Sonu görünməyən müharibə - ANALİZ

İsrail Müdafiə Qüvvələrinin (ÇAXAL) Qəzza zolağında quru əməliyyatı israillilərlə HƏMAS arasında dolayı danışıqlara paralel olaraq davam edir. Keçən həftə İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu qələbənin “bir-birinin ardınca” olduğunu və “bir neçə ay qaldığını” söyləyib. Bu arada Amerika kəşfiyyat rəsmiləri ABŞ Konqresinə bildiriblər ki, İsrail HƏMAS-ı məhv etmək fikrindən uzaqdır. Döyüş meydanında və münaqişə tərəfləri arasında aparılan danışıqlarda baş verənlər bunu bir daha təsdiq edir.

Müharibənin dördüncü ayında israillilər ordu və dövlət rəhbərlərinin çoxsaylı çıxışlarından artıq beziblər. Hətta ÇAXAL sözçüsü kontr-admiral Daniel Agari də gecə brifinqlərini ləğv edib və həftədə üç-dörd dəfə ictimaiyyət qarşısında görünməyə başlayıb. Baş nazir Netanyahu indi daha az danışır və vətəndaşlar onun efirdəki çıxışlarından çox şey gözləmirlər. Hökumət başçısının bəyanatları adətən bir növ “motivasiya xarakterli çıxışlar” olur. Baş nazir öz əzmi, enerjisi ilə həmvətənlərinə enerji verir və həmişə “birlikdə mübarizə aparırıq və birlikdə qalib gələcəyik” sözləri ilə bitirir. Eyni zamanda, müharibənin gözlənilən müddətindən danışan Netanyahu hər zaman hərbi əməliyyatların lazım olduğu qədər davam edəcəyini vurğulayır.

Bu, keçən cümə axşamına qədər davam edib, baş nazir birdən "qələbənin əlçatan olduğunu" və "bir neçə ay qaldığını" söyləyib. Bu sözlər ABŞ dövlət katibi Antoni Blinkenin İsrailə son səfəri başa çatdıqdan dərhal sonra səsləndirilib və belə görünür ki, yeni ritorika birbaşa olaraq amerikalılarla hansısa razılaşmaların nəticəsidir. Lakin dövlət katibi getdi və Qərb mediasındakı nəşrlərə görə, onun Yaxın Şərqə yeni səyahəti heç bir ciddi nəticə vermədi. Hətta belə bir hiss var idi ki, Vaşinqton İsrailə əlavə təzyiq göstərməyə çalışacaq.Xüsusən də “The New York Times” yazır ki, Ağ Ev Fələstin dövlətini birbaşa deyilsə, Fələstinin BMT-yə qəbulu ilə bağlı səsvermə haqqında vetodan istifadə etməkdən imtina etməklə tanınmaq variantını nəzərdən keçirir. Lakin bu məlumat təsdiqi olmayıb.

Amma sözün əsl mənasında qaçılmaz qələbə ilə bağlı sözlərlə eyni vaxtda Rəfahda hərbi əməliyyatlar başlayıb. İlkin məlumata görə fələstinlilər arasında 100-dən çox ölən və 200-dən artıq yaralı var. Bu, Misirlə sərhəddəki sektorun ən cənub nöqtəsidir və şəhər döyüşləri baxımından ən çətin nöqtədir. Müharibə başlayandan bəri İsrail ardıcıl olaraq qəzzalıları cənuba doğru hərəkət etməyə çağırır. Nəticədə Rəfahın əhalisi müharibədən əvvəlki 300 min nəfərdən bir milyon nəfərdən çox artıb. Üstəlik, onların böyük əksəriyyəti daimi binalarda deyil, xeyriyyə təşkilatlarının verdiyi çadırlarda yaşayır.

Çadırlar hər yerdə - yolların kənarında, boş ərazilərdə, evlərin arasında və təbii ki, Misirlə sərhəddəki hasarın yaxınlığındadır. İnsanlar başqa ərazilərə təxliyə edilmədikcə, mülki itkilərin sayı hazırkı tələfat təxminlərini alt-üst edə bilər.

Amma İsrail hələ də əməliyyatı həyatı davam etdirməkdə qərarlıdır. Benyamin Netanyahunun sözlərinə görə, o, artıq hərbçilərə qaçqınların təxliyyə prosesini düşünməyi və qalan HƏMAS yaraqlılarını məhv etməyə hazır olmağı əmr edib. Güman edilir ki, qruplaşmada ümumilikdə 24 tabor döyüşçü var idi. 18 tapor artıq tamamilə məhv edilib, 2-si Xan Yunisdə döyüşür, daha 4-ü isə Rəfahda yerləşdirilib. İsrail hökumətinin fikrincə, silahlıların son qalası məhv edilmədən tam qələbəyə nail olmaq mümkün olmayacaq. Bunun üçün isə getdikcə daha az vaxt qalıb, görünür, bir aydan çox deyil. Martın 10-da müsəlmanlar üçün müqəddəs Ramazan ayı başlayır. İsraildə bunu tez-tez qanlı Ramazan adlandırırlar, çünki əvvəllər tez-tez bayram günlərində terror aktları və ya iğtişaşlar baş verirdi. Ənənəvi olaraq, bu günlərdə hətta dünyəvi fələstinlilər də tez-tez məscidə gedir və təxribatçı moizələrdən sonra İsrail hərbçiləri ilə qarşıdurmaya girirlər. Müvafiq olaraq, bayrama qədər iki şeydən biri baş verməlidir - atəşkəs və ya Rəfahda döyüşlərin bitməsi.

Bu sərt zamanlama təkcə İsraildə deyil, həm də qonşu ərəb ölkələrində, xüsusən də Misirdə hiss olunur. Sektorun cənubundakı döyüşlərin fələstinlilərin sərhədi keçmək və Sinaya çatmaq üçün kütləvi cəhdlərinə səbəb ola biləcəyi ilə bağlı böyük qorxular var. Misir ordusunun dinc qaçqın izdihamı ilə, xüsusən də Ramazan ərəfəsində qarşı-qarşıya gəldiyi görüntülər, hər kəsin Misir prezidenti Əbdülfəttah əs-Sisinin ətrafında görmək istədiyi son şeydir. Buna görə də Qahirə İsrailə təzyiq edir və sülh sazişindən sonra demək olar ki, 45 il ərzində ilk dəfə olaraq münasibətlərin tamamilə kəsilməsi ilə hədələyir.

Bu tənzimləmə HƏMAS da daxil olmaqla hamı üçün çox daha faydalı olardı. Bununla belə, başqa bir problem ortaya çıxıb. Məlum olduğu kimi, hərəkatın xaricdəki rəhbərliyi artıq iki həftəyə yaxındır ki, Qəzzadakı liderləri Yəhya Sinvar və Məhəmməd Deiflə əlaqə saxlaya bilmir. Və onların razılığı olmadan istənilən şərtlər yalnız kağız üzərində qalacaq.

Onlar deyirlər ki, problem ÇAXAL-ın həddindən artıq fəallığındadır. Daimi bombardmanlar və Xan Yunisdə quru bölmələrinin olması yerli komandanlığı daim hərəkət etməyə məcbur edir, ona görə də xaricdəki yoldaşları ilə əlaqəsi kəsilir. Şiddətli dairə yaranır: kompromis əldə etmək üçün İsrail hərbi təzyiqləri azaltmır, həm də danışıqlar prosesini çətinləşdirir. Lakin bu bəhanələr vasitəçiləri arxayınlaşdırmır. İddia olunur ki, HƏMAS-ın rəsmi cavabı misirliləri hədsiz dərəcədə qıcıqlandırıb və məlum oldu ki, bu, sadə siyasi bəyannamə olub. İsrailin cavabı belə oldu: “Paris razılaşmaları çərçivəsində cavab verin, söhbəti davam etdirək”. Paris razılaşmaları təxminən iki həftə əvvəl Parisdə İsrail, Misir, Qətər və ABŞ nümayəndələrinin razılaşdırdığı razılaşmanın konturlarıdır. Bir neçə mərhələ, fələstinli əsirlərin israilli girovlarla dəyişdirilməsi və müharibəni bitirmək öhdəliyi olmayan uzunmüddətli barışıq. Sonuncu fələstinli yaraqlılar baxımından ən çətin məqamdır. Qələbəni elan etmək üçün onların hakimiyyətdə qalmaları son dərəcə vacibdir ki, bu da münaqişənin dayandırılmasına razılıq vermək deməkdir. Bu da öz növbəsində israillilərə yaraşmır, onlar da öz qalib mənzərələrini qurmağa çalışırlar.

Ərəb ölkələri HƏMAS-ı inandırmağa çalışır

İndi bütün ümid vasitəçilərin növbəti görüşünün Qahirədə keçiriləcəyi qarşıdan gələn çərşənbə axşamınadır. Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin rəhbəri Uilyam Börns Vaşinqtondan, baş nazir Məhəmməd bin Əbdürrəhman Əl-Tani Qətərdən, İsraildən isə iki əsas kəşfiyyat xidmətinin, Mossad və Şin Betin rəhbərləri də daxil olmaqla bütöv bir heyət gələcək. Görüşlərdə Misiri milli kəşfiyyat rəhbəri Abbas Kamel təmsil edəcək.

Toplananların qarşısındakı vəzifə çox çətin olacaq. Müxtəlif sızmalara görə, ən kreativ variantlardan istifadə olunacaq, o cümlədən ən yüksək HƏMAS-ın Qəzzadan üçüncü ölkəyə getməsi, zolağın müharibədən sonra idarə olunmasında müəyyən beynəlxalq qüvvələrin iştirakı və s. Digər tərəfdən, bütün bu fikirlər əvvəllər də səslənib və hələ ki, heç bir nəticə verməyib.

İsrail böyük kompromislərə hazır deyil

Hətta cümə günü axşam Moody's yəhudi dövlətinin kredit reytinqini tarixdə ilk dəfə olaraq A1-dən A2-yə endirəndə də, İsrail siyasətçiləri yalnız vətənpərvər bəyanatlar verdilər və "onu aşağı salacaqlar və yüksəldəcəklər" deyə zəmanət verdilər. Ölkə hökumətinin rəvayətinə görə, sağ qalmaq müharibəsi gedir və hər hansı təzyiq cəhdləri ən yaxşı halda vəziyyəti dərk etməməyin, ən pis halda isə bayağı antisemitizmin təzahürüdür. BMT Fələstinli Qaçqınlara Yardım və İşlər üzrə Agentliyinin Yaxın Şərqdəki qərargahının altında tapılan yeni tunel haqqında hekayəyə daha çox vaxt ayırıb. Aşkar edilmiş tuneldə rabitə məntəqəsi və HƏMAS-ın mərkəzi komandanlığının xidməti otağı olub.

V.VƏLİYEV