ABŞ İranı hədələyir, yoxsa? - ANALİTİK

Trampın döyüşkənliyi Qəzza ilə məhdudlaşacaqmı?

İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu ABŞ-a səfər edib. Prezident Donald Trampla danışıqların ertəsi günü o, Pentaqon rəhbəri Pit Heqsetlə görüşüb. Rəhbərinin Qəzza zolağının yenidən təşkili ilə bağlı qalmaqallı təşəbbüsünü şərh edən Heqset qeyd edib ki, dövlət başçısı “qutudan kənarda düşünməyə hazırdır”. Tehrana qeyri-ənənəvi həllər də təklif oluna bilər. Tramp İranla yeni nüvə sazişi imzalamağa çağırıb və vurğulayıb ki, o, hələ ki, “İrana zərbə endirmək” istəmir.Netanyahu ABŞ-a səfərinin üçüncü günündə Pentaqona səfər edib. Söhbət zamanı ABŞ müdafiə naziri İsrailin son 16 ayda İrana və onun müvəkkil qüvvələrinə əhəmiyyətli hərbi ziyan vurmasına görə tərifləyib və yəhudi dövlətinin özünümüdafiə hüququ olduğunu bildirib. Rəhbərinin Qəzza zolağının ABŞ-ın “ixtiyarına” verilməsi təşəbbüsünü şərh edən Heqset qeyd edib ki, “prezident qutudan kənarda düşünməyə hazırdır” və “həll olunmayan kimi görünən problemlərin həlli üçün yeni və unikal yollar tapmağa” hazırdır. “Biz Qəzza zolağı ilə bağlı bütün variantları nəzərdən keçirməyə hazırıq, Heqset deyib.Donald Tramp israilli qonağı ilə birgə keçirdiyi mətbuat konfransında Qəzzanı nəzarətə götürmək və onu Yaxın Şərq kurortuna çevirmək niyyətini açıqladıqdan sonra Respublikaçılar komandası bu təklifin mahiyyətini yumşaltmağa çalışıb. Beləliklə, Politico-nun prezident dairəsindəki mənbələri Qəzza ilə bağlı ideyanın danışıqlar taktikasının yalnız bir hissəsi olduğuna əmin olublar. Bu, Pentaqonun rəhbərinin bir gün əvvəl hipotetik olaraq rəhbərinin müzakirə etdiyi Amerika qoşunlarının Qəzza zolağına göndərilməsini açıq şəkildə təsdiqləməməsinin səbəbini izah edir. Netanyahu özü də atmosferi pozmağa çalışıb. Fox News-da danışan Netanyahu ABŞ qoşunlarının Fələstin anklavına daxil olmasının vacibliyini şübhə altına alıb. Baş nazir izah edib ki, HƏMAS qruplaşmasını məhv etmək İsrailin işidir.Bununla belə, İsrail hakimiyyəti fələstinlilərin Qəzzadan kənara köçürülməsi ideyasını ciddi qəbul etmiş kimi görünür. Cümə axşamı İsrailin müdafiə naziri İsrael Katz hərbçilərə fələstinlilərin anklavdan kütləvi şəkildə qaçması üçün marşrutlar hazırlamağı əmr edib. “Planda quru keçidləri ilə hərəkət variantları, habelə dəniz və hava yolu ilə çıxış üçün xüsusi şərtlər yer alacaq”, - nazir bildirib.Katz qəzəbli şəkildə qeyd edib ki, vaxtilə İsraili Qəzzada hərbi kampaniyasına görə qınayan beynəlxalq oyunçular praktikada fələstinlilərlə həmrəylik nümayiş etdirə və “hər bir Qəzzəyə öz ərazilərinə girməyə icazə verə bilərlər”. Nazir bu sözlərin xüsusilə İspaniya, İrlandiya və Norveçə ünvanlandığını açıqlayıb. Bununla belə, İsrailin Kanal 12-nin qeyd etdiyi kimi, fələstinlilərin köçürülməsi Şimali Afrika və Afrika Buynuzu tərəfindən yaxşı qəbul edilə bilər. Onun sözlərinə görə, Amerika tərəfi Qəzza sakinlərinin Mərakeşə və Somalinin uzun müddətdir müstəqil dövlət kimi tanınmağa çalışan muxtar bölgələrinə - Puntlend və Somalilendə köçürülməsinə icazə verir. Fox News-da danışan İsrailin baş naziri ABŞ prezidentinin Qəzzanın nizamlanması ideyasını birmənalı dəstəklədiyini bildirib və deyib ki, Vaşinqtonda hakimiyyət dəyişikliyi artıq Yaxın Şərqdə güc balansını dəyişib.“Trampın Ağ Evə qayıtması İranın təcavüzünü yatırmaq və onun nüvə silahı əldə etməsinə mane olmaq istəyənlərə böyük dəstək verir. Trampın prezidentliyi İsraili və Yaxın Şərqin fərqli olmasını istəyən hər kəsi ruhlandırır”, Netanyahu vurğulayıb. O, əsas müttəfiqi ilə əməkdaşlığın İsrailə regional səviyyədə “ciddi” nəticələr əldə etməyə imkan verəcəyinə əmin olduğunu bildirib. Bununla baş nazir yəqin ki, Tehranın hərbi yolla daha da zəiflədilməsini nəzərdə tutur. “Şübhə yoxdur ki, İran nüvə silahı əldə edəcək”, - deyə Netanyahu əlavə edib: “Biz onları yavaşlatmışıq, lakin tamamilə dayandırmamışıq”.ABŞ-a gedərkən İsrailin baş naziri İslam Respublikasının nüvə infrastrukturuna zərbə endirmək üçün icazə alacağına ümid edirdi. Lakin hələlik bu ssenariyə keçid əlaməti yoxdur. ABŞ prezidentinin Yaxın Şərq üzrə xüsusi nümayəndəsi Stiv Vitkoff Vaşinqtonun Yaxın Şərqdəki müttəfiqinə “bütün bombaların anası” olan yəhudi dövlətinin 2000-ci illərdən bəri axtardığı 13 tonluq dəqiqliklə idarə olunan hərbi sursat olan GBU-57-ni təhvil verib-verməyəcəyi ərəfəsində sualı cavablandırmaqdan imtina edib. İranın yerin dərinliklərində yerləşən nüvə obyektlərinə çatmaq üçün məhz İsrailə bu bomba lazımdır.Tramp sosial mediada qeyd edib: “ABŞ-ın İsraillə birgə hərəkət edərək İrana zərbə endirəcəyinə dair xəbərlər çox şişirdilmişdir”. O, İslam Respublikası ilə "dinc yolla böyüməyə və çiçəklənməyə", lakin hərbi nüvə silahları olmadan "təsdiqlənmiş dinc nüvə sazişi" üzərində dərhal işləməyə çağırıb. Bu sözlərin arxasında nəyin dayandığını ancaq təxmin etmək olar - real plan və ya başqa bir taktiki gediş.

V.VƏLİYEV