Aleksey Fenenko: Ermənistanda müxalifətin hakimiyyətə gəlməsi ölkəni bir neçə il geri salacaq - MÜSAHİBƏ

Rusiyalı politoloq: "Erməni cəmiyyəti uzun onilliklər ərzində millətçilik və radikalizm üzərində tərbiyə olunub”

Rusiya Beynəlxalq Əlaqələr Şurasının eksperti Aleksey Fenenko “Moskva-Baku” portalına müsahibəsində Ermənistanda baş verən son hadisələri şərh edib. Müsahibəni oxucularımıza təqdim edirik.

- Aleksey Valeriyeviç, bir gün əvvəl Ermənistan müxalifəti Yerevanda keçirilən mitinqdə Tavuş arxiyepiskopunu baş nazirliyə namizəd elan etmişdi. Arxiyepiskop özü də bu səbəbdən dini fəaliyyətini “dondurdu”. Onun sözlərinə görə, o, siyasi yola “ədalət” naminə girir. Müxalifətin hakimiyyəti devirmək perspektivi necədir?

- Arxiyepiskop başda olmaqla müxalifət Qarabağın qisasını almaq çağırışı ilə “Qarabağ kartı”ndan istifadə edir. Necə qisas almaq olar? Ermənistanın güclü ordusu yoxdur. Onların edə biləcəyi ən yuxarı halda sürgündə separatçı “hökumət” yaratmaqdır. Bəs onu kim dəstəkləyəcək? Bu, qeyri-realdır.

Müxalifətin irəli sürdüyü gündəmin Paşinyanı devirmək və Qarabağı qaytarmaqdan başqa prinsipial məzmunu yoxdur. Amma hakimiyyətə gəlsələr, ölkəni necə inkişaf etdirəcəklərinə cavabları yoxdur.

Erməni cəmiyyəti uzun onilliklər ərzində millətçilik və radikalizm üzərində tərbiyə olunub. İnsanlara bildirilib ki, işğal olunmuş ərazilər onların torpaqlarıdır. Bu gün indiki müxalifət də milli hisslərlə oynayır və əhali arasında yenidən Azərbaycana qarşı nifrət hissi aşılayır. “Qarabağ klanı” insanların başına “Qarabağ” lazım olduğunu və buranın kainatın mərkəzi olduğunu söyləyirdilər. Amma heç kim izah etmədi ki, bura onların torpağı deyil. Nəticədə bu insanlar üçün həyatlarının ən dəhşətli günü Ermənistanın işğal etdiyi torpaqları itirməsi oldu.

Maraqlıdır ki, indi müxalifətin başına kilsə nümayəndəsi qoyulub. Görünür, erməni cəmiyyəti üçün digər səlahiyyətlər artıq tükənib. Müxalifətin əsas şüarı isə “müqəddəs müharibə” şüarı idi.

Müxalifət və “Qarabağ klanı”nın qalıqları Ermənistanın baş nazirinin Azərbaycanla sərhədin delimitasiyasına razılıq verməsindən istifadə etmək və bunu Paşinyanın xəyanətinin son damlası kimi qələmə vermək qərarına gəliblər. Bu bir daha sübut edir ki, Ermənistanda revanşist əhval-ruhiyyə hələ də yaşamaqdadır. Çoxları Azərbaycanla sülhə doğru addımı rədd edir.

Müxalifət hərəkatı əhalini qorxutmaqda, onun milli hissləri ilə oynamaqda davam edir. Deyirlər ki, əvvəlcə İkinci Qarabağ müharibəsini uduzdular, ərazilərinin çoxunu itirdilər. Sonra bütün Qarabağı itirdilər. Hakimiyyət təhlükəsizlik vektorunda dəyişiklik edəcəyini və Qərbin Ermənistan ordusunu tez bir zamanda demək olar ki, yenidən silahlandıracağını vəd edirdi. Əhalinin radikal düşüncəli hissəsi qisas almaq arzusunda olmağa başladı. Amma sonda məlum oldu ki, heç kim Ermənistanı dərhal yenidən silahlandırmaq fikrində deyil və əgər silah təchizatı olsaydı, bu, yalnız məhdud miqdarda olardı. Üstəlik, Qərb ölkələrindən heç biri Ermənistan üçün döyüşməyəcək. Heç kim Avropa Birliyinə də aparmayacaq. Ona görə də siyasi mübarizədə Paşinyana qarşı istifadə ediləcək bir şey var.

Ermənistanda yenidən qisas almaq istəyən, öz siyasətini millətçilik, Azərbaycana və digər qonşulara ərazi iddiaları üzərində quranların hakimiyyətə gəlişi başqa məsələdir. Bu, İkinci Qarabağ müharibəsi başa çatdıqdan sonra həyata keçirilən bütün sülh gündəmini ləğv edəcək. Radikal müxalifət hakimiyyətə gəlsə, ölkəni daha da siyasi və iqtisadi çıxılmaz vəziyyətə salacaq. Çətin ki, arxiyepiskop xalq naminə nəyəsə cəhd etsin. “Qarabağ klanı”nın yeni variantı altında olan siyasətçilər də eyni şəkildə ciblərini sıralayacaqlar. Revanşist hökumət sülh prosesini dondurmaqla yanaşı, regionda yeni müharibəyə səbəb olacaq. Azərbaycan təxribatları dayandırmağa məcbur olacaq və vəziyyət yeni eskalasiyaya, Ermənistan üçün yeni faciəyə doğru gedəcək. Beləliklə, müxalifət ölkəni bir neçə il geriyə atacaq.

Əgər bu gün Ermənistanın indiki hakimiyyəti ən azı Azərbaycanla sülh yolu ilə gedirsə, o zaman İrəvanda radikalların hakimiyyətə gəlməsi ölkənin çökməsinə gətirib çıxaracaq.

Müxalifət Paşinyanı devirə biləcəkmi? Ola bilər. Baxmayaraq ki, indiki baş nazir dəfələrlə siyasi sağ qalma möcüzələri nümayiş etdirib. Hesab edirəm ki, erməni dövlətçiliyinin böhranından qaçmaq olmaz. Onun bu böhrandan hansı vəziyyətdə çıxacağı sual altındadır.

İndi Ermənistanın bir neçə variantı var. Birincisi, regionda mövcud reallıqları tanımaq, qisas almaqdan imtina etmək və gələcəyimizi mehriban qonşuluq şəraitində qurmağa başlamaqdır.

İkincisi, tez bir zamanda qisas almağa hazırlaşmaq, müharibəyə başlamaq və nəticədə daha çoxunu itirməkdir. Çünki bu revanşın reallaşmasında Ermənistana heç kim kömək etməyəcək. Bəs Ermənistandan nə qalacaq? Belə olan halda, nəhayət, dövlətçiliyini itirəcək.

Üçüncü variant dayandırılmış siyasəti davam etdirməkdir: nə sülh, nə də müharibə prinsipi. Və belə bir siyasət millətçilərin körüklədiyi növbəti iğtişaşlara səbəb olacaq.

- İndiki vəziyyətdə Rusiya nə edəcək?

- Rusiya kənardan izləyəcək və qarışmayacaq. Görünür, Moskva anlayır ki, Ermənistanın KTMT-dən çıxması qaçılmazdır. Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi artıq Ermənistandakı səfirini məsləhətləşmələr üçün çağırıb. Rəsmi Moskva isə bu addımı heç bir təfərrüatı ilə şərh etmir. Təbii ki, Moskva indiki hakimiyyətin qərbyönlü vektoru ilə kifayətlənmir. Amma regionda sabitliyin pozulmasına da ehtiyac yoxdur. Bu gün Rusiya Qərblə qlobal münaqişəsi kontekstində Cənubi Qafqazda möhkəm sülhə, o cümlədən Azərbaycan kimi sabit tərəfdaşlarla qarşılıqlı əlaqədə olmaq və strateji əhəmiyyətli layihələri, o cümlədən nəqliyyat və logistika layihələrini birgə həyata keçirmək üçün lazımdır.

Elçin Bayramlı

Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə “İctimai və dövlət maraqlarının müdafiəsi” istiqaməti çərçivəsində hazırlanıb