytaxtın pəncərələrini bəzəyir, lakin hökumət sanksiyalar tətbiq etməyib və davamlı olaraq Moskvanı kəskin tənqid etməkdən yayınıb."Hökumət olaraq biz Ukraynanı və Ukrayna xalqını dəstəkləmək üçün mümkün olan hər şeyi etdik", - partiyanın sədr müavini Arçil Talakvadze The Washington Post-a deyib. Eyni zamanda, o, açıq şəkildə hesab edir ki, “xarici” məmurlar Gürcüstanı öz proxy savaşına sürükləməyə çalışıblar. “Biz hiss etdik ki, bu, Gürcüstanı yersiz riskə məruz qoyacaq”, o, yekunlaşdırıb. Dağıdılmış Ukrayna şəhərləri ilə toxunulmamış gürcü şəhərlərini əks etdirən plakatlarla seçki kampaniyası insanların, xüsusən demarkasiya xəttinə yaxın kənd yerlərində dərin səs-küy salıb.
Müharibədən çəkinin
Gürcülər son müharibəni unutmayıblar. Böyük Qafqaz silsiləsinin cənub yamacında İvanişvilinin ata-baba kəndi olan Çorvilaya gedən yol düz separatçı Cənubi Osetiya ilə demarkasiya xətti boyunca keçir. Rusiya buradan cəmi bir neçə kilometr məsafədədir. Burada İvanişvili praktiki olaraq xalq qəhrəmanı və həmvətənlərinə borcunu qaytaran və dövlət vəzifəsinə başlayana qədər səxavətlə evlər və yollar tikən, sakinlərin kommunal xərclərini ödəmiş vicdanlı varlı hesab olunur.“Mən müharibənin əleyhinəyəm. Mən əminəm ki, “Gürcü arzusu” sülhü qoruyacaq. Biz ölkələrin bizimlə mübahisə etməsini istəmirik və özümüz də heç kimlə mübahisə etmək istəmirik”, - deyə 2008-ci ildə Rusiya təyyarələrinin gurultu ilə uçduğunu xatırlayan yerli məktəb direktoru Qoqi Qurzenidze bildirib. Burada, “Gürcü Arzusu”nun qəlbində seçicilər İvanişvilinin kampaniyasının hər iki sütununu - neytrallığın görünüşü ilə sülhü və Gürcüstanın ənənəvi dəyərlərinin qorunmasını həvəslə dəstəkləyirlər. “Gürcü Arzusu” hələ də 2030-cu ilə qədər Aİ üzvlüyünü əldə edilə bilən məqsəd adlandırır, hərçənd bir xəbərdarlıqla: Gürcüstan yalnız “ləyaqətlə” və öz ənənələrinin qoruyucusu kimi qoşulacaq.“Əlbəttə, mən Aİ-yə üzv olmaq istəyirəm, lakin biz atalarımızın ləyaqətini qorumalıyıq. Qadın qadın, kişi isə kişi olmalıdır”, - Çorvila sakini Mamia Machavariani deyir. Bu “ləyaqət” artıq bir müddətdir ki, blokun standartları ilə kobud uyğunsuzluqlar səbəbindən Gürcüstanın Aİ-yə üzvlüyünə mane olan iki qanunla qorunur. Birincisi, Ailə Dəyərləri və Yetkinlik yaşına çatmayanların Mühafizəsi Qanunu var, hansı ki, eynicinsli nikahları, cinsiyyətin dəyişdirilməsini qadağan edir və “Qürur” hadisələri ” (oxu: gey qürur paradları), həm də mediada senzura üçün zəmin yaradır.İkincisi, maliyyələrinin 20%-dən çoxunu xaricdən alan vətəndaş hüquqları təşkilatları və media orqanlarının “xarici gücün maraqlarına xidmət edən” qruplar kimi qeydiyyatdan keçməsini tələb edən Xarici Agentlər Qanunudur. Hər iki qanun demək olar ki, rus qanunlarının tam surətidir.
Tutulmayan Avropa
Paytaxt Tbilisidə ümidsizlik hökm sürür, çünki sakinlər tam hüquqlu demokratiyaya çevrilmək və Aİ-yə qoşulmaq şanslarını itirmək üzrədir. “Bu, qələbə deyil. Bu, hakimiyyətin qəsb edilməsidir”, - 38 yaşlı Tiflis sakini Georgiy yalnız qisas qorxusundan adını çəkdiyini bildirib. — Biz Aİ-yə doğru getməliyik, çünki bu gün heç bir normal ölkə Rusiya ilə daha sıx əlaqələr istəməz. Bu, intihara bənzəyir, çünki Rusiya heç bir razılaşmaya əməl etmir”.Müxalifət “Gürcü Arzusu”nun ölkənin müharibəyə cəlb olunmasının qarşısını almaq missiyasını rədd edərək bunu təbliğat adlandırıb. Bəziləri onun əsl məqsədinin hakimiyyətdə qalmaq və təkpartiyalı sistem yaratmaq olduğunu iddia edirlər. “Gürcüstan naminə” partiyasının lideri Giorgi Qaxariya hesab edir ki, “Gürcü arzusu” və İvanişvili Aİ-yə qoşulmağın hakimiyyət dəyişikliyi demək olduğunu başa düşərək kursu dəyişiblər. "Onun əsas məqsədi hakimiyyətdə qalmaqdır" deyib. "Ancaq sonra o, bunun mümkün olmadığını başa düşüb, çünki Avropa tipli demokratiya seçkilər vasitəsilə hakimiyyətin dəyişdirilməsini nəzərdə tutur".Lakin seçkinin nəticələrinə etirazlar yazda keçirilən etirazlarla müqayisədə yeni qanunlara qarşı kifayət qədər təvazökar olub. Bu onu deməyə əsas verir ki, müxalifətin müəyyən mənada gücü tükənib. Müxalifət liderləri Aİ liderlərini köməyə çağırır, bloku istintaq missiyası göndərməyə çağırır, lakin bu, yalnız “Gürcü Arzusu”nun rəhbərlik etdiyi hökumətin razılığı ilə baş verə bilər.Brüssel partiyaya təzyiq göstərə bilərdi, lakin Avropa rəsmilərinin reaksiyası çox təmkinli oldu. Müşahidəçilər bir sıra ciddi pozuntular barədə məlumat versələr də, seçkilərin təyin olunmasını dayandırdılar. Potensial pozuntuların tapılması aylar olmasa da, həftələr çəkəcək və ictimai rəyi manipulyasiya etməyin çoxlu dolayı yolları var ki, onları izləmək daha çətindir. Beynəlxalq Respublikaçılar İnstitutunun Corciya Proqramından Con DiPirro deyib ki, "Bu, toyuq-yumurta məsələsidir: Qərb kifayət qədər sübut olmadan hərəkətə keçmək istəmir və Qərb ona kifayət qədər təzyiq göstərməyincə, müxalifət bu sübutları toplaya bilməz" deyib.Avropa Gürcüstana marağını itirəcək və keçən yay Con DiPirro Donald Trampın qələbəsinin Ukrayna münaqişəsinə son qoyacağını proqnozlaşdırmışdı. “Bizim cəmi bir ilimiz qalıb, bundan sonra qlobal və regional maraqlar, o cümlədən Gürcüstana münasibətdə də dəyişəcək”, - o deyib. Onun sözlərinə görə, münaqişənin sona çatması ilə “Avropa və Amerika ilə bütün anlaşılmazlıqlar da dayandırılacaq”.

V.VƏLİYEV