Andrey Kortunov: Qərbin Ermənistanı müdafiə etməsi regionda heç nəyi dəyişə bilməyəcək – MÜSAHİBƏ

“MDB məkanında əməkdaşlıq Rusiyanın xarici siyasət strategiyası üçün birinci prioritetdir”

Rusiya Beynəlxalq Əlaqələr Şurasının elmi direktoru Andrey Kortunov “Moskva-Baku” portalına müsahibəsində MDB-nin çoxqütblü dünyanın inkişafında əhəmiyyətini, eləcə də Ermənistanın siyasətini şərh edib. Müsahibəni oxucularımıza təqdim edirik.

-Andrey Vadimoviç, oktyabrın 8-də Moskvada Vladimir Putinin sədrliyi ilə MDB Dövlət Başçıları Şurasının iclası keçirilib. Bu gün Rusiya ilə Qərb arasında münaqişə faktı və çoxqütblü dünyanın qurulması baxımından Birlik Rusiya üçün nə dərəcədə vacibdir? Nəzərə alsaq ki, sammitin ən mühüm hadisələrindən biri və daha geniş mənada Avrasiyanın təhlükəsizliyinin təmin edilməsi planının, eləcə də “Beynəlxalq münasibətlərdə birtərəfli məhdudlaşdırıcı tədbirlərin tətbiqinin yolverilməzliyi haqqında” sənədin imzalanmasıdır.

-MDB bu strukturun bütün çatışmazlıqlarına baxmayaraq, postsovet məkanının ən çox təmsilçi ölkəsinin iştirak etdiyi platforma olaraq qalır. Baxmayaraq ki, bu ölkələr arasında təkcə fikir birliyi deyil, həm də kifayət qədər əhəmiyyətli məsələlərdə fikir ayrılığı var. Rusiya üçün mühümdür ki, bu il MDB-də sədrliyi ilə əlaqədar olaraq Rusiya Federasiyası iclasa ev sahibliyi edir. Bu isə mövcud geosiyasi vəziyyətdə prioritetlərə, gündəliyə və əsas strateji sənədlərin təsdiqinə təsir etmək imkanıdır. Səsləndirdiyiniz sənədlər strateji əhəmiyyətli sənədlərdir. Avrasiyanın təhlükəsizliyi məsələsi Rusiya üçün prioritet mövzulardan biridir. Düşünürəm ki, bu mövzu ŞƏT və BRİCS formatlarında müzakirə olunacaq. Avrasiyada təhlükəsizliyin təmin edilməsi məsələsi çətin məsələdir, çünki o, çox böyük coğrafiyadır və Avrasiya təhlükəsizlik sisteminin yaradılması kifayət qədər iddialı məsələdir.

MDB sammitinin gündəliyini iki hissəyə bölərdim: açıq-aşkar və siyasi cəhətdən neytral, ziddiyyətli olmayan şeylər var, məsələn, SSRİ-nin Böyük Vətən Müharibəsində qələbəsinin 80 illiyinin qeyd olunması mövzusu. Və bu mövzu çətin ki, ciddi müzakirə mövzusuna və ya fikir ayrılığına səbəb olsun. Amma daha ciddi məsələlər var- Avrasiyanın təhlükəsizliyi prinsipləri kimi. Və burada ölkələrin mövqelərindəki uyğunsuzluq özünü göstərə bilər və ortaq məxrəc axtarmaq lazım gələcək.

Rusiya müntəzəm olaraq qeyd edir ki, mövcud təhlükəsizlik arxitekturası işləmir. Avrasiya üçün təhlükəsizlik sisteminin yaradılması prosesi məhz Rusiya ilə Qərb arasında münaqişənin kəskinləşməsi və çoxqütblü dünya quruculuğu gündəminə görə yenilənib.

Rusiya mövqeyindən yanaşdıqda ortaq keçmişimizlə bağlı ölkələr Avrasiyanın təhlükəsizliyi baxımından prioritetdir. Təsadüfi deyil ki, Rusiyanın Xarici Siyasət Konsepsiyasının son variantında postsovet məkanı birinci kimi vurğulanır. Yəni bu, Rusiyanın xarici siyasət strategiyası üçün mütləq prioritetdir.

- Ötən gün MDB Xarici İşlər Nazirlərinin iclasında Ermənistan tərəfi Avrasiyanın təhlükəsizliyinin təmin edilməsi ilə bağlı qeyd etdiyimiz sənədləri, eləcə də “Beynəlxalq münasibətlərdə birtərəfli məhdudlaşdırıcı tədbirlərin tətbiqinin yolverilməzliyi haqqında” sənədi təsdiqləməyib. Bunu necə şərh edə bilərsiniz?

- Belə görünür ki, Ermənistanın bu yanaşması heç kimi təəccübləndirməməlidir. Bu barədə respublikanın baş naziri özü danışıb. Biz görürük ki, Ermənistan getdikcə Avropa İttifaqından tərəfdaşlar şəklində dəstək almağa meyllidir. Bundan əlavə, İrəvan ABŞ-ı prioritet tərəfdaş hesab edir. Rusiya ilə Qərb arasında ziddiyyətlər olanda, aktiv qarşıdurma olanda təəccüblü deyil ki, bu halda həm Moskvaya, həm də İrəvana eyni vaxtda uyğun gələn sənəd hazırlamaq çətindir. Və buna görə də Nikol Paşinyan Avrasiyanın təhlükəsizliyinin əsasları ilə bağlı sənədləri imzalasa, təəccüblənərdim. İndi bu mümkün deyil.

-Bu gün MDB dövlət başçılarının sammitində Ermənistan “göndərilmiş kazak” kimi görünmür? Ona görə ki, bütün Birlik dövlətləri Avrasiyanın təhlükəsizliyinin arxitekturasında və daxili işlərə qarışmamaq məsələsində vahid mövqedən çıxış edirlər. Amma Ermənistan bu cür yanaşmaların əleyhinədir...

-Maraqlı fikirdir, bəs belə “kazak”ı kim göndərə bilərdi?! İnanıram ki, bu gün biz Nikol Paşinyanı kifayət qədər təcrübəli siyasətçi kimi qəbul edə bilərik. Və o öz sərhədlərini başa düşür. Ermənistanın baş nazirinin MDB sammitinə Moskvaya gəlməsinin özü onu deməyə əsas verir ki, İrəvan ən azı hələlik Rusiya ilə körpülərini tamamilə yandırmağa hazır deyil. Yenə də Qərb tərəfdaşlarının İrəvan üçün artan əhəmiyyətinə baxmayaraq, Ermənistan keçmiş postsovet məkanı ilə sıx bağlıdır və bu əlaqələri götürüb başqa istiqamətə yönləndirmək o qədər də asan deyil. İnanıram ki, Paşinyan bunu çox gözəl anlayır. O, Rusiya və Aİİ ilə iqtisadi əməkdaşlığın yüksək səviyyədə olmasında maraqlıdır. Onun Rusiyadakı böyük erməni diasporundan da xəbəri var. Bu həm də Ermənistanı postsovet məkanına bağlayan amildir.

Ermənistanın Qərbə doğru hərəkəti davam edəcək, lakin bu, uzun bir prosesdir. Və bu hərəkatın son nəticədə nəyə gətirib çıxara biləcəyi barədə danışmaq hələ tezdir. Çünki faktiki olaraq Qərb Ermənistan Respublikası qarşısında və xüsusən də onun təhlükəsizliyi sahəsində ciddi öhdəliklər götürməyə hazır deyil. İrəvan açıq şəkildə Avrasiya təhlükəsizliyi ideyasından imtina edə bilər, lakin bu o demək deyil ki, Ermənistan dərhal adekvat əvəzləyici tapacaq.

-Bu günlərdə məlum oldu ki, USAID Ermənistanın təhlükəsizliyinə sərmayə qoyacaq. Sizcə, bütün bu Amerika investisiyaları o qədər də kritik deyil?

- İnvestisiyalar belədir, amma təhlükəsizlik zəmanətləri başqadır. Biz görürük ki, ABŞ ən azı hazırda onun üçün strateji əhəmiyyət kəsb edən Ukraynaya təhlükəsizlik zəmanəti verməyə hazır deyil. Kiyevə maliyyə və hərbi dəstəyin həcmi İrəvana verilən dəstəkdən xeyli çoxdur. Bu, sualınızın prizmasından keçən faktdır. Birləşmiş Ştatlar və Aİ tərəfindən Ermənistana maraq, o cümlədən, ola bilsin, hərbi-texniki sahədə də göstəriləcək; Ermənistan artıq bir sıra Qərb silah sistemlərini alıb. Amma bu, Ermənistanın yaxın gələcəkdə Qərbin təhlükəsizlik sisteminə inteqrasiyası demək deyil. Ermənistanın Qərb üçün bütün əhəmiyyətinə baxmayaraq, o, strateji prioritet ölkə deyil. Ermənistanı ABŞ üçün nəinki Ukrayna, heç İsraillə də müqayisə etmək olmaz. Ermənistan Respublikasının yaxın gələcəkdə Avropa İttifaqına üzv olacağını gözləmək lazım deyil. Ona görə də Ermənistanın təhlükəsizliyi və Qərblə əməkdaşlıq problemi yaxın gələcəkdə həll edilə bilməz.

-Amma eyni zamanda biz görürük ki, Ermənistan Rusiya üçün strateji əhəmiyyət kəsb edən iki sənədi imzalamır. Bu təhlükəli görünmür?

-Ermənistan suveren ölkədir. Və o, özü üçün uyğun və vacib hesab etdiyi qərarları verə bilər. Amma bir daha deyirəm: mənim fikrimcə, Ermənistan son nəticədə özünü strateji vakkumda tapa bilər ki, onun təhlükəsizliyinə həqiqətən təminat verə biləcək tərəfdaşlar tapmaq çətin olacaq.

Rusiyadan danışsaq, Ermənistanın mühüm sənədləri imzalamaqdan imtina etməsinin Moskva üçün strateji problemlər yaradacağını düşünmürəm. Sonda Ermənistansız da bu sənədi imzalayan kifayət qədər tərəfdaş var.

Təbii ki, Rusiya ilə Ermənistan arasında münasibətlərin bu istiqamətdə inkişaf etməsindən təəssüf hissi ilə danışmaq olar. Amma təbii ki, bunu yeni reallıq kimi qəbul etmək lazımdır.

-Azərbaycan hakimiyyəti ABŞ-ın Cənubi Qafqaz siyasətini getdikcə daha sərt şəkildə tənqid edir...

-ABŞ-ın xarici siyasəti dəyişməyəcək. Məlumdur ki, ABŞ təkcə siyasi rəqiblərinə deyil, həm də müttəfiqlərinə, məsələn, Türkiyəyə qarşı sanksiyalar tətbiq edir. Ona görə də onların ABŞ-ın dedikləri bir şeydir, etdikləri isə başqadır.

- Moskvada Vladimir Putinlə İlham Əliyev arasında danışıqlar olub. Avrasiya məkanında prosesləri sabitləşdirən amil baxımından Rusiya ilə Azərbaycan arasında münasibətləri necə qiymətləndirirsiniz?

-Rusiya ilə Azərbaycanın geniş spektrli məsələlərdə, o cümlədən təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlıq etməsi çox vacibdir. Bu mövzular təkcə Cənubi Qafqaz regionuna aid deyil, daha geniş məsələlərə toxunur. Biz bilirik ki, Azərbaycan BRİKS və ŞƏT ilə daha sıx əməkdaşlıqda maraqlı olduğunu bildirib. Hesab edirəm ki, bu, o qədər də regional deyil, artıq kontinental, qlobal təhlükəsizliyin uyğunlaşdırılması istiqamətində atılmış addımdır.

Rusiya-Azərbaycan münasibətlərində müsbət dinamika var və bu, MDB-nin Moskva sammiti kuluarlarında bir daha təsdiqləndi.

- Gündəlikdə Moskvada Rusiya, Azərbaycan və Ermənistan liderləri arasında sülh müqaviləsi üzrə üçtərəfli danışıqların aparılmasının mümkünlüyü məsələsi var idi. Lakin Rusiya liderinin köməkçisi Yuri Uşakov qeyd edib ki, bu görüş “bəziləri buna qarşı olduğuna” görə baş tutmayıb.

- Konkret kimin əleyhinə olduğunu təxmin edə bilərik. Keçmişdə analoji təkliflərlə bağlı əldə etdiyimiz məlumata əsasən deyə bilərik ki, belə bir formatı yersiz hesab edən Ermənistan tərəfi olub. Biz görürük ki, Ermənistan indi Rusiyanın iştirakı ilə Azərbaycanla sülh danışıqlarına hazır deyil.

Aydındır ki, Ermənistan Qərbin vasitəçiliyində maraqlıdır. Biz görürük ki, Cənubi Qafqazdan uzaqda olan dövlətlər necə maraq göstərirlər və bu regiondakı məsələlərin həllinə hansısa formada qoşulmağa hazırdırlar. Pis odur ki, onlar çox vaxt bu regionun inkişafına sıfır məbləğli oyun kimi yanaşırlar.

-Prezidentin köməkçisi Qərbin Ermənistandan öz məqsədləri üçün istifadə etdiyini bildirəndə, Rusiya prezidenti isə Rusiya-Ermənistan münasibətlərində daha çox müsbət məqamları vurğulayanda Rusiyanın mövqeyini necə izah edirsiniz?

-Qərbin Rusiyaya qarşı tətbiq etdiyi sanksiyalar müəyyən mənada Ermənistan üçün faydalı oldu. Bu isə İrəvanın Rusiya ilə iqtisadi münasibətlərdə marağını əvvəlcədən müəyyənləşdirir. Moskvanın Ermənistanı özündən uzaqlaşdırmaması da vacibdir, çünki dünyada vəziyyət çox sürətlə dəyişir və Qərbdən ən gözlənilməz dönüşlər mümkündür. Ona görə də Rusiya körpüləri yandırmağı, Rusiya-Ermənistan münasibətlərində mövcud olan problemləri həddindən artıq dramatikləşdirməyi ağılsızlıq hesab edir. Bu, Rusiya rəhbərliyinin çox təmkinli yanaşmasını və sadə olmağı vəd etməməsinə baxmayaraq, İrəvanla dialoqu davam etdirmək istəyini izah edir.

Tərcümə - Elçin Bayramlı

Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə “İctimai və dövlət maraqlarının müdafiəsi” istiqaməti çərçivəsində hazırlanıb